Dit is een samenvatting van hoofdstuk 8 t/m 10 van het boek 'Oriëntatie op geschiedenis, basisboek voor de vakdocent'. Je kunt de samenvatting gebruiken voor het vak Oriëntatie op geschiedenis C. Dit vak maakt deel uit van het propedeuse programma van de opleiding tot geschiedenis docent. De over...
Samenvatting Oriëntatie op Geschiedenis C.
Hoofdstuk 8: De tijd van burgers en stoommachines.
Inleiding: 20e eeuw: eeuw van uitvindingen, grootste industriële prestaties en
belangrijkste cultuuruitingen van internationale volksgemeenschap. Wereld werd
steeds kleiner. Nationale wedvijver, economische strijd en technisch
spierballenvertoon werden in Parijs gepaard aan een ongebreideld
vooruitgangsgeloof en onwankelbaar vertrouwen in de wetenschap. Europa zou
vooropgaan in het verbeteren van de wereld. elektriciteit was het toverwoord in
1900. de wereldtentoonstelling van 1900 was letterlijk een spiegel van de
stormachtige 19e-eeuwse ontwikkelingen. niet eerder was het tempo van
veranderingen voor alle lagen van de bevolking zo hoog geweest .industriële
revolutie , bevolkingsgroei en verstedelijking hadden het aanzien van Europa
drastisch veranderd. democratisering van het politieke leven, vestiging van de
rechtstaat en het streven naar verheffing van de arbeidsklasse een andere type
samenleving opgeleverd. tot slot onderwerping van de buiten-Europese wereld
aan de macht van de geïndustrialiseerde landen. er zouden geen grenzen meer
zijn aan de menselijke ambities.
1. Ideologieën en politieke stromingen.
najaar 1790 publiceerde Britse parlementslid Edmund Burke: Reflections on the
Revolution in France. Scherpe aanval op de Franse Revolutie. Hij vreesde dat de
revoluties een wereld van monsters zou opleveren. Hij hamerde op de betekenis
van traditie, evenwicht en geleidelijkheid (Glorious Revolution). Hij verwierp
dat het volk op natuurlijke rechten soevereiniteit had. vergeleek politicus met
een tuinman: koestert en verzorgt zijn tuin met liefde maar moest soms toch
krachtig ingrijpen in de natuurlijke ontwikkeling om te voorkomen dat het
evenwicht wordt verstoord of onkruid alles overwoekert. Hij probeerde te
onderbouwen met historische argumenten, niet met onbewijsbare filosofische
waarheden zoals de verlichtingsfilosofen (philosophes) hadden gedaan.
Ideologieën.
Burke’s aanval op de revolutionairen kreeg veel reacties. twee kampen: een in
navolging van Burke bescheiden, geleidelijke hervormingen en hen die volgens
natuurrechten pleitten voor verregaande democratisering, gelijkheid en
individuele vrijheid, onmiddellijk.
19e eeuw -> ideologie. 1790; filosoof Antoine Destutt de Tracy: ‘wetenschap der
ideeën’. Napoleon noemde de aanhangers van Destutt fanatici ‘die de
werkelijkheid willen veranderen’. sindsdien: ideologie: samenhangend
ideeëngoed waarmee de bestaande werkelijkheid dient te worden veranderd.
Romantiek en conservatisme.
In Frankrijk: rationeel bestuur gebaseerd op theorieën over het natuurrecht.
tegenhangers plaatsten een geïdealiseerd verleden waarin orde en veiligheid
hadden geheerst en mensen hun (vaste) plaats in de samenleving kenden.
denkwijze paste bij Romantiek (stroming die opkwam rond 1800). Romantici
keerden zich tegen de Verlichte Denkers, rationele denken. Zij waren voor voelen
i.p.v. denken, subjectieve i.p.v. objectief en het eigene boven het
gemeenschappelijke. geloofden niet in vooruitgang. maakte zich eerder bezorgd
over de toekomst en verlangden naar het verleden onvolmaakte en
raadselachtige van de Middeleeuwen.
