GAA Hoofdstuk 1 Betekenis van accountantscontrole
1.1 Ontstaan van het accountantsberoep
Accountantscontrole, is het achteraf toezien of iets goed is gegaan. Een onderzoek of er aan
de regels is voldaan, is een controle. Het is een externe en onafhankelijke controle door een
accountant, van de jaarrekening van een organisatie. Bij de jaarrekening wordt een
controleverklaring gegeven.
Audit, het houdt verband met het feit dat in het verre verleden de verantwoording
geschiedde door het voorlezen van de rekening.
1.2 Pincoffs-affaire
De belangrijkste taken na deze affaire waren, het aanleggen, bijhouden en controleren van
koopmansboeken, het in orde brengen van verwarde boekhouding, het toezicht uitoefenen,
administreren en assisteren bij likwidatiën en boedelscheidingen, de arbitrage bij geschillen
over boekhouding of balansopmaken, het optreden als controleur bij Naamloze
vennootschappen, en het adviseren in administratieve aangelegenheden en in kwesties van
boekhouding.
1.3 Vraag naar accountantscontrole
De belangrijkste wetenschappelijke theorieën voor het verklaren en analyseren van de
behoefte aan accountantscontrole zijn:
De informatiebehoefte, die een economische onderbouwing van de behoefte aan
accountantscontrole geeft
De agency-theorie, die afkomstig is van de financieringsleer en zicht richt op
scheiding tussen eigendom en leiding van een onderneming en op de complicaties
die zich daarbij kunnen voordoen
De verzekeringstheorie, waarbij controlekosten worden gezien als een premie voor
het overdragen van het risico van onjuiste informatie
De vertouwenstheorie, waarbij het uitgangspunt is dat het bestaansrecht van de
accountantscontrole afhankelijk is van het vertrouwen dat de controlefunctie van de
accountant wekt bij het maatschappelijk verkeer
1.3.1 Informatiebehoefte
De informatiebehoefte verklaart de behoefte aan accountantscontrole vanuit het
informatierisico, dat wil zeggen het risico dat onjuiste informatie is verschaft. Het richt zich
op de relatie tussen het management en het maatschappelijk verkeer (de bij de
onderneming betrokken belanghebbenden) en beschouwt een onafhankelijke controle als
een ‘public good’. De financiële markten zouden zonder de onafhankelijke controle ten
behoeve van het maatschappelijk verkeer niet efficiënt werken.
Als de informatierisico lager wordt ingeschat leidt dit tot een lager rentepercentage. Het
toepassen van een accountantscontrole heeft als gevolg dat vermogensverschaffers in het
algemeen het informatierisico lager zullen inschatten en daarom een lagere vergoeding
zullen vragen voor het door hen ter beschikking gestelde vermogen. De oorzaken van de
informatierisico kan worden gevonden door:
De afstand van de gebruiker tot het te beoordelen object. Het object kan niet direct
waargenomen worden, maar altijd afhankelijk van anderen voor het vergaderen van
informatie, met als gevolg dat informatie niet volledig is of verminkt raakt bij de
tussenschakels.
, Het bestaan van tegengestelde belangen
De toenemende omvang van de te verwerken gegevens
De complexiteit van de transacties
Volgende mogelijkheden om het informatierisico te beperken:
Het kan zelf de informatie gaan controleren
Hij kan het risico beperken door het eisen van schadevergoedingen bij het
verstrekken van onjuiste informatie
Hij kan controle van de informatie eisen door een onafhankelijke deskundige
o Voor zover de voordelen van het verlaagde informatierisico groter zijn dan de
kosten verbonden aan het inschakelen van de onafhankelijke deskundige
o Voor zover de kosten van de controle lager zijn dan de besparing op de
financieringskosten
Een verklarende theorie.
