Strategisch Coachen – Maarten Kouwenhoven
Hoofdstuk 1
1.1 Inleiding
Een coach kan als externe deskundige inzicht in bijvoorbeeld in de
omstandigheden, maar ook inzicht in anderen en vooral in jezelf bevorderen. De
belangrijkste succesfactor is niet het aanleren van managementcompetenties,
maar zelfinzicht en het vermogen van leidinggeven om vooral zichzelf te
corrigeren.
1.2 Wat is coachen?
Coachtraject is ontwikkelingsgericht en werkgerelateerd.
Coachen:
- Individueel niveau
- Relationeel niveau
- Systeemniveau
Doel: beste in iemand naar boven te halen door gecoachte bewust te maken van
zijn mogelijkheden en grenzen. Hoe vragen stellen (mechanismen die succes
bevorderen of belemmeren) Andere taak coach: begeleiden bij oefenen
vaardigheden. 3 P’s: Permissie, Protectie en Potentie
Coachen is geen psychotherapie (opheffen klachten). Bij coachen gaat het om
een ontwikkelingsvraag en niet om een hulpvraag van een patiënt.
Psychotherapie is probleemgericht, strategisch coachen is doelgericht.
1.3 Wat is een strategie?
Stappenplan op langere termijn om van A naar B te komen.
1. Waar sta ik?
2. Waar wil ik naartoe?
3. Hoe ga ik dat doen?
Een strategie is gebaseerd op een visie (= nastrevenswaardig). Strategisch
coachen is gebaseerd op de visie dat autonomie nastrevenswaardig is.
1.4 Strategisch coachen op drie niveaus
Autonomie bevorderen op:
- Individueel niveau: ontwikkelen individuele autonomie door talenten en
vaardigheden te ontwikkelen die nodig zijn voor taken, bevoegdheden en
verantwoordelijkheden.
- Relationeel niveau: het ontwikkelen van een autonome
samenwerkingsrelatie door een effectieve taakverdeling en het
ontwikkelen van relationele vaardigheden, zoals samenwerken,
overleggen, onderhandelen of het hanteren van conflicten.
- Systeemniveau: ontwikkelen van autonomie van een team, een afdeling of
een organisatie as geheel door mensen te leren hun plaats binnen het
organisatiesysteem in te nemen, zodat er orde en balans ontstaan, waarbij
het geheel meer is dan de som der delen.
Meerdere niveaus tegelijk? eerst de ene afronden, dan de ander.
,1.5 Parallel proces
Opletten: inhoud gesprek + wijze van communicatie. Het thema dat zich volgens
de gecoachte elders afspeelt, kan zich op hetzelfde moment ook tussen de coach
en de gecoachte voordoen.
1.6 Voorwaarden voor strategisch coachen
1. Safe attachment – hechting en gevoel van veiligheid. Dit is de basis voor groei
en ontwikkeling. Kan worden gecreëerd door consistent gedrag (daardoor
voorspelbaar worden)
2. Communicatieve vaardigheden – gesprekstechnische vaardigheden.
3. Tijd/beschikbaarheid – voldoende tijd en contact met elkaar (kan ook
telefonisch, per email etc)
4. Gemeenschappelijk theoretisch kader – beschikken over een theoretisch
model dat inzicht verschaf en handreikingen biedt. (een soort bril waar je
doorheen kijkt)
1.7 Theorieën
Transactionele Analyse
Persoonlijkheidstheorie en een communicatiemodel met heldere, overdraagbare
begrippen waarin de ontwikkeling, de zorg en het respect voor mensen centraal
staat.
Script:
Ieder mens trekt al vroeg in zijn leven conclusies over zichzelf, anderen en de
wereld om hem heen. Die conclusies kunnen leiden tot besluiten naar aanleiding
van een zogenoemde sleutelbelevenis: een emotionele gebeurtenis waarin de
conclusies bevestigd worden.
Systeemtheorie
Gebaseerd op universele oerwetten. ‘Fouten’ in het systeem opsporen die soms
generaties lang worden doorgegeven.
Ethologie
Overlevingsmechanismen die individuen, groepen of organisaties hebben
wetmatigheden die miljoenen jaren oud zin ‘dierlijk gedrag’.
1.8 Individueel, relationeel en systeemniveau
Eerst inventarisatie van de vragen van de gecoachte en maakt daarna een
analyse van de feiten (hierna blootlegging van een van de drie niveaus)
Beantwoording van:
- Individuele knelpunten: individuele assessments, coachen van individuen,
vaardigheidstrainingen, individuele nascholing, enzovoort
- Relationele knelpunten: verbetering van de samenwerking tussen twee of
meer mensen of binnen het hele team, door bijv. te leren hoe zich in de
ander te verplaatsen zonder de eigenheid op te geven.
- Systeemknelpunten: systeeminterventies, zoals verduidelijken en
herverdelen van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden tot
orde en onderlinge samenhang hersteld is.
Vervolgens wordt in overleg een (positief) doel gekozen en een actieplan
opgesteld dat past binnen het gedefinieerde niveau.
1.9 Acties van de coach
1. Inzicht bieden door voorlichting, informatie, confrontatie
2. Positief labelen wat de gecoachte doet of gedaan heeft
3. Confronteren met de feiten
, 4. Perspectief bieden
5. Bepalen wat de gecoachte wil, waarom hij dat wil en waartoe hij dat wil
6. In goed overleg een contract opstellen waarin acties worden geformuleerd.
Een strategisch coach stelt de juiste vragen en neemt vervolgens de
coachhouding aan: achterover zitten
1.10 Procedure
Een coachtraject bestaat uit zeven fasen:
1. Kennismakingsfase
2. Formuleren doelstellingen
3. Afstemmen van vraag en aanbod
4. Analyse
5. Oefenen in de praktijk
6. Evaluatie
7. Afsluitende rapportage
1.11 Valkuilen
Een coachtraject heeft weinig kans van slagen als:
- Het coachtraject een onderdeel is van een ontslagprocedure waarbij de
werkgever erop uit is om aan te tonen dat de gecoachte zelfs met een
coachtraject niet goed functioneert.
- Een gecoachte onvoldoende oefenmogelijkheden heeft om het geleerde
toe te passen.
- Correctie of sturing gewenst is, zoals bij gebleken ongeschiktheid voor een
functie. In dat geval kan beter voor een opleidingsroute, een overplaatsing
of een outplacement worden gekozen.
Hoofdstuk 2 Contact en Contract
2.1 Inleiding
Het doel van strategisch coachen is om er op een professionele manier het beste
uit te halen wat erin zit. Op basis van:
- Contact, weergegeven op de mens-as; het moet klikken tussen coach en
gecoachte en er moet een vertrouwensbasis zijn.
- Contract, weergegeven op de taak-as; een contract is gebaseerd op een
vraag van de gecoachte en een aanbod van de coach.
Tijdens kennismakingsgesprek: analyse. Daarna wordt op basis van goed overleg
een contract gesloten: doelstelling en een plan van aanpak. Ook welke acties van
de coach en welke van de gecoachte verwacht worden.
2.2 Contact
Contact maken is eerste stap. Als het goed loopt, kun je verder ‘schakelen’. (denk
aan een auto). Ga je te snel, rem dan af. Ga je te langzaam, geef dan gas.
2.3 De schakelbak
Eerst contact, daarna pas contract. Vier versnellingen:
1. Positief aansluiten (contactsleutel)
2. Vragen stellen – liefst open vragen stellen
3. Samenvatten
4. Eigen mening geven
