Samenvatting Hoofdlijnen Nederlands Recht - Prof. mr. C.J.Loonstra
Door David Brummer 10-03-2016
Hoofdstuk 8 Burgerlijk procesrecht (onderdeel van het privaatrecht)
8.1 inschakeling v/d rechter
Indien de partijen niet tot enigheid kunnen komen, zal dit betekenen dat ze
naar de rechter moeten stappen => eigenrichting is verboden.
De belangrijkste regels van het burgerlijke procesrecht vinden we in het
Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv).
8.2 Rechterlijke organisatie
Basis voor rechterlijke organisatie vinden we in art.112 lid 1. De tot rechterlijke
macht behorende gerechten zijn (art. 2 wet RO):
1. de rechtbanken;
2. de gerechtshoven; en
3. de Hoge Raad.
De rechtbanken zijn verdeeld in sectoren: civiel (soms handel), bestuur, straf
en bij beperkt aantal ook fiscaal.
Sector civiel kent twee rechters: kanton- en civiele rechter. Het gebied waar
de kanton rechter zijn rechtsgebied heeft, heet kanton (1 of meer gemeenten).
De hoeveelheid kantonrechters in een rechtsgebied hangt af van de
populatie. Deze rechter heeft unusrechtspraak => verrichten ieder hun werk
onder eigen verantwoordelijkheid.
Deze rechters behandelt in het strafrecht de minst zware vergrijpen, onder het
civiele recht behandelt deze alle vorderingen t/m 25k,- en behandelt alle
rechtszaken met betrekking tot een overeenkomst.
Ook gewone civiele rechters hebben unusrechtspraak. Het is niet meer
mogelijk meerdere rechters op een zaak te zetten. Er vindt alleen collegiale
rechtspraak plaats (3 rechters) als partijen in de laatste fase van de procedure
pleidooi aanvragen en dus mondeling het (gestelde) gelijk van hun cliënt
verdedigen (normaal schriftelijke afdoening). Indien er geen overeenstemming
is tussen de rechters (gebeurt zelden), dan beslist de meerderheid.
Een rechtbank heeft naast de kantonrechter en de overige rechters in sector
civiel nog twee sectoren: de sector straf (gepleegde misdrijven) en de sector
bestuur. Sommige rechtbanken hebben ook de sector fiscaal (geschillen op
terrein belastingrecht).
Verder is er ook de kinderrechter en de politierechter (behandelt gepleegde
misdrijven, die niet ingewikkeld zijn).
Wanneer oordeelt de rechtbank, sector civiel, over een geschil? Alle civiele
zaken, die niet door de kantonrechter worden behandeld.
De rechters in het (gerechts)hof worden raadsheer genoemd. Hier wordt
vaker collegiale rechtspraak toegepast. Elk hof bestaat uit drie kamers:
,civiele, straf- en fiscale kamer. Zij behandelen alle uitspraken van de
rechtbank waartegen een hoger beroep is ingesteld. Het gebied waar een hof
rechtsmacht heeft, heet resort.
De Hoge Raad is gevestigd in DH. Hij is het hoogste rechtscollege van
Nederland. DH is dan ook de enige plek waar alle drie de gerechten die tot de
rechterlijke macht worden gerekend, gevestigd zijn (rechtbank, gerechtshof
en de Hoge Raad).
Hier worden de rechters ook raadsheer genoemd en is collegiale rechtspraak
uitgangspunt.
Er wordt als regel met vijf raadsheren uitspraak gedaan. Betrekkelijk
eenvoudige zaken vragen om drie raadsheren.
Hier worden zaken behandeld die na hoger beroep in cassatie gaan.
De Hoge Raad oordeelt over het recht, niet over de feiten. Tenslotte heeft de
Hoge Raad de civiele, de straf- en de belastingkamer.
8.3 Absolute en relatieve bevoegdheid (blz.285)
Bij absolute bevoegdheid gaat het erom welk gerecht het geschil afhandelt
(kantonrechter?) en bij relatieve bevoegdheid gaat het om hoe het
geografisch allemaal geregeld is. Vuistregel is dat de zwakkere partij meestal
in zijn woonplaats. Indien het gaat om een strafzaak, is de kantonrechter of de
sector straf bevoegd van de plaats waar het delict is begaan.
