Samenvatting Conflictoplossing, Mediation en Onderhandelen
(CMO)
Week 1 Introductie conflictoplossing
Hoorcollege
Inhoud van het vak
Rooster Verdieping conflictoplossing, mediation en onderhandelen, studiejaar 2018/2019
De hoorcolleges zijn op maandag, van 09:00 – 10:45 uur (behalve in de week van 3 december).
1. (week 36) Maandag 3 september: HC Introductie conflictoplossing (Dick Allewijn)
2. (week 37) Maandag 10 september: HC Onderhandelen (Arno Akkermans)
3. (week 38) Maandag 17 september: HC Mediation (Dick Allewijn en gastdocent Linda Reijerkerk)
4. (week 39) Maandag 24 september: HC Conflictanalyse en conflictdiagnose (Andrea Zwart-Hink)
Werkgroepen Inleiding & Communicatie
Dinsdag 25 september, 9.00-12.45 (2 groepen, August Van en Lenka Hora Adema)
Dinsdag 25 september, 13.30-17.15 (2 groepen, August Van en Lenka Hora Adema)
Woensdag 26 september, 9.00-12.45 (1 groep, Lenka Hora Adema)
5. (week 40) Maandag 1 oktober: HC Mediation vervolg (Lenka Hora Adema)
6. (week 41) Maandag 8 oktober: HC Arbitrage (Constant van Nispen)
7. (week 42) Maandag 15 oktober: HC Bindend advies (Constant van Nispen en Jacobien Rutgers)
8. (week 43) Week van 22 oktober: onderwijsvrij (tentamenweek)
,1. (week 44) Maandag 29 oktober: HC Rechtspraak en conflictoplossing in familiezaken (Lieke
Coenraad)
Werkgroepen Harvard onderhandelen + introductie paperopdracht
Dinsdag 30 oktober, 9.00-12.45 (2 groepen, August Van en Lenka Hora Adema)
Dinsdag 30 oktober, 13.30-17.15 (2 groepen, August Van en Lenka Hora Adema)
Woensdag 31 oktober, 9.00-12.45 (1 groep, Lenka Hora Adema)
2. (week 45) Maandag 5 november: HC Conflictoplossing in het ziekenhuis (Arno Akkermans en
gastdocent Inge Mulders)
3. (week 46) Maandag 12 november: HC Rechtspraak en conflictoplossing in civiele handelszaken
(Dineke de Groot)
week 46: conceptpapers inleveren
4. (week 47) Maandag 19 november: HC ODR (Arno Lodder).
Werkgroepen Mediation
Dinsdag 20 november, 9.00-12.45 (2 groepen, Dick Allewijn en Lenka Hora Adema)
Dinsdag 20 november, 13.30-17.15 (2 groepen, Dick Allewijn en Lenka Hora Adema)
Woensdag 21 november, 9.00-12.45 (1 groep, Lenka Hora Adema)
5. (week 48) Maandag 26 november: HC Rechtspraak en conflictoplossing in bestuursrechtelijke
zaken (Dick Allewijn en Jon Schilder)
Week 48 : papers inleveren
6. (week 49) Woensdag 5 december, 13.30-15.15 uur: HC Rechtspraak en conflictoplossing in
strafzaken (Sonja Meijer en gastdocent Kim Roelofs)
Werkgroepen Conflictdiagnose
Dinsdag 4 december, 9.00-12.45 (2 groepen, August Van en Lenka Hora Adema)
Dinsdag 4 december, 13.30-17.15 (2 groepen, August Van en Lenka Hora Adema)
Woensdag 5 december, 9.00-12.45 OF 13.30-17.15 (1 groep, Lenka Hora Adema)
7. (week 50) Maandag 10 december: HC Responsiecollege en oefententamen (Andrea Zwart-Hink)
8. (week 51) Week van 17 december: tentamen
Let op: er wordt aandacht besteed aan andere (niet-juridische) manieren om conflicten op
te lossen, dan naar de rechter gaan. Denk aan mediation, onderhandelen en technieken die
de rechter gebruikt.
