Samenvatting inleiding recht
Recht = de verzamelnaam voor alle regels die er bestaan. In de regels staat wat je wel en
niet mag doen. Sommige regels zijn opgeschreven in wetten.
Het recht regelt de verhouding tussen:
1. Personen onderling = privaatrecht
Vb. rechtszaak tussen particulieren en bedrijven.
2. Personen en de overheid = publiekrecht
LET OP!
Het begrip personen kan in het recht twee dingen betekenen:
1. Natuurlijke personen (jij & ik)
2. Rechtspersonen (Besloten vennootschap, verenigingen, stichtingen,
coöperaties, onderlinge vennootschappen en vennootschappen met beperkte
aansprakelijkheid bezitten rechtspersoonlijkheid) zie artikel 2:3 BW
Wie maakt het recht?
Scheiding van drie machten, ook wel trias politica van Montesquieu genoemd.
1. Wetgevende macht = het parlement (Staten-Generaal) en de Eerste en Tweede
kamer.
2. Uitvoerende macht of bestuur = de regering, oftewel de Koning & ministers.
3. Rechtelijke macht = alle rechtbanken en het openbaar ministerie (OM)
Toetst of alle burgers, rechtspersonen en overheid zich houden aan alle
wetten, verdragen en regels.
Kenmerken democratische staat:
Machtenschending (trias politica)
Legaliteitsbeginsel = vrijheidsbeperking burger moet berusten op de Grondwet of
andere wet in formele zin
Democratie burgers bepalen zelf door wie ze worden geregeerd
Waarborg van grondrechten (Vb. godsdienstvrijheid of vrijheid van meningsuiting)
Bronnen van het recht
Wetten = geschreven rechtsregels
Jurisprudentie (rechtelijke uitspraken) = geheel van uitspraken van rechters. Het
gaat om een individueel geval, maar geeft ook richting voor andere zaken, vooral
een uitspraak van de hoogste rechter (de Hoge Raad). Dat noem je
precedentwerking.
Verdragen = afspraken tussen landen
Gewoonterecht (Vb. een minister moet aftreden als een meerderheid van de
Tweede kamer geen vertrouwen meer in hem/haar heeft). Gewoonterecht geldt
NIET in het strafrecht.
Handhaving van recht
Overheid, natuurlijke personen en rechtspersonen
Alleen de overheid mag de wet handhaven met geweld en dwangmiddelen
(Vb. opleggen gevangenisstraf of een taakstraf)
Rechtspersonen kunnen het recht handhaven door een schadevergoeding te
claimen.
,De rechter
Rechterlijke macht (Wet op Rechterlijke Organisatie) = bestaat uit de rechters en het
openbaar ministerie. De rechters spreken recht op basis van wetten, verdragen,
gewoonten en eerdere rechterlijke uitspraken (jurisprudentie).
1 Hoge Raad (Den Haag)
4 Gerechtshoven (Amsterdam, Arnhem-Leeuwarden, Den Haag en 's-
Hertogenbosch)
11 Rechtbanken met ieder een eigen arrondissement/regio
(Vb. Zeeland-West Brabant en Oost-Brabant)
Een zaak begint bij de rechtbank (eerste aanleg), dan kan je in hoger beroep naar
een gerechtshof en tot slot kan je in cassatie naar de Hoge Raad.
Rechtbanken en hoven zijn feitenrechters = kijken naar het recht en de feiten
Hoge raad = kijkt of het recht juist is toegepast. Kijkt niet naar de feiten.
Indeling van het recht (1)
1. Privaatrecht = personen onderling
Vb. arbeidsrecht (werkgever/werknemer) en ondernemingsrecht.
Privaatrecht wordt ook wel civiel recht of burgerlijk recht genoemd.
2. Publiekrecht = personen en overheid
Vb. bestuursrecht en strafrecht
LET OP!
Soms lijkt het door elkaar te lopen. Vb: als de gemeente vanuit zijn overheidstaak
handelt is het publiekrecht het verlenen van een vergunning, maar als de
gemeente als een gewone rechtspersoon handelt door een aannemer opdracht te
geven om iets te bouwen, dan is het privaatrecht.
Indeling van het recht (2)
Materieel recht = de regels die betrekking hebben op de inhoud van rechten en plichten
Formeel recht = regels die aangeven op welke wijze een proces moet worden gevoerd,
dus hoe pas je de inhoud toe?
In het privaatrecht staat veel materieel recht in het Burgerlijk Wetboek en veel
formeel recht in het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering.
In het strafrecht staat veel materieel recht in het Wetboek van Strafrecht en veel
formeel recht in het Wetboek van Strafvordering.
,Indeling van het recht (3)
Dwingend recht = wettelijke bepalingen waarvan niet mag worden afgeweken door
partijen. Deze regels dienen veelal ter bescherming van een "zwakkere" partij.
