Week 1: bijeenkomst 1
Utilisme, Kantiaanse plichtenethiek, Deugdenethiek
H1 Rechts loso e in een pluralistische wereld. Nadenken over de problemen van de 21e eeuw - W. van der Burg
Activiteit
Re ectieve, argumentatieve en discursieve systematisch en kritisch nadenken over het recht
discipline, voortbouwend op denken van anderen Systematische re ectie:
i. Beschrijvende verheldering = verheldering en verklaring juridische verschijnselen, beginselen en begrippen
ii. Normatieve analyse = hoe het recht zou moeten zijn
Rechts- loso e Verzameling inzichten
Verzameling theorieën
Staat = centrum van recht en politieke macht
Statelijk paradigma (denkkader)
= beschrijvende analyse van verhouding tussen recht, staten en samenleving die nooit pasten bij werkelijkheid
maar waarvan de tekortkomingen steeds sterker zichtbaar worden
3 uitgangspunten:
___________________________________________________________________________________________
____
__
__
Staatssoevereiniteit Juridisch centralisme Natiestaat
= staat het hoogste gezag is over de = alle recht direct of indirect kan worden herleid tot het = staat niet alleen verbonden met een
bevolking op een bepaald grondgebied hoogste gezag in die staat, in een top-down benadering bepaald grondgebied, maar ook met een
natie, een volk met een eigen identiteit
Verbonden gedachte: Verbonden gedachte:
wereld geogra sch is opgedeeld in staten Grondwet en wetgeving, mede tot stand gekomen in Verbonden gedachte:
met elk een eigen grondgebied democratische procedures, meestal de hoogste bron van wereld geogra sch is opgedeeld in staten
het recht met elk een eigen grondgebied
Tekortkoming Tekortkoming Tekortkoming
Huidige wereld: Globalisering Huidige wereld: Huidige wereld:
sterke verwevenheid over de grenzen heen Past niet meer volledig bij de werkelijkheid, omdat past feitelijk minder bij de werkelijkheid
door multinationale ondernemingen, — toegenomen betekenis van internationaal en (dan honderd jaar geleden) door
internationale handel en migratie, Europees recht en van zelfregulering sterke internationale migratie,
dit model schiet tekort. — komst van het internet en doordat multinationale permanent en tijdelijk
ondernemingen en organisaties zich gemakkelijk
aan nationale wetgeving kunnen onttrekken
=> Door tekortkomingen in denkkader kan men niet adequaat reageren op klimaatcrisis, cybercrime, belastingontwijking, migratie
+
Aanvullen met breder paradigma
Verscheidenheid in bronnen van macht en recht
Pluralistisch paradigma
3 uitgangspunten:
___________________________________________________________________________________________
____
__
__
Machtenpluralisme Rechtspluralisme Maatschappelijk pluralisme
= naast de staat andere instituties die = pluraliteit in rechtsordes = grote verscheidenheid in
grote macht uitoefenen zoals Naast nationale wetgeving, maatschappelijke groepen en netwerken
internationale organisaties, multinationale internationaal recht, Europees recht, (zoals etnische en culturele groepen)
bedrijven, NGO’s zelfregulering => vallen niet samen met bevolking op
territorium van een staat
Statelijk paradigma vs. Pluralistisch paradigma
— Territoriale staat primaire eenheid van analyse — Wereld als geheel, niet alleen territoriale staat
— Staat is centrum van recht en politieke macht en — Grote verscheidenheid in bronnen van macht, bronnen
verbonden met nationale eenheidscultuur van recht en in maatschappelijke groepen en netwerken 1
fl fi fifi flfi fi
, Webcast: Inleiding Ethiek
__________________________________________________
__
__
Gevolgenethiek Beginselenethiek
____
____ ____
1. Utilisme __ _
_
2. Plichtethiek 3. Deugdenethiek
Gevolg waarbij meeste voordeel of geluk Overlap: kijken naar handelingen en niet zozeer naar de gevolgen daarvan
Handeling zelf plicht of deugd
1. Gevolgenethiek (Utilsime) - Jeremy Bentham (1748 - 1832)
Belangrijkste doel (beste optie): grootste geluk voor de meeste mensen
Dus wat levert het meeste voordeel op?
Ik heb geen ets, de ander heeft 3 etsen. Ik pak een van zijn etsen en hij heeft er nog 2 anderen.
Vijf mensen zijn blij en één is niet blij omdat hij slaaf is, meerendeel heeft er baat bij dus prima
:( Enkel focus op het resultaat en houdt geen rekening met bepaalde principes (zoals mensenrechten)
2. Plichtethiek (Deontologie) - Immanuel Kant (1724 - 1804)
Mensen hebben bepaalde plicht, die altijd geldt, géén uitzonderingen
=> die plichten = categorische imperatief
—> categorisch = stellig, zeker
—> imperatief = gebiedende wijs
Dus de dingen die ZEKER gedaan MOETEN worden
2 beschrijvingen (komen op hetzelfde neer):
I. Je moet dat doen waarvan je kunt willen dat iedereen het altijd zo doet
X “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook de ander niet” is hiermee níet bedoeld,
dit is te subjectief/ persoonlijk
=> dus een algemene wet
II. Je moet anderen mensen behandelen niet als een middel, maar als een doel op zich
Een ander nooit als slaaf gebruiken (ook al zijn meeste mensen dan blij), mensen namelijk niet als middel gebruiken
:( De absoluutheid van de regels (zoals niet liegen tegen een moordenaar) leidt tot problemen
Plichtethiek kijkt vooral naar het gedrag en de plicht die daarbij hoort, kijkt NIET naar de gevolgen ervan zoals bij gevolgenethiek
3. Deugdenethiek - Aristoteles (384 - 322 v. Chr.)
Deugdzaam mens worden door altijd guldenmiddenweg te kiezen,
— dus niet overmoedig niet laf, maar kalm en dapper
— niet gierig en niet vrijgevig, maar verantwoord
Door deugdzame keuzes te maken, ontwikkelt men een deugdzaam karakter (= het streven)
:( biedt minder houvast, geen duidelijke regels
Geen speci eke regels zoals bij gevolgenethiek (meerderheidsregel) of de plichtethiek (plichten)
2
fifi fi fi
