Samenvatting risico en crisiscommunicatie;
Hoofdstuk 1, communiceren in verandering.
Alles verandert altijd. Veranderingen scheppen nieuwe werkelijkheden en nieuwe
maatschappelijke (machtsverhoudingen). Naast de enorme groei van
communicatietechnologie is er de laatste decennia ook een grote toename van
risico’s en mogelijke crises in onze samenleving. Als gevolg van die
veranderingen om ons heen is de huidige samenleving behalve als
communicatiesamenleving daarom ook te typeren als een risicosamenleving.
Klassieke rampen rampen met giftige stoffen, grote ongelukken, explosies,
aardbevingen, wateroverlast
Rampen die gerelateerd zijn aan veranderingen die onze samenleving ondergaat
kan leiden tot;
- Crises als gevolg van kwetsbare plekken in energievoorzieningen,
informatiesystemen en telecommunicatie
- Crises in de internationale voedselketen als gevolg van dierenziekte
- Crises als gevolg van grootschalige evenementen
- Crises als gevolg van het internationale terrorisme
Bijvoorbeeld 11 september 2001
Burgers zijn door de beschikbare communicatietechnologieën in een hele andere
machtspositie gekomen ten opzichte van bedrijven en overheden. Ze zijn niet
langer afhankelijk maar zelfstandig.
De internet burger heeft geen eenduidige identiteit meer, en door de veranderde
identiteit is het onmogelijk burgers op te sluiten in 1 identiteit en 1 rol.
Burgers met wie in de moderne samenleving over risico’s en crises wordt
gecommuniceerd zijn heel andere burgers dan 10 tale jaren geleden.
Naarmate de individuele differentiering van bewustzijn toeneemt, wordt de
objectieve geldigheid van zijn opinies minder. De subjectiviteit wordt dan groter.
Er is steeds vaker sprake van fundamenteel verschillende opvattingen tussen
bijvoorbeeld bestuurders en politici enerzijds en ‘de samenleving’ anderzijds.
Eenieder kan tegenwoordig op een eigen manier betekenis geven aan ‘feiten’ en
gebeurtenissen in de samenleving, ook bij risico’s. Bijvoorbeeld de moord op
theo van Gogh in 2004. Het beeld dat de burgers hebben van de manier waarop
de samenleving reageerde, blijkt vooral te zijn bepaald door bestuurders, politici
en de media. Het beeld dat werd geschetst, zag de burger niet terug in hun
dagelijkse omgeving. Het beeld van bestuurders en media, de werkelijkheid van
de instituties, klopte niet met de ervaringen van velen in het land.
De afstand en het vertrouwen over en weer tussen enerzijds de traditionele
gezag institutie en anderzijds de burgers, is de laatste jaren steeds groter
geworden. Er is een kloof ontstaan.
Overheidsbestuurders hebben een aantal kenmerken met elkaar gemeen;
- Gemeenschappelijk westers mensbeeld
- Een gedeeld vertrouwen in wetenschappelijk objectiviteit
- Het idee dat de samenleving maakbaar is en te vatten in
wetenschappelijke modellen
, - Het geloof in de wetenschappelijke vooruitgang
In onze huidige samenleving vormt zich een steeds groter wordende groep
burgers die niet meer past in de modellen en vooronderschellingen die door de
vertegenwoordigers van de (oude) instituties worden opgesteld. Ze moeten
burgers veel meer keuze vrijheid geven en verantwoordelijkheden teruggeven.
Dit is het proces van ontstatelijking en vermaatschappelijking
Er worden 2 communicatie discipline onderscheiden; reputatie en relatie.
Reputatie Relatie
Bedrijfsleven Burger neemt een volwassen en
zelfstandige positie in.
Zelfredzaamheid.
Goede naam, klant veel vertrouwen eigen werkelijkheid schappen.
Continuïteit Geen klassieke hiërarchische relatie
tussen gezag en de burgers
Zichtbaarheid, authenticiteit, informatie-uitwisseling
transparantie, zicht onderscheiden,
consistentie en vertrouwen
De regie voeren over alle uitingen en Dialoog, samenwerken
het gedrag van de organisatie met als
doel de reputatie te bevestigen en te
handhaven
Klant en samenleving zijn te managen
Eenrichtingsverkeerd
Sturing geven, regie houden
De een kan niet zonder de ander, zo leert de praktijk, om ellende te voorkomen is
communiceren vanuit de relatiebenadering geen keus meer maar een noodzaak.