1.3.2 Agency-theorie
De agency-theorie verklaart de behoefte aan accountantscontrole vanuit de tegengestelde
belangen tussen management en aandeelhouders. In het economische verkeer sluiten
ondernemingen dagelijks contracten af voor het leveren van goederen en diensten. Bij
overeenkomst verplicht de lasthebber (agent) zich om bepaalde diensten te verrichten ten
behoeve van de lastgever (principaal). Bij ondernemingen bestaat meestal een scheiding
tussen leiding en eigendom. Er is sprake van een overeenkomst tussen het management van
een onderneming (de lasthebber) en de eigenaar (de lastgever), waarbij de lasthebber de
bedrijfsvoering voor zijn rekening neemt ten behoeve van de lastgever.
Belangtegenstellingen tussen de principaal (de aandeelhouders) en de agent (het
management) zijn daarbij niet ondenkbaar. Het afleggen van verantwoording door middel
van de jaarrekening maakt deel uit van dit systeem. De controle op deze verantwoording
door een onafhankelijke deskundige (monitor) verhoogt de betrouwbaarheid van die
informatie.
Agency costs, de kosten die het gevolg zijn van de scheiding van eigendom en beheer en van
de delegatie van bevoegdheden. Ze bestaan uit:
De kosten die het management maakt om aan te tonen dat zijn het afspraken
nakomt
De kosten die de aandeelhouders maken om het management te controleren
Het verlies door, voor de aandeelhouders niet optimale managementbeslissingen
De toegevoegde waarde bestaat uit het op economische rationele, onafhankelijke en
deskundige wijze vaststellen van getrouwheid van de jaarrekening. Ze richten zich primair op
de relatie tussen het management en de aandeelhouder. Het gevolg is dat de relatie tussen
de accountant en het maatschappelijk verkeer (belanghebbenden van de huishouding). Tot
het maatschappelijk verkeer behoren de aandeelhouders, mogelijk toekomstige
aandeelhouders, werknemers, leveranciers, financiers en overheidsorganen. Een
verklarende theorie.
1.3.3 Verzekeringstheorie
In de verzekeringstheorie worden controlekosten gezien als een vergoeding voor het
overdragen van de risico van onjuiste informatie. De te betalen ‘premie’ in de vorm van de
,kosten van accountantscontrole staat tegenover het risico van onbetrouwbare informatie en
de gevolgen van beslissingen die op basis van de onbetrouwbare informatie worden
genomen. Een accountant kan altijd aangesproken worden door opdrachtgevers en
gebruikers van de verklaring. Er worden twee vormen van aansprakelijkheid van de
accountant worden onderscheiden:
De specifieke aansprakelijkheid ten opzichte van de opdrachtgevers; de contractuele
aansprakelijkheid voortvloeiend uit overeenkomsten, zoals bij wanprestatie
De aansprakelijkheid ten opzichte van derden (beroep van accountant en
maatschappelijk verkeer), ook bekend als wettelijke aansprakelijkheid voortvloeiend
uit een onrechtmatige daad, kan tot onverwachte claims leiden.
Past het om de aansprakelijkheid te beperken tot die groepen waarvan de accountant weet
dat zij gebruik zouden kunnen maken van de door hem gecertificeerde informatie. Een
verklarende theorie
1.3.4 Vertrouwenstheorie
Het maatschappelijk verkeer staat hier centraal. De accountant is hier de vertrouwensman.
Het bestaansrecht van de accountantscontrole is afhankelijk van het vertrouwen dat de
controlefunctie van de accountant wekt bij het maatschappelijk verkeer. De omvang van de
verantwoordelijkheid is doorslaggevend voor de aard en omvang van de uit te voeren
controlewerkzaamheden. Er moeten eisen gesteld worden aan de aard en omvang van de
controlewerkzaamheden. De accountant moet voor de af te geven verklaring een
deugdelijke grondslag hebben. De deskundigheid van de accountant en de kwaliteit van de
uitgevoerde controlewerkzaamheden bepalen deze grondslag.
De theorie van Limperg, vertoont sterke overeenkomsten met de hiervoor besproken
theorieën voor wat betreft het verklaren van de vraag naar accountantscontrole. Het is een
normatieve theorie.
Enerzijds wekt de accountant bij het maatschappelijk verkeer een zeker vertrouwen op en
dient de accountant zijn werkzaamheden hierop af te stemmen. Anderzijds moet de
accountant ervoor zorgen dat de door hem gedane mededelingen bij het maatschappelijke
verkeer geen groter vertrouwen oproepen dan zijn werkzaamheden en bevindingen
rechtvaardigen.
