Hoofdstuk 7: straffen en criminaliteit
7.1 Inleiding
7.1.1 De penologie
De penologie bestudeert e doelstellingen van wettelijke straffen, de
toepassing ervan in de praktijk en de uitwerking ervan op de gestraften
zelf of op andere groepen zoals potentiële plegers van delicten. De
moderne penologie uitsluitend de door de rechter opgelegde straffen en
maatregelen, maar alle strafrechtelijke sancties. Hieronder vallen ook de
afdoeningen door het Openbaar Ministerie en de politie uiten de rechter
om. Het onderzoek is vooral gericht › de mogelijkheden om gevangenis-
en taakstraffen zo goed mogelijk te benutten voor de voorbereiding van de
gedetineerde op zijn terugkeer in de maatschappij (resocialisatie) en de
vermindering van recidive.
7.1.2 Straffen in het (straf)recht
Het verschil tussen criminele straffen en andere sancties ligt vooral daarin,
dat de eerste in veel sterkere mate dan alle andere sancties fundamentele
rechten en vrijheden van de burgers inperken. Bestuursrechtelijke sanctie
dichter staat bij de ethiek, dat wil zeggen dat het meestal gaat om
reacties op overtredingen van reeds lang en diep in het menselijke
bewustzijn verankerde normen en waarden (de zogeheten mala in se).
7.2 Doelstellingen van straffen en strafrechttheorieën
Omdat bij straffen de normatieve aspecten echter nooit uit het oog mogen
worden verloren, worden hierna de drie belangrijkste groepen
strafrechttheorieën uitvoerig besproken: de absolute theorieën, de
relatieve theorieën en de verenigingstheorieën.
7.2.1 Absolute theorieën: vergelding
De dader wordt gestraft, omdat hij iets heeft misdaan. Zijn misstap moet
door leedtoevoeging teniet worden gedaan opdat de gerechtigheid wordt
gediend. De dader wordt door de vergeldende straf als lid van de
rechtsgemeenschap erkend. Het vergeldingsbeginsel impliceert echter
tevens dat de pleger van een misdrijf niet onevenredig zwaar mag worden
gestraft en heeft dus ook een matigende werking op de straftoemeting. De
‘misse daad’ moet worden vergolden door een leedtoevoeging die
proportioneel (evenredig) is aan de ernst van het misdrijf. In deze visie
kijkt de straf slechts terug op het verleden op de daad die de dader heeft
begaan. De toekomst, blijft buiten beschouwing. Het moge duidelijk zijn
dat het moderne, rationele denken over de straf intussen ver af staat van
de zuivere vergeldingsleer. De moderne staat heeft echter vooral de taak
om door middel van de strafrechtspleging een aanvaardbaar minimum van
veiligheid en rechtvaardigheid na te streven. Een ander verwijt dat de
absolute theorieën treft, is dat zij de mens niet voldoende humaan
behandelen. De absolute theorieën worden daarom tegenwoordig nog
slechts door weinigen in hun zuivere vorm aangehangen.
, 7.2.2 Relatieve theorieën: speciale en generale preventie
Relatieve theorieën willen juist herhaling in de toekomst te voorkomen.
Absolute theorieën kijken naar wat er in het verleden verkeerd is gegaan,
de relatie theorieën willen menselijke fouten in de toekomst voorkomen.
Terwijl de vergelding de schuld als oriëntatiepunt heeft, is dat voor de
preventie de gevaarlijkheid van de persoon van de dader (speciale
preventie) en de in iedere mens aanwezige dispositie tot crimineel gedrag
(generale preventie). Uitgaande van een strikt preventieve theorie zou bij
het strafrechtelijke beleid de schuld van daders zelfs geheel buiten
beschouwing worden gelaten. De relatieve theorieën over straffen leiden
ruwweg tot twee vormen van criminaliteitspreventie:
1. Speciale preventie
- Het voorkomen van crimineel gedrag bij personen die al een misdrijf
gepleegd hebben.
- Hier gaat het erom de eenmaal bekend geworden oftewel ‘recidive’
te voorkomen.
- In de meeste landen probeert de overheid dit doel te bereiken door
opsluiting en afschrikking maar ook door scholing, training of
behandeling.
Speciale preventie: het voorkomen van recidive
Het voorkomen van recidive door van werktraining, scholing of
behandeling is in Nederland altijd een belangrijk doel van de
gevangenisstraf gebleven. De straf moet de veroordeelde niet slechts
afschrikken, maar ook voorbereiden op een geslaagde terugkeer in de
maatschappij.
Bij de doelstelling van speciale preventie door strafoplegging kunnen
verschillende vraagtekens van principiële aard worden geplaatst.
1. Een eerste vraag is of er van strafoplegging zou moeten worden
afgezien indien van een straf geen preventief effect te verwachten is
zou men bijvoorbeeld, indien t zou staan dat recidive zeer
onwaarschijnlijk is, ook bij zeer zware delicten niet mogen straffen.
Toch zal naar veler rechtsgevoel op zo’n geval van doodslag toch
enigerlei straf moeten volgen, onder meer om de familie en de
vrienden van het slachtoffer genoegdoening te verschaffen.
2. Ook is er de principiële vraag of, en tot welke hoogte, ingrijpende
vormen van heropvoeding of behandeling van delinquenten tijdens
de tenuitvoerlegging van straffen toelaatbaar zijn. De vraag rijst ook
met betrekking tot intensieve psychiatrische behandelingen in een
strafrechtelijke setting, bijvoorbeeld in een tbs-kliniek. Van een
rechtsstaat moeten het individuele en het algemene behang steeds
zorgvuldig tegen elkaar worden afgewogen. Behandelingen onder
dwang worden daarom slechts in uitzonder.
3. De derde principiële vraag is of de theorie van de speciale preventie
er ook toe moet leiden dat reeds voordat een delict is gepleegd,
maatregelen worden genomen tegen potentiële daders. Want
waarom zou men, uit speciaal preventief oogpunt, wachten tot het
eerste delict is gepleegd?
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper dsouverijn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.