Samenvatting praktische psychologie voor sociaal werk
Hoofdstuk 4
Wat is overdracht en tegenoverdracht?
- Overdracht verwijst naar de irrationele gevoelens die de patiënt ten opzichte van de sociaal
werker ervaart. Deze gevoelens zijn irrationeel omdat ze niet zozeer te maken hebben met
de persoon maar bijvoorbeeld nare ervaringen met hulpverlening. Oftewel: overdracht is het
herhalen van een relatie uit het verleden in het hier-en-nu.
- Overdracht vindt zijn oorsprong in de psychoanalytische benadering van Freud. Hier ligt veel
nadruk op de rol die het onbewuste speelt bij het ontstaan van problemen. Sommige nare
gevoelens worden verplaatst naar ons onbewustzijn. Soms kunnen deze gevoelens
doorbreken naar ons bewuste (in dromen of ‘een freudiaanse verspreking’ (a slip of the
tongue)).
- Overdracht staat in verbinding met projectie. Dit is de neiging om onze eigen verwachtingen
te zien en te beluisteren in het gedrag van de ander. Bij projectie gaat het over je eigen
gevoelspatronen en overtuigingen projecteren op de ander. Dit kan te maken hebben met
het verleden maar dat hoeft niet (bij overdracht is het wel altijd iets uit het verleden).
- Tegenoverdracht: irrationele gevoelens die te maken hebben met vroegere relatiepatronen
worden door de therapeut aan de patiënt toegeschreven. Bijvoorbeeld: als cliënt met je flirt
kun je verliefd worden op deze persoon. Soms kan tegenoverdracht zo sterk worden dat
hulpverlening onmogelijk wordt.
Waarom is het belangrijk dat een sociaal werker deze kennis heeft?
- Je weet dat een hulpverleningscontact gecompliceerd kan zijn en soms op gekke manieren
beïnvloed kan worden door onbewuste processen.
- Als sociaal werker kan je de gevoelens die je opdoet in het contact gebruiken als bron van
info waarmee je aan de slag kunt om je cliënt te helpen.
- Belangrijkste reden voor het alert zijn op overdracht en tegenoverdrachtsreacties is dat als ze
onbewust blijven ze het belang van jouw cliënt kunnen schaden.
Hoe past een sociaal werker deze kennis toe?
- Als sociaal werker is het belangrijk dat je jezelf kent. Bouwkamp en Bouwkamp hebben de
volgende basisactiviteiten opgesteld:
1. Wat neem je waar? Observatie
2. Wat ervaar je? Registratie
3. Wat denk je daarover? Evaluatie
4. Wat wil je daarmee? Navigatie
5. Wat doe je? Interventie
- Als je jezelf deze vragen regelmatig stelt, dan ben je allereerst bezig met het je meer bewust
worden van gevoelens en gedachten. Dan ben je in staat om te komen tot persoonlijk
effectief leiderschap.
- Daarnaast helpt het je om verantwoordelijkheid te nemen voor jouw gevoelens.
, Hoofdstuk 6
Wat is persoonlijkheid?
- Kan verschillende betekenissen hebben:
- Je bent een persoonlijkheid (als je op een moedige/duidelijke manier je overtuiging toont.)
- Vakterm: de beschrijving van de eigenschappen die karakteristiek zijn voor iemand. Deze
hangen samen met een theorie.
- Drie niveaus:
1. Dat wat iemand met alle mensen gemeen heeft
2. Dat waarin je lijkt op sommige anderen
3. Dat wat je zo persoonlijk uniek maakt
- De eerste theorieën over de persoonlijkheid waren pogingen om mensen in verschillende
typen in te delen: persoonlijkheidstypen.
- Volgens Galenus & Hippocrates hing je type af van de verhouding tussen je bloed, gele gal,
zwarte gal en slijm. De typen waren: sanguinicus, sombere melancholicus, opvliegende
cholericus en flegmatieke mens. Nog steeds gebruiken we een aantal van deze termen en
weten we dat je persoonlijkheid inderdaad in verband staat met je hormonen, ect.
(temperamentenleer)
- Freud zei dat in ieder mens sterke driften aanwezig zijn. Hij zag een ego, superego en id. hij
zag een samenstel van krachten. Deze driften (agressie en seks) zijn sterker dan mensen zelf.
- Freud was, samen met veel anderen, niet zo van de typologie. Vaak pasten mensen niet in
één hokje en werkte het dus niet. Ze gingen zich richten op het achterhalen van welke
kenmerken relevant zijn voor iemands persoonlijkheid. Dit worden ook wel traittheorieën
genoemd. (Gebruikte patronen van denken en voelen: trait). Dit is te meten in de Big Five.
- De Big Five: vijf kenmerken waarmee je alle persoonlijkheden zou kunnen beschrijven. Alle
begrippen uit de woordenboeken die persoonlijkheidskenmerken waren werden
opgeschreven en teruggebracht tot vijf begrippen/dimensies. Ze gaan van zwak naar sterk.
1. Extraversie – introversie: extravert betekent dat iemand sterk gericht is op de wereld
buiten hemzelf. Introverte mensen zijn veel bezig met hun eigen gedachten en dingen en
zijn graag alleen.
2. Vriendelijk – onvriendelijk. Iemand is vriendelijk wanneer hij op een welwillende manier
op anderen reageert.
3. Zorgvuldig – slordig.
4. Emotioneel stabiel – neurotisch. Gaat om de vraag of iemand snel van slag is, snel
geëmotioneerd raakt, of vaak rustig blijft. Is goed te zien bij stress.
5. Open staan voor nieuwe ervaringen – geslotenheid, koppigheid. Kijk bijvoorbeeld naar
de politiek: conservatieve partijen en progressieve partijen. Dit wordt ook wel
intellectuele autonomie genoemd.
- Robert Cloninger heeft theorie over temperament en karakter opgesteld. Temperament is
aangeboren en karakter ontstaat later op basis van levenservaring. Op karakter heb je meer
invloed. Maar feitelijk gedrag van mensen is altijd het resultaat van zowel aangeboren als
aangeleerd.
- Cloninger onderscheid vier typische kenmerken van temperament:
1. Harm-avoidance: het vermijden van leed en gevaar. Sommige mensen zijn voorzichtig,
anderen nemen risico.
2. Novelty seeking: de neiging om nieuwe dingen te willen ervaren, behoefte aan prikkels.
3. Reward dependence: afhankelijkheid van waardering. Maakt het uit wat anderen van je
vinden?
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper joelseoosterom11. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,39. Je zit daarna nergens aan vast.
