SAMENVATTING AANSPRAKELIJKHEIDSRECHT
Week 1.1: aansprakelijkheid eigen gedrag + OD (6:162)
Week 1.2: aansprakelijkheid anderen & zaken
Week 2.1: verkeersaansprakelijkheid & aansprakelijkheidsregelingen Europese Richtlijnen
Week 2.2: causaliteit en causale toerekening
Week 3.1: met causale toerekening verband houdende leerstukken & schade
Week 3.2: verjaring & collectieve acties:
WEEK 1.1: aansprakelijkheid eigen gedrag + OD 6:162
Aansprakelijkheid voor eigen gedrag: 6:162
1. Onrechtmatigheid (lid 2: inbreuk recht, strijd wet, onzorgvuldigheid) (Lindenbaum/Cohen)
2. Relativiteit (6:163)
3. Toerekening (lid 3: schuld dader, komt voor rekening dader door wet of
verkeersopvattingen)
4. Causaal verband
5. Schade
Eis 1: onrechtmatigheid
Inbreuk op een recht
- Inbreuk op een recht: subjectieve rechten -> persoonlijkheidsrechten (recht op lichamelijke
integriteit, recht persoonlijke levenssfeer) en absolute vermogensrechten (eigendom,
beperkte rechten, auteursrecht)
- Indien inbreuk vaststaat, dan dus OD
- Geen zorgvuldigheidstoets meer nodig
- 3 stromingen/opvattingen over wanneer iets een inbreuk op een recht is
1. Leer Du Perron: opzettelijke inbreuk is een inbreuk op een recht
2. Leer Sieburgh: inbreuk moet ‘een echte inbreuk’ zijn
Met inbreuk op een recht wordt gedoeld op situatie dat de gewraakte handeling zelf
in strijd is met het subjectieve recht van een ander
Het veroorzaken van zaakschade is als zodanig niet voldoende voor een inbreuk op
een recht (vgl Zupthense Waterkraan). Het handelen zelf moet inbreukmakend zijn:
bv versperren iemands weg, gebruikmaken merk ander, beslag leggen goederen
ander
Een inbreuk impliceert bovendien een actief handelen: een louter nalaten is niet
voldoende voor een inbreuk op een recht
3. Leer ‘extra toets’ aan de zorgvuldigheid, ongeschreven normen
Strijd met wettelijke plicht
- Strijd met wettelijke plicht: betreft het objectieve recht
- In principe ieder handelen in strijd met wettelijke plicht onrechtmatig: formele wet (incl
strafrecht), materiële wet (bv APV), rechtstreeks werkende verplichtingen uit verdragen,
verplichtingen uit vergunningen, specifieke voorschriften (bv bouwvoorschriften)
- Deze categorie vangt uitdrukkelijk ook een nalaten, mits er een wettelijke plicht tot een doen
is: een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht
- Hinder art. 5:37. Niet alle hinder onrechtmatig dus kom je uit bij zorgvuldigheidsnorm ->
Stankoverlast Pluimveebedrijf: de vraag of veroorzaken hinder onrechtmatig is afhankelijk
1
, van aard, ernst en duur hinder en de daardoor veroorzaakte schade in verband met de
verdere omstandigheden van het geval, incl plaatselijke omstandigheden. Beschikken of
ontbreken vergunning niet zonder meer bepalend sprake onrechtmatige hinder
Maatschappelijke betamelijkheid
- Lindenbaum/Cohen: de zorgvuldigheid welke in het maatschappelijk verkeer betaamt ten
aanzien van eens anders persoon of goed
- Rechtspraak maatschappelijk onbetamelijk tamelijk casuïstisch, wel bepaalde lijnen. Bv
gevaarlijke situaties: Kelderluik en Jetblast
- Gevaar huis tuin en keuken context aanzienlijk genuanceerder: Verhuizende zusjes
(onrechtmatig als dader naar maatstaven zorgvuldigheid van gedrag had moeten onthouden:
anders ongelukkige samenloop van omstandigheden)
Eis 2: relativiteit (6:163)
De geschonden norm moet strekken ter bescherming van de voorgedane schade
Drie relativiteitsaspecten aan de hand doel en strekking geschonden norm:
1. Wordt dit slachtoffer beschermd?
2. Wordt hij/zij tegen de geleden schade beschermd?
3. Valt de wijze waarop deze schade is geleden binnen het beschermingsbereik van de
geschonden norm?