Op het moment dat de crisisorganisatie operationeel is om dreigend onheil in de
echte werkelijkheid te bestrijden of te beheersen, bestaat er in de sociale media
van datzelfde dreigende onheil als een ‘virtuele werkelijkheid’. In een mum van
tijd circuleert een virtuele stroom van waarnemingen, adviezen en meningen.
De snelheid van sociale media vraagt om een snelle informatievoorziening door
de crisisorganisatie.
een vaak gehoorde klacht bij autoriteiten is dat in een crisissituatie de
nieuwsmedia vooral geïnteresseerd zijn in de schuld en verantwoordingsvraag.
De journalistiek is verhard, hete gaat steeds minder om de inhoud, steeds meer
om de scoren.
Het beeld dat in de media van de werkelijkheid gepresenteerd wordt, steeds
verder is komen af te staan van de belevingswerkelijkheid van grote groepen in
de samenleving. Burgers nemen een andere werkelijkheid waar dan de
‘objectieve’ mediawerkelijkheid.
De journalistiek zal moeten terugkeren naar haar oorspronkelijke taak;
dienstbaarheid aan de samenleving en het algemeen belang. Van nieuwe als
product naar nieuws product in het belang van de samenleving. Dienstbare
journalistiek is zeker bij een crisis van het grootste belang.
, Hoofdstuk 2. Risico’s en crises in context.
Risico’s;
- Zaken die in onze beleving op de een of andere manier een bedreiging zijn
voor onze gezondheid, veiligheid of welbevinden
- ‘kwade kans’
Risico’s in soorten en maten;
- Sommige risico’s kun je voorzien en in zekere mate beheersen of zelfs
voorkomen bijvoorbeeld helm dragen op de scooter, gordel dragen, niet
roken verlaagd de kans op longkanker. We hebben het dus over risico’s die
we kennen, kunnen kennen of goed kunnen voorzien.
- Risico’s die wel zijn te voorzien, maar moeilijk te beheersen zijn en soms
zelfs niet te voorkomen opwarming van de aarde, stijgend zeewater,
hittegolf, grieppandemie, kidnapping of een uitslaande brand
- Risico’s waaraan we nog niet bloot hebben gestaan, maar die in de nabije
toekomst voorspelbaar zijn risico’s met betrekking tot technologische
ontwikkeling
- Risico’s die we nog niet kennen
De verschuiving naar andersoortige risico’s waaraan we bovendien allemaal
blootstaan, heeft een aantal consequenties;
- Nieuwe risico’s vragen om ander overheidsbeleid
- Met elkaar realiseren we ons heel goed dat bijvoorbeeld een terroristische
aanslag nooit helemaal voorkomen kan worden, wat voor maatregelen de
overheid ook neemt.
Risicosamenleving de term verwijst enerzijds naar het feit dat de samenleving
door de snelle technologische ontwikkelingen blootstaat aan een groter aantal
potentiele dreigingen dan voorheen, en dat het bovendien veelal onzichtbare
risico’s betreft, die in mindere mate dan voorheen geboden zijn aan tijd, plaats of
groepen mensen en daardoor moeilijker te beheerser zijn. Anderzijds doelt de
term risicosamenleving op een groter risicobewustzijn in de samenleving.
Ontwikkelingen die onze samenleving tot een risicosamenleving maken;
- Automation toenemende afhankelijkheid, door ontwikkelende
infrastructuren
- Internationalisering dreigingen en de randvoorwaarden waarbinnen
Nederland moet functioneren hebben in toenemende mate een
internationale oorzaak of context
- Juridisering zakelijke belangen (schadeclaims)
- Mediatisering sociale media
- Mobilisering specifieke incidenten en/of de overheidsreactie op die
incidenten leiden sneller tot maatschappelijke impact
- Onvoorzienbaarheid de mogelijke dreigingen worden steeds complexer
en gevarieerder en zijn dus ook moeilijker te overzien