Er zijn 4 werkgroepen:
1) Werkgroep 1: Inleiding & Communicatie (praten)
2) Werkgroep 2: Harvard-onderhandelen (onderhandelen)
3) Werkgroep 3: Mediation
4) Werkgroep 4: Conflictdiagnose (niet alleen vanuit het recht kijken naar de maatschappij,
maar vanuit de maatschappij naar het recht kijken. Indien er een probleem is kan men er
een rechtszaak van maken, maar dat hoeft niet. Wat zijn dan de voordelen om dat wel of
niet te doen. Via een diagnose kijken naar wat er aan de hand is, wat de verhalen van de
mensen zijn en waarom ze doen wat ze doen.)
Let op: de werkgroepen zijn niet verplicht, maar er is een 0,25 punt per werkgroep te
verdienen. Daarnaast moet er ook een paper worden ingeleverd.
Inhoud college
Wanneer men iemand vraagt naar conflicten dan kan dat over van alles gaan (bv.
omgangsvormen), maar als men het aan een jurist vraagt heeft men het al snel over een
,juridisch geschil.
Waarom breder kijken dan alleen juridische geschilbeslechting?
1) Traditionele argumenten:
1. Juridische geschiloplossing is ontoereikend:
1. Inhoudelijk: een conflict omvat meer dan het juridische geschil
2. Praktisch: tijdrovend, kostbaar, moeilijk voorspelbaar, belastend (al zijn er tegenwoordig
wel steeds meer goedkope alternatieven en is de vergoeding voor mediation ook niet meer
zo hoog als het was).
Let op: zie hieronder uitgebreid de voor-en nadelen. Het vertrouwen in de instituties is
groot, maar naarmate men er vaker gebruik van maakt, worden de nadelen groter.
2. Afhankelijkheid van de overheidsrechter past minder bij de hedendaagse burger en
instellingen, men houdt het liefst zo veel mogelijk zelf de regie: mensen worden niet
“empowered” door rechtszaken, men legt het probleem op andermans bord (de rechter),
terwijl men het liefst zijn eigen problemen oplost. Het is ontmoedigend als men niet de
eigen regie heeft en men afhankelijk van anderen is. Mensen vinden het niet prettig om een
beslissing uit handen te geven als ze het ook zelf kunnen organiseren.
3. Opkomst van ADR (Alternative Dispute Resolution): arbitrage, bindend advies,
mediation, etc. In dit vak komen al die vormen langs. In arbitrage en bindend advies legt
men nog steeds zijn problemen bij een ander neer, alleen men doet het wel samen (samen
bij contract besloten toen men met elkaar in zee ging, of bij een vaststellingsovereenkomst,
dat de knoop door de arbiter of bindend adviseur wordt doorgehakt). Bij
overheidsrechtspraak kan men de ander voor de rechter slepen (de ene begint en de ander
moet wel meedoen). Er is echter bij arbitrage en bindend advies, nog altijd iemand die de
macht heeft om een beslissing te nemen. Bij mediation is dat niet het geval, de mediator
mag geen beslissing nemen, de mediator helpt slechts om het probleem op te lossen. Dat is
het verschil tussen boven-partijlijke oplossing (arbitrage en bindend advies) en tussen-
partijlijke oplossing (mediation).
Let op: in deze benadering is de juridische oplossing default (dus de hoofdoplossing), andere
oplossingsmethoden zijn alternatief zie ADR (alternative Dispute Resolution/Alternatieve
geschillenbeslechting). De juridische oplossing is dus de belangrijkste manier om conflicten
op te lossen.
2) Extra argumenten: Inmiddels kan daaraan worden toegevoegd:
4. De toenemende betekenis van ADR voor main stream juridische procedures: de
juridische professionals zijn langzamerhand beïnvloed door de mediationgedachte, ook in
het juridische domein worden inspanningen gedaan om conflicten in der minne op te lossen:
1. De rechter als verwijzer naar mediation (‘mediation naast rechtspraak’, ‘Conflictoplossing
op maat’): vooral in het familierecht en de echtscheidingsproblematiek, vooral als er
kinderen in het spel zijn.