- Tandarts (kan overtreding regel gebruiken onrechtmatig ongeschreven verkeersnorm)
- Schietincident Alphen aan de Rijn
- Relativiteitseis brengt mee:
Bij inbreuk op een recht: alleen voor op wiens recht inbreuk wordt gemaakt
Handelen/nalaten in strijd met wettelijke plicht: worden bezien of plicht ten doel had
benadeelde te beschermen tegen de schade zoals hij/zij die heeft geleden (alleen
voor wie wet is geschreven) (Tandarts)
Bij handelen/nalaten in strijd met wat in maatschappelijk verkeer betaamt:
relativiteit ingebakken in de onzorgvuldigheidstoets (in de norm)
Eis 3: toerekenbaarheid aan de dader
- 6:162 lid 3
- OD kan op twee gronden worden toegerekend: 1) OD te wijten schuld dader 2) OD komt
voor rekening dader (wet of verkeersopvattingen)
- Geen schuld in geval schulduitsluitingsgrond (noodweerexces, geestelijke tekortkoming)
- Op grond van wet:
6:164: onrechtmatige gedragingen kinderen onder 14 niet worden toegerekend
6:165 lid 1: geestelijke of lichamelijke tekortkomingen vanaf 14+ staan niet in de weg
aan toerekening, mits het een ‘doen’ betreft
- Verkeersopvattingen: bv onervarenheid automobilist
- NIET risicoaansprakelijkheden, aansprakelijkheid eigen handelen of nalaten waarbij die eigen
handeling of nalaten wordt toegerekend ogv de wet of verkeersopvattingen
- Verschil ‘zuiver nalaten’ en ‘nalaten’ is van belang (zie bv 6:165 lid 1 en 6:169 lid 1)
- Te doen te beschouwen gedraging = slechts beoogd om gevallen zuiver nalaten buiten
toepassingsbereik te laten vallen (Risicotoerekening bij geestelijke/lichamelijke
tekortkoming):
Zuiver nalaten: doof iemand aan ander die dreigt te verdrinken geen hulp biedt,
omdat hij vanwege doofheid hulpgeroep slachtoffer niet hoort (optie kwam niet eens
2
, in iemands hoofd op) -> niet toerekenbaar en valt niet onder te doen beschouwen
gedraging
Nodig bij onrechtmatigheid: ernst van het gevaar is doorgedrongen tot het
bewustzijn van degene die de gevaarsituatie waarneemt, en dan besluit niets te doen
-> wel toerekenbaar 6:165 lid 1 en valt onder te doen beschouwen gedraging
Nalaten
- Concrete kennis gevaarlijke situatie
- Dreiging van ernstig geestelijk of lichamelijk letsel
- Mogelijkheide n noodzaak daadwerkelijk iets te doen
- Reële verhouding tussen moeite en kosten gevaar
Zaakwaarneming (6:198)
- Behartigen andermans belang
- Willens en wetens (intentie belang ander bevorderen opzet en volle bewustzijn)
- Zonder bevoegdheid daartoe
- Op redelijke grond (Redelijke grond zaakwaarneming) (belanghebbende tegen de wil van
degene wiens belang wordt behartigd, geldt niet als zaakswaarneming, behoudens
uitzonderlijke omstandigheden) (geoordeeld alle omstandigheden geval, noodzakelijkheid)
- (daarbij nodige zorg betrachten (6:199 lid 1)
Onverschuldigde betaling (6:203) -> herstel oude toestand
- Een betaling (verrichting prestatie)
- Verricht door ene persoon aan de andere persoon
- Zonder rechtsgrond die de betaling rechtvaardigt
- Toerekenbaarheid: toerekenbaar, tenzij (lid 1 en lid 2)
- (verjaring 3:309, 5 jaar dag volgende op die bekend of 20 jaar nadat ontstaan)
Ongerechtvaardigde verrijking (6:212) -> schadevergoeding
- Verrijking enerzijds; iemand is in waarde verrijkt
- Verarming anderzijds; verrijking is ten koste van een ander
- Causaal verband tussen verarming en verrijking
- Ongerechtvaardigd (niet rechtvaardigd door rechtshandeling of wet)
