Dit document is een samenvatting van heel katern 5. In deze samenvatting is er ook gebruik gemaakt van grafieken/tabellen om de theorie te verduidelijken. Veel succes met leren!
Katern 5 hoofdstuk 1
Speltheorie: theorie over de manier waarop mensen beslissingen nemen, waarbij ze rekening
houden met de mogelijke uitkomst van keuzes van anderen. De speltheorie gaat er van uit dat de
spelers rationeel (met verstand, niet laten leiden door emoties) beslissen. Er zijn verschillende
spellen in de speltheorie met ieder hun eigen kenmerken:
- Simultaan (gelijktijdige beslissingen nemen in een spelsituatie)/sequentieel (spelers nemen
na elkaar de beslissing)
- Eenmalig (één ronde)/herhaald (spel met meerdere rondes waarbij de acties van de spelers
bij voorgaande rondes van invloed kunnen zijn op de te volgen strategie)
- Coöperatief (spelers zijn in staat om afspraken te maken om hun strategieën te coördineren;
de spelers kiezen een strategie die leidt tot het beste resultaat voor iedereen)/niet-
coöperatief (iedere speler kiest zijn eigen beste strategie, de spelers zijn niet in staat om hun
strategieën te coördineren.
Opbrengstenmatrix of payoff-matrix: tabel met uitkomsten van een spel uit de speltheorie. Vanuit
de opbrengstenmatrix kun je de oplossing van het spel bepalen, en daarmee de beste strategie voor
beide spelers. Om het evenwicht te bepalen gebruik je de best response-methode: manier voor het
zoeken naar evenwicht in een spel door voor iedere speler zijn beste strategie te kiezen gegeven alle
mogelijke strategieën van alle overige spelers. Nash-evenwicht: combinatie van strategieën van de
spelers die leidt tot een resultaat waarbij geen van de andere spelers een reden heeft om van
strategie te veranderen, gegeven de strategie van de ander. Als de speler van strategie gaat
veranderen zal dat voor hem alleen maar nadeliger worden. Er kunnen meerdere Nash-evenwichten
zijn.
Gevangendilemma of prisoners’ dilemma is een simultaan spel waarin een evenwicht ontstaat
waarbij de uitkomst voor beide spelers niet optimaal is. De evenwichtsuitkomst is hierbij niet de
beste uitkomst. Het dilemma dat je afhankelijk bent van de beslissing van anderen komt voor bij
concurrentie tussen bedrijven: prijsveranderingen, reclamecampagnes en gezamenlijke
subsidieaanvragen. In de praktijk komen niet zo vaak simultane situaties voor waarbij je tegelijkertijd
en zonder overleg moet beslissen. Dominante strategie: een keuze die de partij maakt, ongeacht de
keuze die de ander maakt. Bij beide keuzes van de tegenstander levert deze strategie het meest op.
Er is niet altijd een dominante strategie. Gedomineerde strategie: een strategie die een slechter
resultaat oplevert dan de andere mogelijke strategieën.
Als spelers kiezen voor het individuele belang kiezen ze voor de uitkomst die voor hen het meest
gunstig is. Hierdoor komt de optimale uitkomst (uitkomst van een spel met het hoogste
gezamenlijke resultaat) niet altijd tot stand. Het nastreven van het individuele belang kan tot een
uitkomst leiden die slechter is dan wanneer zij samenwerken in een coöperatief spel met
gezamenlijk belang. Niet-optimale uitkomst: een uitkomst van een spel die mogelijk door beide
partijen beter zou kunnen, maar wel tot stand komt.
5.1.2
In een gevangen dilemma is de uitkomst van het spel niet de optimale uitkomst. Er is meer winst te
behalen als beide spelers kiezen voor het gezamenlijke of collectieve belang.
In de speltheorie is er onderscheid in:
, - Nul-som-spel: een spel waarbij alle opgetelde uitkomsten van het spel steeds een constante
waarde is. Overleg zal nooit een grotere gezamenlijke opbrengst opleveren.
