Samenvatting Recht
Hoofdstuk 1: Rechtsvorm
1.1 Ondernemingsrecht
Iedereen die een bedrijf wil starten, zal in een vroeg stadium moeten nadenken over de juridische
entiteit, de rechtsvorm. Dit houdt in dat de (toekomstige) ondernemer een idee moet hebben van de
vorm waarin hij de onderneming wil gieten.
Een keuze die de ondernemer eerst zal moeten maken voordat hij aan de uiteindelijke rechtsvorm
toekomt, is of hij een ondernemingsvorm met rechtspersoonlijkheid wil of een ondernemingsvorm
zonder rechtspersoonlijkheid.
Een ondernemingsvorm met rechtspersoonlijkheid is een zelfstandig juridisch orgaan. Dat betekent
dat een rechtspersoon – net als een natuurlijk persoon – verplichtingen kan aangaan (art. 2:5 BW).
De rechtspersoon zelf kan overeenkomsten sluiten, mensen in dienst nemen, een pand huren etc.
Handelt een klant met een ondernemer die niet voor rechtspersoonlijkheid heeft gekozen, dan zijn
de verplichtingen niet door het bedrijf aangegaan, maar door de ondernemer zelf. ondernemer en
onderneming worden gezien als één geheel. Komt een onderneming haar verplichtingen niet na, dan
heeft dat voor de schuldeisende klant een voordeel. Hij heeft namelijk mogelijkheid om ook de
privébezittingen van de ondernemer aan te spreken. Art. 2:3 BW geeft een opsomming van de
rechtspersonen in het privaatrecht.
De eenmanszaak en de personenvennootschappen zijn geen rechtspersonen.
De kapitaalvennootschappen bv en nv en bij de overige ondernemingsvormen is wel sprake van
rechtspersoonlijkheid.
1.2 Eenmanszaak
De eenmanszaak kenmerkt zich door het feit dat er maar één eigenaar is, dat wil zeggen: één
verantwoordelijk persoon. Dit kan dus niet worden opgestart met meerdere personen, tenzij de een
ondergeschikt wordt aan de ander door bijv. in loondienst te gaan.
Een ander kenmerk is dat de eenmanszaak geen rechtspersoonlijkheid heeft. In juridische termen
wordt in zo’n geval gesproken over het feit dat er geen scheiding is tussen het privévermogen van de
ondernemer en het ondernemingsvermogen.
1.3 Personenvennootschappen
De drie mogelijke vormen van personenvennootschappen zijn:
De maatschap
De vennootschap onder firma (vof)
Commanditaire vennootschap (cv)
De maatschap
Art. 7A:1655 BW geeft de volgende definitie van een maatschap: ‘’maatschap is een overeenkomst,
waarbij twee of meerdere personen zich verbinden om iets in gemeenschap te brengen, met het
oogmerk om het daaruit ontstaande voordeel met elkander te delen’’.
De partijen in een maatschap worden ‘maten’ genoemd. De maten spreken af om iets ‘in
gemeenschap te brengen’. Dit houdt in dat alle contactspartijen iets inbrengen in de onderneming,
iets waar de andere maten ook iets aan hebben.
,Een maatschap kan alleen worden opgericht als een vrij beroep wordt uitgeoefend, een beroep waar
een heel specifieke kennis en kundigheid voor nodig is.
De winstverdeling in mogen de maten zelf bepalen in de overeenkomst die ze sluiten voordat ze
beginnen. Als er geen duidelijke winstverdeling is afgesproken, wordt er gekeken naar de hoogte van
de inbreng van de diverse maten.
Regels omtrent aansprakelijkheid in een maatschap (art. 7A:1679 BW e.v.)
De hoofdregel luidt: de maat die een verplichting aangaat, is daar in eerste instantie zelf voor
verantwoordelijk. Dit betekent dat de andere maten niet aansprakelijk zijn voor schulden die één
maat heeft gemaakt. Uitzonderingen: in de volgende gevallen zijn wel alle maten aansprakelijk
De handelende maat heeft vooraf een volmacht gekregen van de andere maten. Een
volmacht kan expliciet worden gegeven, maar ook impliciet blijken uit de omstandigheden.