Wanneer er wordt afgeweken door bijv. een onderlinge afspraak. Dan is deze
afspraak nietig, dat betekent dat gedaan wordt alsof de afspraak nooit heeft
bestaan.
Regelend recht = houdt in dat de wet een aanvullende werking heeft als partijen
bepaalde afspraken in de overeenkomst niet hebben gemaakt (mag van worden
afgeweken als dat onderling is afgesproken)
Semi dwingend recht = een tussenvorm en mag op onderdelen of onder
voorwaarden (Vb. alleen ten gunste van een werknemer van af worden geweken).
Hoe weet je of er sprake is van dwingend of regelend recht? Dat staat in de wet.
Vb. met woorden als 'kan' of 'tenzij'
Indeling van het recht (3)
Wetten in formele zin = de wetten die voorgesteld zijn door de regering en goedgekeurd
door het parlement. Oftewel op landelijk niveau en door de hoogste wetgever.
Ook andere organen kunnen wetten maken, zoals een minister of de gemeenteraad. Als
die wetgevers een algemene regel opstellen is er sprake van een wet in materiële zin
(Vb. een ministeriële regeling of APV (= Algemeen Plaatselijke
Verordening)
Wet in materiële zin = iedere algemene, burgers bindende
rechtsregel, op overtreding waarvan straf is gesteld. Deze
wetten gelden voor iedereen.
Rangorde van wetten
1. Grondwet
2. WIFZ (Wet in formele zin)
3. AmvB (Algemene maatregel van Bestuur)
4. Ministeriële regeling
5. Provinciale verordening
6. Gemeentelijke verordening
LET OP! Verschil heeft niet te maken met formeel recht en materieel recht.
Samenvatting privaatrecht
Materieel privaatrecht = rechten en plichten tussen personen (natuurlijke personen en
rechtspersonen) onderling. Het betreft de inhoudt, niet de procedure.
Vb. hoe sluit je een overeenkomst, wanneer heb je recht op schadevergoeding, wat is een
onrechtmatige daad.
, Onrechtmatige daad = inbreuk op een recht en een doen of nalaten in strijd met
een wettelijke plicht (vb: auteursrecht, merkenrecht of eigendomsrecht).
Belangrijkste bron is het Burgerlijk Wetboek (BW)
Geslaagde opbouw BW. Het Burgerlijk Wetboek bestaat uit verschillende losse
boeken. Soms heb je te maken met meerdere boeken van het BW tegelijk bijv. in
het geval van een arbeidsovereenkomst. Dit noemt men de gelaagde structuur
van het BW.
De verschillende boeken van het Burgerlijk Wetboek zijn:
1. Personen- en familierecht
2. Rechtspersonen
3. Vermogensrecht algemeen
4. Erfrecht
5. Zakelijk recht
6. Verbintenissenrecht algemeen
7. Bijzondere overeenkomsten
7a. Bijzondere overeenkomsten – vervolg
8. Verkeersmiddelen en vervoer
9. Intellectueel eigendom
10. Internationaal privaatrecht
Rechtsfeit = een feit waaraan rechtsgevolg verbonden is.
Niet alle feiten zijn van juridisch belang
- Verbindt het recht er gevolgen aan?
- Veranderd de rechtstoestand
Wanneer veranderd de rechtstoestand?
Van rechtswege (vanzelf, meerderjarig worden, geboorte,
overlijden, ontbinding huwelijk door overlijden)
Door menselijk handelen (rechtshandeling of feitelijke
handeling)
Voorbeelden:
Iemand is jarig wordt 8 jaar, geen rechtsfeit
Iemand is jarig wordt 18, wel een rechtsfeit
Iemand is aan het voetballen tegen een muur, geen rechtsfeit Iemand trapt
een voetbal door de ruit, wel een rechtsfeit.
Rechtshandeling = is een feitelijke handeling die een natuurlijk persoon of rechtspersoon
uitvoert met de bedoeling een bepaald rechtsgevolg tot stand te brengen.
Vereist een rechtsgevolg gerichte wil
Gericht op intreden van dat rechtsgevolg
Geopenbaard door middel van verklaring (mondeling of schriftelijk)
Eenzijdig of meerzijdig: is de wilsverklaring van één persoon voldoende voor het
rechtsgevolg of zijn wilsverklaringen van twee of meer personen nodig.
Een overeenkomst is een meerzijdige rechtshandeling, omdat de wilsverklaring van
meerdere personen vereist is (aanbod door de een en aanvaarding door de ander) Er rust
op beide zijden verbintenis dit is meestal het geval bij: arbeidsovereenkomst,
koopovereenkomst en een huurovereenkomst.
Soms rust slechts op één van de partijen een verbintenis. Dan is sprake van een
eenzijdige overeenkomt. Een voorbeeld hiervan is de schenkingsovereenkomst. Dat is wel