- Niet nul-som-spel: een spel waarbij de opgetelde uitkomsten van het spel geen constante
waarde vormen. Hierbij kan overleg wel tot een betere gezamenlijke uitkomst leiden. In de
praktijk biedt dit meer ruimte voor afspraken en overleg om de gezamenlijke opbrengst te
vergroten. Om die oplossing ook uit te voeren, zouden ze elkaar moeten informeren over de
opbrengst. De vraag is of ze dat willen.
Contract: document waar de gemaakte afspraken in staan. Met een contract kun je het collectief
belang boven het eigenbelang stellen om een gevangen dilemma te doorbreken. Een contract is niet
rechtsgeldig als het ingaat tegen de wettelijke eisen. In Nederland is het niet toegestaan om
mededingings- of prijsafspraken te maken die de concurrentie beperken. Een prijzenoorlog mag wel,
maar prijsafspraken niet. dus ook met een contract is er een kans op suboptimale uitkomst omdat
een of beide partijen zich niet houdt aan de afspraak.
In een simultaan eenmalig spel ondervind je weinig negatieve gevolgen wanneer je je niet aan de
gemaakte afspraak houdt. Het schenden van de afspraak krijgt andere gevolgen wanneer je te maken
krijgt met een herhaald spel. Voorbeeld: twee supermarkten hebben afgesproken om hun prijs niet
te verlagen. Als één van de twee dat wel doet, gaat de omzet van diegene omhoog, en daalt de
omzet van de ander. Als iemand zich niet aan de afspraak houd en zijn prijs verlaagt, zal de ander de
prijs verder verlagen. De supermarkten zullen met deze wetenschap de afspraak niet schenden om
een prijzenoorlog te voorkomen. tit for tat-principe: als je je niet aan een afspraak houdt, kun je
ervan uitgaan dat de andere partij de afspraak ook zal schenden. Zelfbinding: een van beide partijen
maakt zijn keuze vooraf bekend, ongeacht de keuze die een ander zal maken. door bijvoorbeeld
reclamefolders of tv-spotjes kun je laten zien dat je je aan de afspraak houd.
Prijzenoorlog: strijd tussen concurrent op basis van prijsverlagingen. Het idee is om door
prijsverlagingen het marktaandeel te vergroten en concurrenten van de markt te verdrijven. Vanuit
de speltheorie kun je vooraf zeggen dat een prijsverlaging weinig effect heeft, omdat de
concurrenten ook hun prijzen zullen verlagen.
Soms spelen sociale normen (ongeschreven regels over hoe je je hoort te gedragen) een rol. Sociale
normen kunnen ervoor zorgen dat mensen of bedrijven gaan samenwerken, waar ze dan vanuit het
individuele belang niet zouden doen.
5.1.3
Bij een sequentieel of dynamisch spel, nemen spelers de beslissingen na elkaar. Vaak is het zo dat de
speler dia als eerste een beslissing neemt in het voordeel is. Omdat er bij een sequentieel spel
verschil is tussen het tijdstip van beslissen, maak je in plaats van een opbrengstenmatrix een
beslissingsboom: chronologisch overzicht van de mogelijke uitkomsten in een sequentieel spel. De
uitkomst van een beslissingboom kun je bepalen door middel van backwards induction of
terugredeneren. Je kunt telkens de beste optie voor de laatste speler kiezen, gegeven de keuze van
de speler ervoor.
Verzonken kosten: kosten die gemaakt zijn ten behoeve van de totstandkoming van een project en
niet zijn terug te verdienen wanneer het project voortijdig stopt. Als er een vorm van afhankelijkheid
is ontstaan tussen bedrijven, kan een berovingsprobleem ontstaan: verzwakking van een speler
doordat hij verzonken kosten heeft gemaakt. voorbeeld: een festival boekt een artiest. De artiest
maakt verzonken kosten (reiskosten, beschikbaarheid enz.). Eenmaal op het festival aangekomen zou
de organisatie de artiest voor minder geld kunnen laten optreden of vervangen. De artiest wordt dan
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper carlijnk1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