Een volmacht wordt namelijk ook geacht te zijn verleend als het gaat om een zogenoemde
beheersdaad (normale activiteiten van de maatschap)
De andere maten hebben achter de actie van de handelende maat bekrachtigd.
De maten hebben gezamenlijk gehandeld
De verplichting die de maat is aangegaan is uiteindelijk voordelig voor de maatschap
gebleken.
Beheersdaad: handelingen die voor een maatschap normale activiteiten zijn, zoals het kopen van een
pand van een maatschap makelaars. Handelingen die niet tot de normale activiteiten van een
maatschap behoren – handelingen die dus geen beheersdaad zijn – worden beschikkingsdaden
genoemd.
Openbare maatschap is een samenwerking tussen verschillende personen met een specifiek beroep
die onder een gemeenschappelijke naam naar buiten treden. Dit gebeurt vaak in de advocatuur en
bij artsen. Bij een stille maatschap is geen sprake van een gemeenschappelijke naam. Daar blijft de
samenwerking dus meer op de achtergrond en intern.
Vennootschap onder firma
Art. 16 van het wetboek van Koophandel bepaalt dat de vof een maatschap is voor de uitoefening
van een bedrijf. Theoretisch zit er tussen deze rechtsvormen dan ook weinig verschil. Het gaat bij
beiden vormen om een samenwerkingsovereenkomst tussen meerdere vennoten die iets in
gemeenschap brengen om daar gezamenlijk voordeel uit te halen.
Drie belangrijke verschillen tussen maatschap en vof:
1. Bij een vof gaat het om een bedrijf, niet om een beroep
2. De vof heeft een afgescheiden vermogen
3. De vennoten zijn – in beginsel – allemaal in het geheel aansprakelijk voor handelingen van
één van de vennoten.
1 Bij een vof gaat het om een bedrijf, niet om een beroep
Hier zit het in de activiteiten die worden ondernomen. Bij de maatschap gaat het om een specifieke
beroepsuitoefening, bij de vof om de exploitatie van een bedrijf.
2 De vof heeft een afgescheiden vermogen
De vof heeft een afgescheiden vermogen. Dit betekent dat het geld en de middelen die in de vof zijn
ingebracht in eerste instantie zijn afgezonderd van het privévermogen van de vennoten.
,3 De vennoten zijn allemaal in het geheel aansprakelijk
Als de handelende vennoot bij het sluiten van een overeenkomst binnen zijn (in het handelsregister
geregistreerde) bevoegdheid blijft en uiteindelijk de rekening van een crediteur niet betaalt, dan zijn
alle vennoten voor het gehele bedrag aansprakelijk. Dit wordt hoofdelijke aansprakelijkheid
genoemd.
Commanditaire vennootschap
De commanditaire vennootschap (cv) is een bijzondere vorm van de vof. Het verschil is dat er bij de
vof geen juridisch onderscheid gemaakt kan worden tussen de vennoten. Ze worden allemaal gezien
als beherend vennoot. Dat betekent dat ze allemaal meewerken (of geacht worden) in het bedrijf en
individueel volledig aansprakelijk zijn voor verplichtingen die worden aangegaan.
Het is echter ook mogelijk dat iemand in het bedrijf wil investeren, maar geen behoefte heeft aan het
risico om hoofdelijk en privé aansprakelijk te worden gehouden. Voor deze persoon bestaat de
mogelijkheid om commanditaire vennoot (ook wel stille vennoot) te worden. Deze zorgt voor een
financiële injectie in het bedrijf, maar loopt geen ander risico dan het verliezen van zijn investering.
Samengevat kan de regeling omtrent de personenvennootschappen als
volgt schematisch worden weergegeven
1.4 Kapitaalvennootschappen
Kapitaalvennootschappen zijn vennootschappen die door oprichting tot stand komen en waarvan het
kapitaal verdeeld is in aandelen (Art. 2:79 BW). Door een verdeling in aandelen is het mogelijk om
meerdere personen of organisaties te laten deelnemen in de onderneming. De bekendste
voorbeelden van kapitaalvennootschappen zijn: de besloten vennootschap (bv) en de naamloze
vennootschap (nv).
