Samenvatting staatsrecht
Regering koning + ministers
Staten-Generaal eerste en tweede kamer
Parlement eerste en tweede kamer
Formele wetgever regering + Staten-Generaal
Kabinet ministers + staatssecretarissen
Week 1
Hoofdstuk 1
Staat
De staat is een organisatie die het gezag uitoefent over een gemeenschap van mensen op een
bepaald grondgebied.
Erkenning door andere staten is geen vereiste maar wel belangrijk.
De grondwaarden van die gemeenschap moeten in leefregels worden vastgelegd en gehandhaafd
worden. (rechtsgemeenschap)
De organen die dwang uit kunnen oefenen hebben gezag.
Vanaf 1600 kwamen er nieuwe cultuurpatronen. Mensen gingen uit van het individu als kleine
maatschappelijke eenheid. De gemeenschap verdween als basisvorm van de maatschappij en de
enkeling ontstond.
- Er ontstaat dan de vraag hoe het gezag te rechtvaardigen valt in een maatschappij met vrije
individuen
- Gezag beperkt namelijk de vrijheid van het individu
- Locke 1632-1704 – by nature all free, equal and independent
Vanaf 1700 gingen de mensen op zoek naar een vorm van samenwerking die de persoon en het goed
verdedigt en beschermt
De vrijheid van het individu, door dwanguitoefening te handhaven
Burgers hebben een ambivalente verhouding tot de staat. Ze zijn soeverein en aan de andere kant
zijn ze onderworpen. Ze kunnen zelf de bestuurders en uitvoerders kiezen maar ze moeten maar
afwachten wat die mensen uiteindelijk beslissen.
Om te voorkomen dat de machtsdragers hun macht tegen het volk zullen gebruiken als het volk het
ergens niet mee eens is, is het gezag over verschillende organen verdeeld. De groepen hebben
gezamenlijk het gezag waardoor niet een orgaan met de macht er vandoor kan gaan en zich zomaar
tegen het volk kan keren. Dit wordt ook wel een stelsel van checks and balances genoemd.
Montesquieu heeft de machtenscheiding geïntroduceerd. Zijn leer heet ook wel de trias politica.
Wetgeving, bestuur en rechtspraak moeten niet in dezelfde hand rusten.
Democratische rechtsstaat: een staat met een bestuur dat zowel democratisch als rechtstatelijk is
ingericht
1
,Democratie
- Burgers hebben gelijkheid het recht om de leden van de volksvertegenwoordiging te kiezen
- Of zelf verkozen te worden tot volksvertegenwoordiger
- Openheid over de machtswisseling (hoe lang blijven de verkozen vertegenwoordigers hun
functie uitoefenen)
- De volksvertegenwoordigers hebben een beslissende stem bij het vaststellen van wetgeving
Rechtsstaat
- De staat erkent dat individuen een staatsvrije sfeer toekomt.
- Optreden van het bestuur dat voor de burger bezwarend is (bijv. belasting)
- De regels waarin de bevoegdheden van een staatsorgaan zijn omschreven, moeten zijn
vastgesteld door een ander orgaan.
- Geschillen tussen de burger en de staat moeten worden beslist door een onafhankelijke en
onpartijdige rechter.
Geen bevoegdheid zonder grondslag in de wet of grondwet (legaliteitsbeginsel)
De wetgevende macht – de regering en de Staten-Generaal tezamen – bepaald de grenzen
waarbinnen de bevoegdheden mogen worden uitgeoefend.
Niemand kan een bevoegdheid uitoefenen zonder verantwoording schuldig te zijn of zonder dat op
die uitoefening controle bestaat.
Door de grondwet werd de bevoegdheid van mensen begrensd. Er moet ook voor elke handeling
verantwoording worden afgelegd.
Zie art. 121 en 122 Gw
Verantwoordingsplicht
- De politieke verantwoordingsplicht van bestuurlijke organen tegenover de
vertegenwoordigende organen.
- Ambtenaren in bepaalde bevoegdheden zijn verantwoording schuldig aan hun chefs. De
chefs zijn voor hun verantwoordelijk.
- Ook zonder ambtelijke ondergeschiktheid kan het zijn dat een bestuursorgaan wordt
gecontroleerd door een ander orgaan. Bijv. de regering die gemeentelijke of provinciale
staten controleren.
o Preventief toezicht: een bestuursorgaan moet voor een bepaalde handeling
goedkeuring vragen aan een ander orgaan.
o Repressief toezicht: een hoger bestuursorgaan kan achteraf een beslissing van een
lager orgaan corrigeren
- Gezagsdragers kunnen strafrechtelijk verantwoordelijk zijn voor hun daden.
- De meeste besluiten van bestuursorganen zijn vatbaar voor beroep
- Als er geen beroepsmogelijkheid aanwezig is, kan bij de burgerlijke rechter een actie uit
onrechtmatige daad tegen de overheid worden ingesteld.
- Controle van de rechter op zekere wetgevende organen. Zie wel art. 120 Gw. De wet staat
dus niet boven de wetgever, maar het is nog nooit voorgekomen dat er een wet is gekomen
in strijd met de grondwet. Zo’n wet zou er niet doorkomen bij alle kamerleden.
De checks en balances is ingewikkeld maar noodzakelijk om het evenwicht tussen de machten te
waarborgen om zo machtsmisbruik te voorkomen.
