Psychopathologie
Psychopathologie is het deelgebied van de psychiatrie en de klinische psychologie dat zich
bezighoudt met diverse vormen van afwijkende emoties, gedachten en gedrag, de oorzaken
daarvan en de behandelmogelijkheden. Psychopathologie houdt zich bezig met psychische
stoornissen. Een psychische stoornis is het geheel van afwijkende emoties, gedachten of
gedragspatronen dat wordt gekenmerkt door onder andere een storing in het functioneren,
en persoonlijk lijden. Psychische problemen of stoornissen bevatten specifieke
eigenschappen of kenmerken, ook wel symptomen genoemd.
Criteria voor afwijkend of abnormaal gedrag
In het gebied van geestelijke gezondheid worden verschillende criteria gebruikt om te
beoordelen of emoties, gedachten en gedrag afwijkend zijn. De meest gebruikte criteria voor
afwijkend gedrag is:
1. Uitzonderlijkheid > uitzonderlijk gedrag krijgt vaak het etiket ‘’afwijkend’’ of
‘’abnormaal’’. Denk hierbij aan het hebben van intense paniek als je een supermarkt
binnentreedt. Op zichzelf is uitzonderlijk gedrag niet afwijkend of abnormaal.
Uitzonderlijkheid is dus op zichzelf niet voldoende om gedrag afwijkend te noemen.
2. Sociaal afwijkend > alle samenlevingen hebben normen (maatstaven) die bepalen
welke vormen van gedrag acceptabel zijn in een bepaalde context. Het zijn relatieve
maatstaven en geen universele waarheden.
3. Foute perceptie of interpretatie van de realiteit > onze zintuigen en cognitieve
processen vormen normaal gesproken een representatie van de omgeving. Wanneer
iemand dingen ziet of hoort die er in werkelijkheid niet zijn, is hij geestelijk verward.
4. Aanzienlijk emotioneel lijden van de persoon > persoonlijk lijden als gevolg van
problematische emoties zoals angst en depressie, kan afwijkend zijn. Heftige emoties
zijn alleen afwijkend wanneer deze lange tijd na de aanleiding blijven aanhouden in
alle hevigheid. Daarnaast kan ook de afwezigheid van een emotionele reactie
abnormaal of afwijkend zijn.
5. Ongepast of contraproductief gedrag > gedrag dat geen bevrediging maar onprettige
gevoelens oproept, wordt over het algemeen als afwijkend gezien. Denk hierbij aan
gedrag dat niet productief of nuttig is voor de persoon, maar iemand belemmert in zijn
of haar functioneren. Denk aan overmatig alcoholgebruik en overmatig handen
wassen.
6. Gevaar > gedrag dat gevaar oplevert voor de betrokkene zelf of voor anderen,
noemen we gewoonlijk afwijkend. Het is dus gedrag wat niet normaal is, ook is de
sociale context hierbij erg van belang.
Cultuur
Concepten van gezondheid en ziekte kunnen in verschillende culturen een andere inhoud en
betekenis hebben. Zelfs de woorden waarmee we psychische stoornissen beschrijven
hebben in verschillende culturen een andere betekenis. Opvattingen van afwijkend gedrag
en emoties kunnen dus verschillen per cultuur. Dit is belangrijk om te onthouden.
Ethische principes
In sociaalwetenschappelijk onderzoek gelden ethische principes voor onderzoek en voor de
manieren om mensen aan onderzoek te onderwerpen. Twee van de belangrijkste principes
waarop de ethische richtlijnen zijn gebaseerd, zijn informed consent en vertrouwelijkheid. Het
principe van informed consent vereist dat proefpersonen de vrijheid moeten hebben ervoor
te kiezen al dan niet mee te doen aan een onderzoek. Ze moeten zich dus probleemloos
kunnen terugtrekken. Bij vertrouwelijkheid gaat het erom dat de onderzoekers vertrouwelijk
met persoonlijke informatie omgaan van de deelnemers, zodat zij en hun gegevens anoniem
blijven.
,DSM-5
De DSM-5 is wereldwijd een van de bekendste en gangbare classificatiesystemen. De DSM
staat voor Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. De DSM wordt op grote
schaal gebruikt; wereldwijd is het in de psychiatrie het meest gebruikte diagnostisch
handboek. De DSM classificeert een breed spectrum van afwijkende gedragspatronen in
termen van categorieën psychische stoornissen en wijst in elke categorie specifieke soorten
stoornissen aan op grond van gespecificeerde criteria. De nieuwe editie van de DSM is
controversieel vanwege de uitbreiding van het aantal diagnosticeerbare stoornissen, de
verandering in de classificatie ervan, wijzigingen in de diagnostische criteria voor specifieke
stoornissen en een gebrek aan op onderzoek gebaseerd bewijs van het herzieningsproces.
