GESCHIEDENIS EINDEXAMEN:
Tijdvak 5: tijd van ontdekkers en hervormers (1500-1600) / Renaissancetijd / 16e eeuw
Het begin van de Europese overzeese expansie. -> Ontdekkingsreizen. Producten uit Indië werden te
duur, ze gaan op zoek naar een route naar Indië en zelf de producten halen (handelsposten).
Uitbreiden van hun macht/geloof, meer kennis opdoen.
1e golf: Spanjaarden en Portugezen rond 1500.
2e golf: Engelsen en Nederlanders rond 1600.
De renaissance, nieuwe oriëntatie op de klassieke oudheid. -> Wedergeboorte van de
cultuur van de klassieke oudheid. Kenmerken: realistisch, diepte, veel details, zuilen.
Bogen, koepels, symmetrie, kunst van personen, maker ondertekent zijn werk.
De renaissance, nieuw mens- en wereldbeeld en nieuwe wetenschappelijke
belangstelling. -> Wetenschappelijke ontwikkelingen. Kenmerken: carpe diem, jezelf
breed ontwikkelen, nieuw wereldbeeld door ontdekkingsreizen en wetenschap.
De reformatie. -> Er was veel kritiek wat zorgde tot een splitsing in de christelijke kerk.
Christendom
Rooms katolicisme Protestantisme
calvinisme Lutheranisme
Humanisme
(Erasmus)
Calvinisme Lutheranisme
Vergeving kan alleen van goed en hij heeft dit al Vergeving kan alleen van god komen als je
voor je geboorte bepaald, predestinatie. goed gelooft.
Bijbel/ bidden is de basis van het geloof, alles wat Bijbel/ bidden is de basis van het geloof,
niet in de bijbel staat schrappen. Het geloof moest alles wat niet in de bijbel staat schrappen.
sober want jezus leefde ook sober.
Kerk bestuurd door gelovigen zelf, als vorst niet Vorst is leider, gelovigen moesten hem
goed doet kan hij afgezet worden. gehoorzamen.
Verschil lutheranisme en calvinisme:
Gevolgen reformatie:
- Religieuze eenheid weg in Europa
- Godsdienstoorlog
Duitsland: vrede van Augsburg, van wie het gebied bepaald het geloof.
, Frankrijk: Edict van Nantes, geloven wat je wilt.
Nederlandse opstand. -> 80 jarige oorlog.
Oorzaken:
- Woede over centralisatiepolitiek van Karel V en Filips II. Instellen van verschillende
centrale raden (Raad van State, Raad van Financiën).
- Woede over godsdienspolitiek. Er was een strenge inquisitie voor de vervolging van
protestanten omdat Karel V en Filips II streng katholiek waren.
- Misoogsten en handelsconflicten.
Verloop:
1566, Smeekschrift. Lage edelen vroegen om afschaffing inquisitie, Margaretha stopte de vervolging
en werden hagenpreken gehouden door de calvinisten wat leidde tot de beeldenstorm.
1567, Alva komt met nieuwe belasting de 10 e penning. Bloedraad, vervolging van opstandelingen
beeldenstorm. De opstandelingen vluchtten naar het buitenland en noemen zichzelf de Geuzen.
1572, Geuzen nemen de stad Den Briel in.
1576, Spaanse Furie. Door geldgebrek gaan de Spaanse soldaten muiten en plunderen. Dit leidt tot
vrede tussen de 17 gewesten-> pacificatie van gent, hierin eisen de 17 gewesten dat de Spaanse
soldaten wegmoeten en dat er geen geloofsvervolgingen meer mochten zijn.
1579, Unie van Utrecht. Samenwerkingsverband van de 7 Noordelijke Nederlanden waarin werd
afgesproken om te blijven strijden tegen de Spanjaarden.
1581, acte van verlatinghe. Filips II werd afgezworen.
1581-1588,
Parma veroverd gebieden terug
Willen van oranje wordt vermoord, 1584
Val van Antwerpen, 1585
Parma kreeg de opdracht om bij de invasie van Engeland te helpen, 1588
1588, oprichting Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Opstand gaat door tussen zuidelijke Nederlanden en Spanjaarden.
Tussen 1609-1621 12 jarig bestand (tijdelijke vrede).
1648, vrede van Münster.
, Tijdvak 6: tijd van regenten en vorsten (1600-1700) / Gouden Eeuw / 17e eeuw
Het absolutisme. -> Regeringssysteem waarbij de macht van de vorst niet wordt beperkt door een
grondwet. Lodewijk XIV liet dit blijken door l’etat c’est moi = de staat dat ben ik. Hij bepaalt wat er
gebeurd omdat hij zijn macht zogenaamd van god had gekregen (le droit divin). Iedereen was heel
gelovig en ging er niet tegen in, want dan ga je ook tegen god in.
Lodewijk XIV nam maatregelen om zijn macht te vestigen, te handhaven en te laten zien.
- Ambtenaren namen een deel van het bestuur over en hielden toezicht.
- Hervorming in het leger waardoor de adel minder macht kreeg.
- Adel moest op het paleis van Versailles komen wonen zodat Lodewijk XIV ze in de gaten
kon houden en niet in opstand konden komen.
- Geen godsdienstvrijheid, iedereen moest katholiek zijn. Intrekken Edict van Nantes.
- Systeem van mercantilisme = overheid grijpt economisch in om handel en nijverheid te
beschermen.
- Koninklijke academie voor wetenschap en kunsten.
Begin wereldeconomie. -> In de 17e eeuw veel wereldwijde handelscontacten: werelddelen Azië en
Afrika vooral handelsposten, werelddeel Amerika vooral plantagekoloniën.
Handelskapitalisme = ondernemer ‘regelt’ grondstoffen, laat producten maken en verhandelt deze
weer met winst. Voorbeeld VOC
Wereldeconomie = wereldwijde beïnvloeding van vraag en aanbod. Voorbeeld driehoeks handel:
Groot-Brittannië
Plantage producten Wapens, alcohol, ijzer
West Indië slaven West Afrika
VOC WIC
Handel met Indië/Azië, monopolie Handel met Amerika, monopolie
Opgericht in 1602 Opgericht in 1621 (eindjaar 12jarig bestand)
Handelsposten Kolonies veroverd
Eigen soldaten en mochten verdragen sluiten Eigen soldaten en mochten verdragen sluiten.