1.4 Verwachtingen van het maatschappelijk verkeer
Verwachtingskloof, als er niet voldaan wordt aan de verwachtingen.
Prestatiekloof, twee onderdelen tekortkomingen in de standaarden en tekortschietende
prestaties. De kloof als gevolg van tekortschietende standaarden heef betrekkingen op de
verantwoordelijkheden die redelijkerwijs van de accountant mogen worden verwacht en de
verantwoordelijkheden die de accountant op grond van bestaande wet- en regelgeving
heeft. Een prestatiekloof ontstaat door een verschil in verwachtingen tussen wat een
accountant presteert en wat de gebruikers verwachten. Dit verschil heeft betrekking op
tekortkomingen in de controle.
Redelijkheidskloof, heef betrekking op wat er redelijkerwijs verwacht kan worden van
accountantscontrole en wat het maatschappelijke verkeer vindt dat een accountant moet
leveren. Dan gaat het vooral over verwachtingen over de aard van de controle, de reikwijdte
ervan en inherente beperkingen van een controle.
, Informatiekloof, het verschil tussen de hoeveelheid en de kwaliteit van de informatie die een
gebruiker comfort geeft bij het nemen van zijn beslissingen en de feitelijke informatie die in
de vorm van een jaarrekening met controleverklaring naar buiten wordt gebracht.
GAA Hoofdstuk 2 Organisatie van het accountantsberoep
2.1 Ontstaan van de beroepsorganisatie
NIvA, Nederlands Instituut van Accountants. Organisatie van het accountantsberoep. Streeft
naar een wettelijke regeling van het beroep van accountants als controleur van boekingen
en rekeningen en als administratief expert.
NAV, Nederlands Accountants Vereniging
NIVRA, Nederlands Instituut van Registeraccountants
VAGA, Vereniging van Academisch Gevormde Accountants
NOvAA, Nederlandse Orde van Accountants- Administratieconsulten
NBA, Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants, een fusie van NIVRA en NOvAA
2.2 Titels en externe accountant
Titelbescherming, voor de titel accountant en als afgeleide daarvan ook voor de huidige
beroepstitels Accountants-Administratieconsultant (AA) en Registeraccountant (RA). Degene
die in het accountantsregister staan is gerechtigd tot de titel accountant.
Externe accountant, is de natuurlijke persoon die werkzaam is bij of verbonden is aan een
accountantsorganisatie en die verantwoordelijk is voor uitvoering van een wettelijke
controle.
Accountantsorganisatie, een onderneming of instelling die bedrijfsmatig wettelijke controles
verricht, dan wel een organisatie waarin zulke ondernemingen of instellingen met elkaar
verbonden zijn. De WTA (wet toezicht accountantsorganisaties) richt zich op de wettelijke
controles.
2.3 Wettelijke regelingen voor het accountantsberoep
Commissie van der Grinten, opgericht in 1954, deed een voorontwerp van de wet aan de
staatssecretaris van Economische Zaken.
Wet op het accountantsberoep, kwam door de fusie van de NIVRA en NOvAA.
Europese en internationale richtlijnen hebben veel invloed op de nationale regelgeving. Door
de vele boekhoudschandalen vormden een aanleiding voor een herziening van de achtste
EG-richtlijnen. Dit leidde tot invoering van de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta).
Dit heeft gevolg dat een accountantsorganisatie voor het uitvoeren van wettelijke controles
een vergunning van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) nodig heeft en dat de
certificerend accountant door de vergunning houdende organisatie bij de AFM aangemeld
moet zijn als extern accountant.
IFAC, International Federation of Accountants, is voor de ontwikkeling van de regelgeving
door de beroepsorganisatie. Dit is de wereldwijde organisatie van het accountantsberoep. Ze
ontwikkelen normen op het gebied van de beroepsethiek, de accountantscontrole
(International Standards of Auditing, ISA), het accountantsonderwijs en het bewaken van de
kwaliteit van de beroepsuitoefening.
