Gedragswetenschappen/Agogiek Samenvatting
Veranderen en helpen veranderen
Agogie is de verzamelnaam voor alle professionele beïnvloeding van
mensen met de bedoeling dat deze mensen het op de een of andere
manier beter krijgen; het betreft dan dienst- en hulpverlening in
bijvoorbeeld maatschappelijk werk, psychotherapie, werkbegeleiding,
reclassering, opbouwwerk, sociaal-cultureel werk, voorlichting of
organisatieadvies. Definiërend: eenzijdige, systematische, doelgerichte,
beroepsmatige beïnvloeding die gericht is op het bereiken van een meer
wenselijk geachte psychosociale situatie van volwassenen die zich van
deze beïnvloeding bewust zijn en die deze situatie ook nastreven. Agogiek
is dus de leer van het doen veranderen van mensen, van het veranderen
in overgankelijke zin.
We spreken pas van agogie als de gen die de verandering probeert de
bewerkstelligen, dit nadrukkelijk doet op grond van het beroep dat hij
uitoefent. Het hoeft hier natuurlijk niet alleen om betaald werk te gaan,
ook vrijwilligers kunnen agogisch zijn. Typerend is echter dat de
‘veranderaar’ als zodanig herkenbaar en aanspreekbaar is. Iemand kan
pas agoog worden genoemd als helpen veranderen (een deel van) zijn
taak is.
Schematische samenvatting van de begrippen, pedagogie, andragogie en
agogie
Kinderen Volwassenen Algemeen
Het eigenlijke Pedagogie Andragogie Agogie
beïnvloeden
De praktijkleer ervan Pedagogiek Andragogiek Agogiek
De wetenschap ervan Pedagologie Andragologie Agologie
Psychosociale verandering
Het woord psychosociaal is een samentrekking van ‘psyche’ en ‘sociaal’.
Het eerste betekent zoiets als ziel of geest, met sociaal wordt alles
aangeduid wat te maken heeft met de onderlinge verhoudingen van
mensen. De samenvoeging tot psychosociaal is nodig omdat het
psychische niet goed te onderscheiden is van het sociale. Hoe je je
gedraagt tegenover andere (het sociale) heeft immers alles te maken met
hoe je je voelt, wat je denkt en wat je gelooft, dus met het psychische.
Omgekeerd hangt je psychische gesteldheid mede af van bijvoorbeeld de
manier waarop je bent grootgebracht en van degene met wie je omgaat.
Zo maak het voor jezelf heel wat uit of je werkt in een gedreven en
betrokken team of in een team waarin cynisme en gelatenheid de
boventoon voeren.
,Tot het psychosociale rekent men gevoelens en houdingen (attitudes),
gedragingen, gedachten, beelden, fantasieën en dergelijke individuele
mensen. Maar ook bijvoorbeeld de communicatie in de groep, de normen
en waarde van een samenleving en de besluitvormingsprocessen binnen
een organisatie behoren ertoe. Het begrip psychosociaal functioneren kan
dus zowel betrekken hebben op individuele mensen als op mensen in
groepsverband.
Er zijn 3 niveaus van samenlevingsverbanden
1. Microniveau = individuen en (kleine) groepen
2. Mesoniveau = organisaties en kleineren samenlevingsverbanden
3. Macroniveau = grotere samenlevingsverbanden of de
maatschappij als geheel
Een verandering kan een eenmalig ofwel incidenteel karakter hebben. Het
is dan een oplossing voor één speciaal geval of voor een beperkte tijd,
bijvoorbeeld het sturen van meel ter bestrijding van de hongersnood in
een land of het uit het hoofd leren van een rijtje hygiënische voorschriften
voor de verpleging van hepatitis patiënten.
Tegenover incidentele veranderingen staan structurele veranderingen. Het
woord zegt al dat deze soort verandering betrekking heeft op de structuur
op het wezen van de situatie. Voorbeelden hiervan zijn het zenden van
zaaigraan naar het land met hongersnood of het verwerven van inzicht in
infecties en besmetting. Het zijn graduele begrippen. Een verandering zal
dus meer of minder structureel zijn.
Wie agogie zegt, zegt ook verandering. Je kunt dus alleen maar agogie
bedrijven als je meent dat psychosociaal veranderen mogelijk is. De mate
waarin je gelooft dat verandering mogelijk is, heeft te maken met
opvattingen over jezelf, over de mens, de maatschappij en de natuur. Men
zegt wel dat de een meer een fixed mindset heeft, in tegenstelling tot
degene die eerder een growth mindset heeft. Wie een fixed mindset heeft,
gelooft niet of minder in veranderbaarheid. Personen met een growth
mindset gaan ervan uit dat ze in staat zijn te leren hetgeen ze (nu nog)
niet kunnen. En ze blijken dat ook makkelijker te doen.
, Het Ecologisch model van Bronfenbrenner
Het model geeft de kenmerken aan die
vanuit sociale, economische, politieke en
culturele invloeden van buitenaf inwerken op
het individu. Een persoon neemt deel aan
meerdere sociale velden of systemen. Elk
persoon wordt beïnvloed door elk
afzonderlijk systeem en door de relatie
tussen de systemen.
Microsysteem: de onmiddellijke
omgeving van het individu (familie,
vrienden, school en woonomgeving)
Mesosysteem: een systeem bestaande
uit de relaties tussen de onmiddelijke
omgevingssituaties (bv. tussen de
thuissituatie en school)
Exosysteem: externe omgevingsfactoren die alleen een indirecte
invloed op de ontwikkeling hebben (zoals de werksituatie van een
ouder)
Macrosysteem: de ruimere culturele context (bv. Aziatische versus
Westerse cultuur, nationale economie, politieke cultuur, subculturen)
Chronosysteem: de invloed van gebeurtenissen in de omgeving en
de fases van de levensloop
Uitgangspunten van agogie voor professionals
Er zijn een aantal gedragscriteria waaraan gedragsbeïnvloeding moet
voldoen (voorwaarden);
1. Psychosociale verandering
2. Doelgerichte beïnvloeding (de verandering moet bedoeld zijn)
3. De veranderaar werkt systematisch (de zaak niet aan het toeval
overlaten)
4. De beïnvloeding vindt bewust plaats (beïnvloeding vindt open en
eerlijk plaats)
5. De verandering wordt door de betrokkenen gewenst
6. De beïnvloeding wordt vrijwillig ondergaan (we kunnen het pas
agogie noemen als degene die beïnvloed wordt zich hieraan vrijwillig
onderwerpt)
7. De beïnvloeding is niet wederzijds (de beïnvloeding is eenzijdig
gericht, van de agoog naar de ander)
8. Het gaat om (jong)volwassenen (meestal rekent men het werken
met (jonge)kinderen niet tot de agogie, maar pedagogie).
Leren