8.4 Enkele beginselen van burgerlijk procesrecht
Vier beginselen:
1. civiele rechter is in vergaande mate lijdelijk. De rechter gaat af op de
informatie die verstrekt wordt door de partijen (afhoudend/terughoudend). Er
wordt wel eens gezegd dat deze rechter uitgaat van de formele waarheid,
i.p.v. de materiële (zoals in het strafrecht). De strafrechter is in hoge mate
actief en probeert te ontdekken wat er zich nu werkelijk heeft voorgedaan.
Indien 1 v/d partijen de feitelijke informatie heeft betwist en dit is na te gaan
via twee middelen, dan is de rechter veel minder lijdelijk:
- De rechter kan een comparitie van partijen gelasten; hij roept de partijen op
voor hem te verschijnen. Vaak meer inlichtingen en dan poging tot
verzoening.
- Enquête. Er wordt een getuigen verhoord.
Ook is de rechter minder lijdelijk als het gaat om toepasselijke rechtsregels.
Art.25 Rv bepaalt dat de civiele rechter ambtshalve de rechtsgronden moet
aanvullen.
2. Verplichte procesvertegenwoordiging. Je moet een advocaat in de arm
nemen, wil je een juridische procedure voeren. Uitzondering: procedure bij
kantonrechter mag zonder. Het is via de grondwet geregeld dat sommige
mensen recht hebben op rechtsbijstand (gesubsidieerde advocaat).
3. Beide partijen worden gehoord. Dit is het beginsel van hoor en wederhoor
en hierin is een zekere evenwicht. Beide partijen moeten in de gelegenheid
gesteld worden te reageren op wat de wederpartij naar voren brengt.
,4. De behandeling van de zaak is openbaar. Geldt ook voor de uitspraak.
8.5 Civiele procedure: feitelijke gang van zaken
Het begint met een dagvaarding (schriftelijk stuk door eiser aan gedaagde).
Dit wordt door een deurwaarder aan de deur van de gedaagde (= wederpartij)
gebracht (= 'betekenen'). Hierin staat wat gevorderd wordt en op welke grond.
Soms wordt dit d.m.v. een verzoekschrift gedaan, dan is het proces
makkelijker. Hier wordt dan de eisende partij de verzoeker genoemd en de
gedaagde de verweerder.
De procedure wordt voornamelijk schriftelijk afgehandeld. Tijdens rolzittingen
worden voornamelijk conclusies gewisseld of om uitstel van het indienen van
deze conclusie te vragen.
Als een nieuwe zaak op de rol geplaatst is, komt deze tijdens de rolzitting op
een gegeven moment in behandeling. In de rechtszaal zit dan een aantal
advocaten; een van hen treedt op als de vertegenwoordiger van eiser.
Wanneer de rolrechter aangeeft dat de betreffende zaak a/d orde is, meldt de
procureur zich als vertegenwoordiger van gedaagde. Hij mag reageren op de
dagvaarding van eiser, waarin staat opgesomd wat hij eist en waarom. Die
reactie (een schriftelijk stuk waarin verweer tegen de vordering wordt
gevoerd) heet conclusie van antwoord.
Komt de gedaagde niet opdagen, betekent dit automatisch dat de eiser de
vordering toewijzen (indien geen goede reden).
Feiten moeten volledig en naar waarheid worden aangevoerd. Deze
substantiëringsplicht betekent dat informatie niet omwille van strategisch
voordeel achterhouden mag worden.
Hierna wordt een comparitie na antwoord gehouden, waarbij de partijen met
de rechter praten over hun geschil. Hier wordt geprobeerd toch nog tot een
schikking te komen, anders zal de rechter een vonnis moeten schrijven. Dan
zullen beide partijen weer geschriften moeten inleveren, die van de eiser heet
conclusie van repliek en die van de gedaagde conclusie van dupliek. Dit dient
met enige snelheid gedaan te worden, ookal wordt vaak eenmaal om uitstel
gevraagd. Permetoir betekent dat de rechter nog maar een keer uitstel
verleent. Als de zaak is afgeconcludeerd overhandigen de partijen hun
dossiers aan de rolrechter. Deze verwijst de zaak naar de rechter die vonnis
zal wijzen. Dit hoeft niet dezelfde persoon te zijn.