2. De jurist als geschiloplosser (de advocaat/mediator): voorheen werd vooral vrij agressieve
juridische taal gebruikt (een strijd), waarbij partijen echt tegenover elkaar stonden (dat
proces versterkte de advocaat ook). Het is de vraag wie gediend is bij die strijd, komen
partijen elkaar nog tegen? Is alles geprobeerd om er samen uit te komen? Tegenwoordig
hebben veel advocaten zich omgeschoold tot mediator, i.p.v. mee-escaleren gaan advocaten
steeds vaker de-escaleren.
3. De rechter als geschilbelechter EN geschiloplosser (Comparitie na Antwoord,
deelgeschilprocedure, GOO-rechter): rechters hebben al lang de mogelijkheid om
, schikkingen te bevorderen. In de Awb staat dat niet, maar de rechter doet dat vaak wel. Ook
veel rechters hebben zich tot mediator laten omscholen, rechters zeggen nu niet van
bovenop dat zij vinden dat ze moeten schikken (patriarch) maar meer van onder (zou het
niet beter zijn als …)
4. Focus van rechtspraak niet alleen op een juridisch correcte uitkomst, maar ook op een
uitkomst waar partijen (en samenleving) zoveel mogelijk aan hebben (responsieve
rechtspraak, ‘rechtspraak met hart voor de zaak): zie hiervoor ook de brieven van de
ministers. De rechtspraak komt dus meer tegemoet aan dieperliggende behoeften van de
partijen en de maatschappij.
Let op: als het gaat om (potentieel) juridische problemen van burgers is rechtspraak
kwantitatief slechts van geringe betekenis (wat niet wil zeggen dat rechtspraak niet
belangrijk is). Van de 100 problemen belanden er uiteindelijk 4 bij de rechtbank en 5 bij de
mediator. Er zijn ook geschillencommissies en de bezwaarschriftprocedures (bestuursrecht)
die een grote hap hebben, omdat dat goedkope, laagdrempelige en makkelijke oplossingen
zijn. Bij het geschilbeslechtingspalet gaat het om “Fit the forum to the fuss” (hoe zorg je
ervoor dat het probleem bij het juiste forum terecht komt?). Juristen zijn daar heel
belangrijk bij, omdat juristen vaak als eerste worden geconsulteerd.
Voordelen en nadelen rechtspraak:
1) Voordelen:
1. Er wordt een knoop doorgehakt volgens de regels van het recht
2. De partijen zelf hoeven niet veel te doen
3. Gestructureerd proces.
4. Orde wordt gehandhaafd
5. De vordering kan worden ingevorderd, dus men weet waar hij aan toe is.
Let op: het juridische systeem deugt en werkt. We zijn een rechtsstaat en vrijwel elk
probleem kan aan de rechter worden voorgelegd.
2) Nadelen
1. De conflicten zelf worden niet opgelost: de juridische weg doet bv. niet veel aan
vertrouwensherstel of herstel van de relatie.
2. Hoge kosten
3. Ingewikkeld voor partijen
4. Kost veel tijd
Brieven van ministers:
1) Innovatienota rechtsbestel minister V&J: “Ik ben ervan overtuigd dat geschiloplossing
verbetert als burgers beter worden geholpen bij de keuze voor een bepaalde wijze van
afhandeling van het geschil, als burgers in de gelegenheid worden gesteld om zelf bij te
dragen aan de oplossing ervan, als voldoende aandacht bestaat voor achterliggende, niet-
juridische, problemen en als de kwaliteit van geschiloplossing gewaarborgd is.”
Let op: de gedachte is dat als mensen hun eigen problemen oplossen, dat de kosten voor de
rechtspraak en de gefinancierde rechtsbijstand niet zo hoog hoeven te zijn (= harde kant). De
zachte kant van deze gedachte is dat de maatschappij erbij gebaat is, wanneer problemen
een zachte landing vinden.
2) Brief van Minister Dekker van Rechtsbescherming aan de Tweede Kamer van 11 juli
2018: De meeste problemen worden door mensen zelf opgelost. Slechts in 4% van alle
civielrechtelijke en bestuursrechtelijke geschillen stappen mensen naar de rechter. Meer dan