2
,Hoofdstuk 2
1579 eerste Nederlandse staatregeling Unie van Utrecht
o Verdrag gesloten tussen een aantal soevereine provincies, ze droegen een
soevereiniteit over aan een centraal gezag
1798 Bataafse republiek
1806 Constitutie voor het Koninkrijk Holland
1814 Grondwet voor de Vereenigde Nederlanden
1815 Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden
o Werd snel weer veranderd door de samenvoeging met België
1966 publicatie van een nieuwe Grondwet
1983 Grondwetsherziening, weinig nieuwe bepalingen maar past de tekst aan de ontwikkeling aan
van de praktijk
1995 geen werkelijke militaire dienstplicht meer
Betekenis van de grondwet in 1883. Naast de Grondwet ontwikkelden andere organen zich ook
langzamerhand. Sommige belangrijke dingen zijn alsnog niet in de grondwet geregeld zoals de
verhouding van parlement en regering.
Gebruiken die niet zijn vastgesteld in de wet kunnen uitgroeien tot ongeschreven recht. Bij sommige
gebruiken is het alleen niet duidelijk of dat daadwerkelijk is gebeurd.
Rigid constitution: dit is een grondwet die moeilijker te wijzigen is dan een normale wet
Toelating gewone wet in beide kamers een gewone meerderheid
De grondwet geeft het stramien van de Nederlandse parlementaire monarchie
In de grondwet zijn de meeste regelgevingen niet uitgewerkt, dit moet in een lager wet gebeuren.
Om te weten wie deze lager wetgeving moet maken moet er gekeken worden naar de terminologie.
Als er in de grondwet het woord wet wordt genoemd moet de regelgeving worden vastgesteld door
de formele wetgever en in het staatsblad bekend worden gemaakt art. 88 Gw jo. 3 sub a
Bekendmakingswet.
Op het moment dat er in de grondwet niet het woord wet wordt genoemd dan kan de wetgeving ook
worden uitgewerkt door lagere wetgevers op grond van delegatie door de formele wetgever. In de
grondwet wordt dan de volgende terminologie gebruikt: bij of krachtens de wet, regelen, regels of
geregeld, uit kracht van de wet.
Er is sprake van een ongeschreven rechtsregel als er behalve eens staatskundige praktijk ook een
rechtsovertuiging bij de betrokkenen bestaat dat zij volgens die praktijk behoren te handelen.
De vertrouwensregel is wel zo’n ongeschreven regel die algemeen wordt aanvaard.
Vertrouwensregel het kabinet moet zijn ontslag indienen als de ministers of het parlement het
vertrouwen hebben opgezegd
Het staatsrecht omvat de rechtsregels, geschreven of ongeschreven, die de samenstelling en de
functionering van de organen van de stat, hun bevoegdheden en onderlinge verhouding regelen, en
het omvat bepaalde fundamentele normen over de verhouding van de burgers tot de overheid.
Organieke wet een wet die gemaakt is tot specificering van wat de grondwet heeft vastgelegd.
3
, Het reglement van orde voor de ministerraad is in 1994 opgesteld. Art 45 Gw en art 72 Gw en art. 15
Gw
Het koninkrijk de Nederlanden bestaat uit Aruba, Curacao, Sint Maarten en het Nederland van
Europa. Daaronder vallen ook nog de gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba. De verhoudingen
worden geregeld in het Statuut voor het koninkrijk der Nederlanden
Soeverein (staat) niet gebonden aan door anderen gestelde rechtsregels
Dat Nederland tegenwoordig nog volledig soeverein is, is niet meer in te denken en daarom maakt
het deel uit van de Verenigde Naties.
De verenigde Naties zijn in 1945 opgericht met de doelstelling van internationale vrede en veiligheid.
Nederland zit ook in de raad van Europa 1949
Week 2
Hoofdstuk 5
Regering koning en ministers
- Samengesteld orgaan dat gezamenlijk moet optreden
- Art. 42 Gw
De term regering wordt in de grondwet gebruikt als een daad van de Koning persoonlijk niet vereist
is.
De term bij koninklijk besluit wordt genoemd op het moment dat de Grondwet vereist dat het
besluit ook door de koning is ondertekend. De ministers moeten ook aan dat besluit ondertekenen.
De grondwettelijke verplichte handtekening van een minister of staatssecretaris onder een wet of
koninklijk besluit wordt het contraseign genoemd.
Vaak draagt een wet op aan de regering een nadere regeling vast te stellen, dat is delegatie. Dit zijn
dan kleine koninklijke besluiten.
Art. 73 Gw laat zich uit over algemene maatregelen van bestuur.
Regent kan het koninklijk gezag uitoefenen als de koning minderjarig of door ziekte is
uitgeschakeld
- Een troonopvolger kan dus wel minderjarig zijn, maar kan zelf niet het gezag uitoefenen. Art.
33 jo 37 Gw
- De regent moet ook optreden als het koningschap voor een tijdelijke periode wordt
neergelegd art. 36 Gw
De koning is het staatshoofd van het koninkrijk der Nederlanden.
het lidmaatschap van de koning is geregeld in de Grondwet.
De wettekst van art. 47 Gw suggereert dat de koning een enorme macht heeft omdat alle wet ook
door de koning moeten worden ondertekend. In de werkelijkheid hebben de ministerraad en de
Staten-Generaal een veel grotere betekenis voor het staatsbestuur.
Erfrecht wat betreft de troonopvolging wordt geregeld in art. 24-31 Gw
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper alettaschotanus. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,79. Je zit daarna nergens aan vast.