Meestal is dat een tussenvonnis. Hierin kan worden besloten tot een
getuigenverhoor of een comparitie van partijen of een descente (de rechter
gaat zelf naar de plek van het geschil).
In het eindvonnis wordt de vordering geheel of gedeeltelijk toegewezen of
afgewezen. Ook volgt een uitspraak over de vraag wie de proceskosten
moeten betalen, meestal de verliezer.
Indien iemand die rechtsbijstand verdient het proces heeft verloren, dient
deze wel op te draaien voor de kosten van de wederpartij.
Indien de eiser een vordering vraagt heet dit eis in conventie en als de
gedaagde een vordering terugvraagt heet dit eis in reconventie.
, 8.6 Dagvaarding en verzoekschrift
Uitspraak van gerechtshof of Hoge Raad wordt arrest genoemd.
Indien het gaat om een procedure d.m.v. een verzoekschrift, dan dient de
verweerder een verweerschrift in. En de uitspraak wordt i.p.v. vonnis een
beschikking genoemd. Dit blijft zo bij hoger beroep.
8.7 Rechtsmiddelen (3)
1. Verzet: Er is verstek verleend door de rechter, omdat de gedaagde niet is
gekomen (verstekvonnis). Indien die daar een goede reden voor heeft, kan de
gedaagde verzet aantekenen (max. 4 weken na verstekvonnis).
2. Hoger beroep: heet ook wel appel. Persoon is dan appelant en dit moet
binnen 3 maanden gebeuren. Tegenpartij heet dan geïntimeerde. Appelant
schrijft een memorie van grieven, waarin de bezwaren tegen het vonnis staan.
Geïntimeerde reageert dan d.m.v. memorie van antwoord. Dan heb je weer
tussenarrest en eindarrest die wordt uitgesproken door hogerberoepsrechter,
bij het gerechtshof. ... incidenteel appel....
3. Cassatie: bij de Hoge Raad, na uitspraak door appelrechter door een
nieuwe dagvaarding of verzoekschrift (binnen 3 maanden). De persoon die
dagvaarding cassatie instelt noemt men eiser in cassatie/requirant;
wederpartij verweerder in cassatie of gerequireerde.
Het gaat hier dan om het recht en niet om de feiten.
Dit kan op twee manieren, er worden cassatiemiddelen opgesteld:
1. schending van het recht en/of
2. verzuim van vormen; dit houdt in de praktijk in dat gesteld wordt dat de
lagere rechter zijn vonnis of arrest niet of niet deugdelijk heeft gemotiveerd
(motiveringsklacht).
Hierop kan de wederpartij conclusie van antwoord in dienen. Eventueel ook
cassatiemiddelen voorstellen. Het cassatieberoep kan ongegrond worden
verklaard of 'terecht is voorgesteld'. Hiertussen komt nog wel de procureur-
generaal (PG) met zijn conclusie (advies karakter) voordat de Hoge Raad een
uitspraak doet. Onder de PG staat de advocaat-generaal die ook verbonden
is aan het OM en advies geeft (dit zijn er zo'n 20, niet te verwarren met de
advocaat).
Door art.81 rechterlijke organisatie wordt het proces versneld, omdat er
simpelweg besloten wordt dat de cassatiemiddelen niet sterk
genoeg/belangrijk zijn.
Lees gevolg instellen rechtsmiddel blz. 295 ter verduidelijking
8.9 Buitengewoon rechtsmiddel: cassatie in het belang der wet
Cassatie in het belang der wet, indien die verkeerd is toegepast.
Indien er snel gehandeld moet worden, heet dit spoedeisend belang en wordt
er gebruik gemaakt van het kort geding (absoluut bevoegd is de
voorzieningenrechter, dit kan zowel kantonrecht als andere rechter in sector
civiel zijn). Hieruit komt voorlopige maatregel, waarna meestal nog
bodemprocedure wordt gehouden, zoals die normaal zou verlopen.
