3.1. Introductie
De samenleving heeft veel aandacht voor de negatieve gevolgen die bij risico's komen kijken. Dat
werkt in de hand van het gevoel van controle die wij als mens graag willen ervaren, maar is werkbaar
als je wilt leren van risico's en incidenten. Dit hoofdstuk gaat over het verantwoord en nuchter
omgaan met risico's met behulp van risico- en scenariodenken.
3.2. Wat is een risico?
Risico kan worden gedefinieerd als “het effect van onzekerheid op (het behalen van) doelstellingen”.
Enerzijds staan risico's je doelen in de weg, maar anderzijds kan je – mits je je risico's beheerst- je
doelen wel halen. Je moet vanuit positieve als negatieve zin naar een benadering kijken. In dit
vakgebied hebben we onveiligheid als uitgangspunt, bijvoorbeeld wanneer het (bijna) fout gaat en
we daar lering uit halen.
Onveiligheid kan je omschrijven als ‘de mogelijke gevolgen van gevaren voor het bereiken van je
doelen’.
We zijn geneigd om te focussen op het negatieve aspect van onveiligheid en zien daarom niet wat er
wel goed gaat. Er bestaan drie elementen in risico;
1). Blootstelling: je kan niet tegen een boom rijden als je niet rijdt,
2). Kans: de kans op het optreden van gevolgen en
3). Gevolg.
Veiligheid is niet de complete afwezigheid van een risico, maar draait om de verhoudingen die alle
losse elementen met elkaar hebben. Als IVK'er hebben we de taak om het risiconiveau dusdanig te
verminderen, dat onze doelen de risico's acceptabel maken. (the end justifies the means. Staat niet
in het boek, maar schept een goed beeld).
Positieve veiligheid: het onderzoeken naar wat aanwezig moet zijn om over veiligheid te kunnen
spreken. Geborgenheid speelt daarin een rol. Veiligheid lijkt te bestaan uit verschillende onderdelen
die elkaar aanvullen. Onzekerheid is onmiskenbaar verbonden aan het begrip risico. Dat komt omdat
je niet vaak niet wat voor aandeel een onderdeel op de formule heeft. Er is feedback nodig in het
proces van risicobeheersing om constant beter te worden in het omgaan met onzekerheden. Na elke
‘voorspelling’ met feedback kan je een steeds betere inschatting maken. Door specifiek aan te geven
hoe onzeker of zeker je van je inschatting bent, kun je achteraf beoordelen of je betrouwbaarheid
goed is.
• Risico: het effect van onzekerheid op het behalen van doelstellingen.
• Gevaar/dreiging: iets dat schade kan veroorzaken.
• Incidentverloop: de combinatie van een gevaar/dreiging (iets dat schade kan veroorzaken)
met een activiteit of persoon die kan leiden tot een incident.
• Blootstelling: wanneer en waar een gevaar zich voordoet.]
• Kans: de waarschijnlijkheid dat de gevolgen optreden naar aanleiding van de blootstelling.
• Gevolg: het effect van de consequentie van het optreden van het incident.
• Onzekerheid: niet weten of niet zeker weten. Er is onzekerheid over de aard van gevolgen,
de kans dat de gevolgen optreden en in hoeverre wij daaraan blootgesteld zijn.
• Maatregelen: Manieren om het risico te verkleinen. Soms ook barriéres of Lines Of Defense
genoemd.
, Een bowtie (vlinderdas) diagram/model kan helpen de relatie tussen de verschillende aspecten van
een risico visueel weer te geven. Gevaren en dreigingen, zoals hierboven beschreven, vallen binnen
de bowtie onder ‘oorzaak’. Wanneer de oorzaak aan een blootstelling gecombineerd wordt, ontstaat
een kans van optreden. Voor een incident plaatsvind kan je aan de voorkant al preventief
maatregelen nemen om de blootstelling en kans te verkleinen. Na het incident wil je door middel
van repressieve maatregelen de gevolgen beperken.
De opbrengst van een maatregel is dat het risico kleiner wordt: risicoreductie.
De definitie van risico is nooit alles dekkend. Je moet constant op zoek gaan naar iets nieuwe risico's,
maatregelen, oorzaken en gevolgen om zo je doelen te kunnen blijven behalen. Hier is de vraag
eigenlijk hoevéél risico je hebt en of je die aanvaardbaar vindt ten opzichte van je doelstellingen.
3.3. Vier typen risicoproblemen
Risico's verschillen op drie onderdelen;
I. Complexiteit: de mate complexiteit waarin verbanden gelegd kan worden tussen oorzaken
en gevolgen.
II. Onzekerheid: is er voldoende kennis beschikbaar en hoe sterk is deze?
III. Ambiguïteit: is er overeenstemming over de onderbouwing van een risicoanalyse of is de
onderbouwing meerduidig of anders interpreteerbaar?
Op basis van deze drie onderdelen worden vier risicoproblemen onderscheiden.
I. Eenvoudige risicoproblemen: Er zijn weinig onzekerheden. Je kent voor- en nadelen van het
risico en de grootte van het risico. Bestaande routines van risicomanagement- en
assessment kunnen hierop toegepast worden.
II. Complexe risicoproblemen: Hiervan is sprake wanneer je moeilijk een duidelijke
veroorzaker van schade kan aanwijzen. De onderlinge verwevenheid van systemen en het
bepalen van de grootte van de risico's zorgen voor onzekerheden. Hier is meer discussie
nodig.
III. Onzekere risicoproblemen: Hier is sprake van een kennisgebrek om de risico's te kunnen
beoordelen. Je moet dan gaan werken met aannames. Er is veel overeenstemming van wat
wel/niet acceptabel is, maar niet wat de kansen van voor- en nadelen zijn. Daar is meer
kennis voor nodig.
IV. Ambigue risicoproblemen: Hier is geen overeenstemming over de afbakening van het risico
en wat acceptabel/eerlijk is. Verschillende belanghebbenden hebben een ander kijk op de
wereld en daarmee andere prioriteiten. We weten te weinig en zijn het niet eens over de
beoordeling van het risico.
Risicomanagement: da manier van omgaan met een risico.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper joeybreemen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