Na de val van Napoleon (1815) werden deze conservatieven genoemd ->
conservare -> behouden. In Frankrijk populaire ‘herstelbeweging’. Onder
leiding van theoloog en filosoof Joseph de Maistre -> herstel absolute monarchie
en de droit divin-gedachte. De Maistre: hoogmoed van de mensen om zelf wetten
, te ontwerpen. Alleen het katholieke geloof kon de eeuwige en ware beginselen
laten zien waarop een staat moest worden gebouwd. herstel-conservatieven:
reactionairen.
conservatieven partijen gingen voor traditionele posities kerk en adel en een
samenleving met gemeenschappelijke idealen waarin ook voldoende oog was
voor de noden van de massa.
Liberalisme.
Reactie op Burke, 4 maanden erna van landgenoot politieke activist Thomas
Paine. Schreef Rights of Man. Vond Franse Revolutie juist een voorbeeld,
gelijkheid denken, grondwet, mensenrechten, godsdienstige
verdraagzaamheid. Paine werd in 1792 Frans staatsburger en kwam zelfs in de
Nationale Vergadering, sloot zich aan bij de rationalistische ideeën over mens en
wereld. Hoofddoel van politiek zou ; rechtvaardige en geordende samenleving,
niet onderworpen aan een klein groepje machthebbers. In Rights of Man:
grondwet, politieke vrijheden afgeleid van natuurrechten. begin 19e eeuw:
Liberaal, liberalisme. -> liber -> vrij.
Verlichte denkers: vrijheid en welzijn van individuen , en de rechtvaardigheid en
veiligheid van de samenleving gebaat waren bij algemeen geldende wetten.
Niemand zou zich dan rechtmatig buiten of boven de wet kunnen verheffen.
Vrijheid was in het liberale denken nauw verbonden met eigendom. Alleen
economisch zelfstandige burgers konden er immers zeker van zijn dat zij niet
waren overgeleverd aan de willekeur van anderen of van de overheid. alleen zij
konden werkelijk vrij zijn. eigendom; universeel mensenrecht. combinatie vrijheid
en eigendom in de 19e eeuw vooral aanhang won onder de zelfstandige burgerij.
menselijke willekeur aan banden leggen, individu beschermen tegen de staat en
stabiliteit van de samenleving d.m.v. Montesquieu -> scheiding van de
machten. evenwicht. in politieke praktijk; grondwettelijk bestuur, parlementaire
vertegenwoordiging en vrije handel. Na revoluties 1848; deze doelen
gemeengoed in Europa en kreeg de liberale stroming de wind in de zeilen. De
tweede helft van de 19e eeuw kan dan ook met recht ‘liberaal’ worden genoemd.
Nationalisme.
Naties nascor geboren worden/ afstammen. moderne naties zijn het product
van de Verlichting en de Franse Revolutie. Verlichte denken leidde tot
volkssoevereiniteit: gezag bij bewoners van de staat en niet bij de vorst. Volk gaf
regering toestemming om te regeren. Franse overheersing 1796 – 1813.
Volkssoevereiniteit -> zelfbeschikkingsrecht van volken. volken zelf
beslissen wie regeert.
kenmerk was afgebakend grondgebied. Één volk, één staat. Belangrijkste
beweging die tijd: Deutsche Bewegung. Geen Duitsland rond 1800. Hoofd van het
land was keizer, maar geen werkelijke staatsmacht. Duitse Nationale beweging
gedragen door schrijvers en geleerden
Johann Gotfried Herder (1744 – 1803) Romantisch-conservatief filosoof.
Mensen zijn verenigd in een cultuur.
Johann Gotlieb Fichte (1762 – 1814) Cultuurnaties. Hoogste doel was een
eigen staat. 1808 individu ondergeschikt aan natie (teveel verlicht,
individualisme , nationale identiteit moest groeien).
19e eeuwse politieke streven naar eigen, onafhankelijke staten moderne
natiegevoel.
natonalisten bestudeerden de GS en ordenen haar op zo’n manier dat de
moderne natie er een vanzelfsprekende uitkomst van was.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sandrahakkesteegt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