- = verplichting schadevergoeding. (Deel van) schadevergoeding niet toegekend indien: 1)
verrijking is verminderd gevolg niet-toerekenbare omstandigheid kant verrijkte (lid 2) of 2)
periode verrijkte geen rekening houden vergoeding schade (lid 3)
- (rijkt niet verder dan verrijking verrijkte, ongeacht schade ander)
- (schadevergoeding kan worden beïnvloedt door redelijkheidstoets)
ARRESTEN WEEK 1.1
Lindenbaum/Cohen
Eis 1: onrechtmatigheid, onzorgvuldigheid
- Onrechtmatige daad houdt ook onzorgvuldigheid in welke in het maatschappelijke verkeer
betaamt ten aanzien van een anders persoon of goed
Tandarts
Eis 2: relativiteit
3
, - Wetsbepaling bestond niet voor schade andere tandartsen, maar voor bescherming en
veiligheid patiënten
- Feiten en omstandigheden van overtreden regel kunnen wel voldoende grond geven om te
oordelen dat onrechtmatig is tegenover andere tandartsen wegens strijd ongeschreven
verkeersnorm welke hen wel beschermt
Kelderluik
Eis 1: onrechtmatigheid, onzorgvuldigheid, gevaar
Gevaarzetting onzorgvuldig:
- Hoe waarschijnlijk is het dat de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid niet in acht wordt
genomen?
Waarschijnlijkheid niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid van
anderen wordt geacht?/ Kans niet vereiste oplettendheid en zorgvuldigheid betracht?
- Hoe groot kans schade als gevolg?
- Aard en omvang gevreesde schade/ernstigheid
- Bezwaarlijkheid van nemen voorzorgsmaatregelen (of waarschuwen voldoende was hangt af
of te verwachten valt dat door de waarschuwing het gevaar wordt vermeden: Jetblast)
Verhuizende Zusjes
Eis 1: onrechtmatigheid, onzorgvuldigheid, gevaar huis tuin en keuken
- Niet de enkele mogelijkheid van ongeval doet gedrag onrechtmatig zijn
- Gevaarscheppend gedrag slechts onrechtmatig indien de mate van waarschijnlijkheid van
een ongeval als gevolg van dat gedrag zo groot is, dat de dader zich naar maatstaven van dat
gedrag had moeten onthouden
- Ongelukkige samenloop van omstandigheden
Had moeten onthouden van actie? -> OD
Had niet moeten onthouden van actie? -> ongelukkige samenloop
omstandigheden -> geen OD
Jetblast
Eis 1: onrechtmatigheid, onzorgvuldigheid, gevaar
- Van doorslaggevende betekenis of te verwachten valt dat het plaatsen van de borden leidt
tot een handelen of nalaten waardoor het gevaar wordt vermeden
- Bv klein bordje en de gevolgen staan er niet op heeft geen doorslaggevende betekenis voor
aanpassen gedrag van mensen
Risicotoerekening bij geestelijke/lichamelijke tekortkoming
Eis 3: toerekenbaarheid, doen te beschouwen gedraging, enkel zuiver nalaten niet toerekenbaar
- Beperking risicotoerekening van OD aan personen met een geestelijke of lichamelijke
tekortkoming tot een “als een doen te beschouwen gedraging” (6:165 lid 1), beoogt slechts
gevallen van zuiver nalaten buiten het toepassingsbereik van die bepaling te houden
- Een “als een doen te beschouwen gedraging” moet ruim worden opgevat en is niet beperkt
tot actieve handelingen
- Ook willekeurige relfex-bewegingen en vallen als gevolg bewusteloos raken
Zuiver nalaten: doof iemand aan ander die dreigt te verdrinken geen hulp biedt,
omdat hij vanwege doofheid hulpgeroep slachtoffer niet hoort
Nalaten: gevaarlijke situatie zelf niet in leven geroepen, snappen gevaar, in staat wat
te doen, zonder zelf in levensgevaar maar niks doen -> wel toerekenbaar
4
