Dit is een samenvatting van de hoofdstukken 14, 15, 16, uit Praktische Psychologie voor Sociaal Werk van Vosselman en Deuss. De samenvatting is geschikt voor 1e jaars Social Work studenten en bereid je heel goed voor op het tentamen van de eerste periode. Het is duidelijk samengevat, zonder fouten ...
Hoofdstuk 14: Klassiek conditioneren
Klassiek conditioneren: we leren om dingen met elkaar in verband te brengen, te
associëren.
Pavlov en Watson zijn vertegenwoordigers van het behaviorisme, de gedragspsychologie.
Behavioristen richten zich uitsluitend op waarneembaar gedrag en geloven dat menselijk
gedrag volledig voorspeld en verklaard kan worden vanuit de leertheorieën.
Alles wat zich in de menselijke geest afspeelt, is volgens hen een black box en daardoor
niet relevant omdat er niks objectiefs over te zeggen is.
Ze zetten zich af van de psychodynamische traditie die hun aandacht richtten op
onbewuste psychologische processen (de binnenwereld) van mensen.
Voorbeeld met kwijlende honden als ze de bel hoorden:
Pavlov noemde het voedsel de ongeconditioneerde stimulus: een prikkel die vanuit
zichzelf een reflexmatige reactie en dus ongeconditioneerde respons triggert.
De bel triggert uit zichzelf geen kwijlende honden en is dus bij aanvang een neutrale
stimulus.
Een geconditioneerde respons wordt ook wel ‘Pavlovreactie’ genoemd.
Het fenomeen dat angst (die ontstaan is door conditionering) zich uitbreidt noemen
behavioristen generalisatie: er wordt geen onderscheid gemaakt tussen verschillende
stimuli en de aangeleerde (geconditioneerde) respons heeft zich uitgebreid naar dingen die
erop lijken.
Discriminatie is (volgens behavioristen) dat een stimulus aan bepaalde kenmerken moet
voldoen om de geconditioneerde respons uit te lokken. Er wordt bijvoorbeeld onderscheid
gemaakt tussen dingen die vanuit leerervaring wel bedreigend zijn en dingen die dat niet
zijn.
Rationeel denken helpt niet tegen dit soort leereffecten omdat geconditioneerde responsen
zich automatisch vormen en als een reflex optreden. Hierdoor verloopt zo’n leerproces
buiten de vrije wil en ben je je vaak onbewust van het leereffect.
De koppeling die is ontstaan tussen twee stimuli, kan weer worden ontkoppeld.
Psychologische extinctie (uitdoving) houdt in dat de geconditioneerde respons op een
gegeven moment vanzelf ophoudt als de ongeconditioneerde stimulus stopt.
1
, Bij extinctie is de aangeleerde respons niet voorgoed verdwenen. Spontaan herstel: de
respons kan ineens weer de kop opsteken
Verbinding met het sociaal werk
Je begrijpt door inzicht in het klassiek conditioneren het gedrag van cliënten beter en dat
problemen vaak het resultaat zijn van hun leergeschiedenis.
Mechanismen die ervoor zorgen dat we gedrag aanleren kunnen ook worden ingezet om
gedrag af te leren.
Instinctief deins je terug voor gevaar, de neiging om onaangename ervaringen te vermijden
zit in de menselijke aard. Als dat te ver gaat, ontstaan er problemen.
Je kunt cliënten helpen met zichzelf stapje voor stapje bloot te stellen aan de
geconditioneerde stimulus. De angstrespons dooft na een tijdje uit. Deze exposure kun je
uitbreiden naar andere situaties zodat de cliënt nieuwe leerervaringen opdoet.
Hoofdstuk 15: Operant conditioneren
Operant of instrumenteel conditioneren: je vertoont bepaald gedrag en ondervindt
daarna een positief effect en vanwege dat positieve effect, ga je het gedrag vaker vertonen.
Je doet A, daardoor krijg je B. B ervaar je als iets positiefs en het gevolg is: je doet vaker A.
Gedrag dat beloond wordt, tendeert naar herhaling.
Operant conditioneren is zowel een theorie als techniek over gedrag.
Theorie: gedrag dat versterkt wordt (een positief gevolg heeft), heeft een grotere kans
herhaald te worden.
Techniek: als je gewenst gedrag wilt aanleren, zorg er dan voor dat het gewenste gedrag
een positief gevolg heeft.
Gedrag dat een onaangenaam gevolg heeft, zal waarschijnlijk afnemen.
Als je op je telefoon de verkeerde handeling uitvoert, gebeurt er niet wat je wilt, dus heb je
de neiging om het gauw op de goede manier te doen.
Skinner: beroemdste psycholoog van de operante conditionering. Hij had een toestel
uitgevonden om proeven mee te doen: Skinner-box. Hij leerde zijn proefdieren allerlei
vaardigheden door ze voor het gewenste gedrag te belonen.
Bekrachtiging (reinforcement) is alles dat een gewenst gedrag doet toenemen, meestal
iets wat positief aangenaam wordt ervaren: voedsel, aandacht, geld. Maar het kan ook iets
zijn wat schuldgevoel vermindert. Of gemopper kan een bekrachtiger zijn van gedrag.
Positieve bekrachtiging gaat om iets toevoegen, iets geven.
Bij negatieve bekrachtiging neem je iets weg, bijvoorbeeld iets onaangenaams.
Een speciale manier van belonen is het werken met tokens: degene die beloond wordt,
krijgt een token (bijv. een kruisje). Je spaart een aantal tokens en kunt dat ruilen voor iets
wat je graag wilt. Het is een praktische manier om te belonen zonder dat je als beloner
direct iets moet leveren, maar na het vereiste aantal tokens behaald is.
Premack-principe: kies iets als beloning dat degene die je wilt beïnvloeden graag doet.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SoftHearted. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