Bv (besloten vennootschap)
Een bv hoeft niet altijd te gaan om een ‘vennootschap’ in de letterlijke betekenis van het woord. Een
individueel persoon kan ook een bv oprichten. Aan de andere kant is een bv niet zomaar toegankelijk
voor derden, want de aandelen staan op naam (art. 2:175 BW) en zijn daarmee niet vrij
overdraagbaar. Daarom is de term ‘besloten’ wel op zijn plaats.
Oprichtingsvereisten
Allereerst moet er een akte van oprichting worden opgesteld bij de notaris (art. 2:175 BW). In die
akte staan de statuten van de bv (art. 2:177 BW), met daarin belangrijke gegevens van en afspraken
tussen de oprichters. Daarbij kan gedacht worden aan naam en vestegingsplaats van de bv, doel van
de bv, aantal en soort aandelen, wie verplichtingen mag aangaan en tot welk bedrag. Met de
statuten gaan de oprichters naar het Handelsregister bij de KvK en laten zij de bv inschrijven. Tot het
moment dat aan deze oprichtingsvereisten is voldaan, is er nog geen sprake van een bv.
, Organen en onderlinge verhoudingen
Een bv bestaat uit verschillende organen. Allereest is er de directie, die verantwoordelijk is voor het
dagelijks bestuur van de bv. Daarin zetelen de personen die de rechtspersoon naar buiten toe
vertegenwoordigen en namens die rechtspersoon verplichtingen aangaan (art. 2:239 en 240 BW). De
directieleden hebben een dienstverband bij de bv en ontvangen een salaris van de bv. Leden van de
directie zijn in beginstel niet aansprakelijk voor schulden van de bv.
Daarnaast kent een bv aandeelhouders. Deze zijn verenigd in de algemene vergadering van
aandeelhouders (AvA, art. 2:217 BW), die minimaal één keer per jaar samenkomt (art. 2:218 BW).
Deze aandeelhouders kunnen worden gezien als (mede)financiers van de onderneming.
Bij een bv is er slechts een beperkt (met naam en toenaam bekend) aantal aandeelhouders,
aandelen op naam. Het is niet mogelijk om zomaar aandelen te kopen van een bv. Deze zogenoemde
blokkeringsregeling blijkt uit art. 2:195 BW). Als met betrekking tot de overdracht van de aandelen
niets in de statuten wordt opgenomen, dan geldt namelijk dat de aandelen eerst aan de andere
aandeelhouders moeten worden aangeboden (de aanbiedingsregeling) of dat goedkeuring moet
worden gevraagd aan de andere aandeelhouders (de goedkeuringsregeling). De aandelen kunnen
alleen worden overgedragen door een notariële akte van levering.
Tot slot kan er in de statuten van een bv ook worden bepaald dat er een raad van commissarissen
(RvC) moet komen (art. 2:250 BW). Dit is een orgaan dat toezicht houdt op het beleid van het
bestuur van de bv en op de algemene gang van zaken. Daarnaast heeft de RvC een adviserende taak
naar de directie toe. De RvC is niet verplicht en zal bij veel kleinere bv’s niet voorkomen.
Aansprakelijkheid
Zoals eerder gezegd is de bv een rechtspersoon, en daarmee een juridisch zelfstandig orgaan. Ze kan
zelf overeenkomsten sluiten en zelf verplichtingen aangaan, en is dus als zodanig zelf aansprakelijk
voor schulden.
De bestuurders lopen veel minder risico om privé aansprakelijk gesteld te worden. Art. 2:175 lid 1
formuleert het als volgt: ‘een aandeelhouder is niet persoonlijk aansprakelijk voor hetgeen in naam
van de vennootschap wordt verricht en is niet gehouden boven het bedrag dat op zijn aandelen
behoort te worden gestort in de verliezen van de vennootschap bij te dragen’.
Bv en afgescheiden vermogen
Dit betekent niet dat de directie in de bv zomaar wat aan kan rommelen met het geld van
aandeelhouders. In de wet staat in een aantal artikelen een stok achter de deur, in de vorm van
alsnog aanwezige persoonlijke aansprakelijkheid van de directie in het geval van onbehoorlijk
bestuur (bijv. art. 2:9 BW en art. 2:248 BW). Als daarvan sprake is, dan zijn individuele directieleden
toch met hun privévermogen aansprakelijk, ondanks het feit dat ze de rechtspersoon
vertegenwoordigen.