Het belangrijkste voordeel van het DSM-systeem is het gebruik van gespecifieerde
classificatiecriteria voor elke stoornis. Nadelen zijn de betwijfelbare betrouwbaarheid en
validiteit en het invoeren van het classificeren van afwijkende gedragspatronen op het
medische model
Stemmingsstoornissen
Iedereen heeft wel eens een dipje en voelt zich daardoor somber, maar een
stemmingsstoornis is iets heel anders. Bij mensen met stemmingsstoornissen is de
stemming echter ongewoon ernstig of langdurig verstoord, waardoor ze niet normaal meer
kunnen functioneren. Ze zijn ernstig gedeprimeerd, hebben stemmingswisselingen en
kennen pieken en dalen. Kortom, stemmingsstoornissen zijn psychische stoornissen die door
een verstoorde stemming worden gekenmerkt.
Unipolaire- en bipolaire stoornissen
Er zijn twee categorieën stemmingsstoornissen: depressieve-stemmingsstoornissen
(unipolair) en bipolaire stemmingsstoornissen. De depressieve-stemmingsstoornissen
worden unipolair genoemd, omdat deze maar één richting opgaat; namelijk neerwaarts.
Daarentegen heeft bipolair de term gekregen, doordat er hierbij twee polen zijn op het
spectrum van stemming. Er zijn twee soorten depressieve-stemmingsstoornissen (unipolair):
depressieve stoornis en dysthyme stoornis. Ook zijn er twee soorten bipolaire-
stemmingsstoornissen: bipolaire stoornis (type I en II) en cyclothyme stoornis.
Dysthyme- en depressieve stoornis
Kijkend naar de unipolaire stoornissen, wordt er vooral gekeken naar de sombere stemming.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan het geen zin meer hebben in het dagelijks leven. Bij de
unipolaire stoornissen kan, zoals eerder beschreven, onderscheid worden gemaakt tussen:
depressieve- en dysthyme stoornis. Bij een dysthyme stoornis gaat het om een tijdsbestek
van langer dan 2 jaar. Het is een licht, maar chronisch type depressieve aandoening.
Mensen met deze stoornis voelen zich het grootste deel van de tijd slecht, maar zij niet zo
ernstig gedeprimeerd als mensen met een ernstige depressie. Het is betrekkelijk gematigd.
Bij een depressieve stoornis gaat het over een kortere tijd die hevig is. Depressie is een
stemmingsstoornis die wordt gekenmerkt dor episoden van ernstige depressiviteit. De
diagnose depressie wordt gesteld als er sprake is van één of meer episoden van ernstige
depressie zonder dat de persoon een manie1 of hypomanie2 heeft gehad.
1
Een toestand van ongewenste euforie, energie en activiteit.
2
Een relatief lichte toestand van manie.
, Depressie
Mensen met een depressie verliezen interesse en hebben lichamelijk en emotioneel
cognitieve verschijnselen. Daarnaast zijn de economische kosten van depressie hoog. Dit
komt door de kosten van de gezondheidszorg en productieverlies wegens arbeidsverzuim.
Ongeveer 20% van de Nederlanders krijgt te maken met een depressie en vrouwen hebben
daar tweemaal zo veel kans op. Dit kan te maken hebben met de hormoonhuishouding, de
rol in de samenleving (denk hierbij aan opvoeding en werk in huis) dus stress door
levensomstandigheden, misbruik, copingmechanisme: het veel praten over gevoelens wat
hierdoor eerder naar voren komt etc.
Soorten depressieve stoornis
Er zijn twee speciale vormen van een depressieve stoornis, namelijk de seizoensgebonden
depressie en de postnatale depressie. Een seizoensgebonden depressie is een specifieke
stemmingsstoornis waarbij episoden van ernstige depressie met een seizoensgebonden
patroon voorkomen. De herfst en winter kunnen dus bijvoorbeeld lijden tot zo’n type
depressie. Dit is dan ook de meest bekende: de winterdepressie. Onze stemming is dus
hierbij afhankelijk van het weer. De SGD is een specifieke stemmingsstoornis waarbij
depressieve episoden voorkomen tijdens de overgang naar winter en die gekenmerkt
worden door prikkelbaarheid, sombere stemming, concentratieverlies, vermoeidheid,
lusteloosheid etc. Het therapeutisch gebruik van fel kunstlicht kan helpend zijn bij dit soort
depressie, ook wel lichttherapie genoemd.
