Samenvatting Medische Sociologie
Chapter 1: The Changing Domains of the Sociology of Health and Illness
Aannames in het biomedisch model (p.2-3):
o Mind-body dualism: geest en lichaam kunnen afzonderlijk worden behandeld.
o Mechanical metafor: lichaam is als machine waarin je onderdeel kan repareren.
o Technological imperative: technologisch ingrijpen om ziekte te voorkomen/genezen.
o Reductionism: verklaring ziekte geconcentreerd op biologische veranderingen waarbij lichaam in
delen wordt opgedeeld.
o Doctrine of specific aetiology: elke ziekte veroorzaakt door identificeerbaar iets (ziekte-entiteit).
o Universalization: biomedische benadering wordt over hele wereld gebruikt als legitieme manier voor
behandeling van ziekten.
Kritiekpunten op biogeneeskunde (p.3-7):
o Doeltreffendheid: in plaats van te genezen, draagt biogeneeskunde bij tot ziekte door ongewenste
effecten van ingrepen (Ivan Illich).
Ontwikkeling van "evidence-based medicine" is institutionele en beleidsmatige reactie op
kritiek. Evalueren van alle interventies nodig om ervoor te zorgen dat ze meest effectief zijn,
zowel wat betreft behandelingsresultaten als prijs-kwaliteitverhouding.
Mensen zijn ondeskundig en afhankelijk van zogenaamde medische deskundigen.
o Slaagt er niet in lichaam in sociaal-maatschappelijke context te plaatsen: biogeneeskunde
concentreert zich teveel op biologische veranderingen in lichaam, waardoor het verbanden tussen
materiële omstandigheden van mensen en ziekte onderschat.
Sterfte- en ziektepatronen houden verband met sociale structuren en variëren naar
geslacht, sociale klasse, ras en leeftijd; biomedische model houdt geen rekening met
sociale ongelijkheden op gezondheidsgebied.
o Behandelt patiënten als objecten: essentieel om te erkennen dat mensen hun eigen interpretaties
en ervaringen hebben met gezondheid en ziekte, en dat het geen objecten maar personen zijn.
Sociaal-culturele factoren zijn van invloed zijn op percepties en ervaringen van mensen met
betrekking tot gezondheid en ziekte, die niet mogen worden verondersteld slechts reacties
te zijn op lichamelijke veranderingen.
o Medicalisering: normale levensgebeurtenis wordt behandeld als medisch probleem dat medische
behandeling en toezicht vereist.
o Het identificeert waarheid over ziekte: overeenkomst tussen organisatiewijzen, technologische
vormen en medische kennis. De schijnbare feitelijkheid van geneeskunde betekent dat waarden
kunnen worden omgezet in schijnbare feiten, hetgeen aanleiding geeft tot hiërarchieën van normale
en pathologische lichamen
Sociologen stellen dat ziekte en het lichaam sociale constructen zijn. Categorieën van
ziekten zijn geen nauwkeurige beschrijvingen van anatomische defecten, maar zijn sociaal
gecreëerd als gevolg van redeneringen die sociaal doordrongen zijn.
Het trekt basis van genezing die niet overeenkomt met haar eigen paradigma in twijfel en
positioneert deze als "alternatieve" of "aanvullende" geneeskunde.
o Grenzen van medisch beroep kunnen best worden gezien als resultaat van sociaal-politieke strijd,
dan als gebaseerd op wetenschappelijke kennis.
Wat geldt als legitieme medische kennis, wordt bepaald door sociale processen en niet door
natuurlijke objecten waarvan beroepsgroep nauwkeurige kennis heeft.
Socio-politeke processen, bemiddeld door sociale structuren, hebben voortzetting van
professionele medische dominante toegelaten.
Conceptuele principes die samenhang bieden aan gezondheid- en ziektesociologie (p.7-9) :
o Bryan Turner (1995): onderzoekt percepties (individueel niveau), onderzoekt sociale creatie van
ziekte categorieën en gezondheidszorgorganisaties (sociaal niveau), en onderzoekt
gezondheidszorgsystemen binnen hun politieke context (maatschappelijk niveau).
o Juanne Clarke (1981): maakte onderscheid tussen positivisten die tot doel hebben causale wetten
te ontdekken, en activisten die tot doel hebben betekenis van situaties empathisch te interpreteren.
o Uta Gerhardt (1989): structureel functionalisme, symbolisch interactionisme, fenomenologie en
conflicttheorie.
, Sociologie in geneeskunde: onderzoek ten dienste van geneeskunde; het biedt handvatten voor beleid,
preventie en public health om oplossingen te zoeken voor medische problemen (p.8).
Sociologie van geneeskunde: bestudeert aannames waarmee in maatschappij ziekte, gezondheid en zorg
wordt vormgegeven (p.8).
o Bestudeert ziekte en gezondheidszorg als verschijnselen en bevraagt dominantie, grenzen en
functioneren van medische systemen.
o Het biedt handvatten voor het omgaan met morele en politieke kwesties.
Geneeskunde is steeds persoon gaan erkennen die zich in sociale context bevindt, en sociologie is het
fysieke en geleefde lichaam gaan aanvaarden als centraal element in haar studie.
Medisch advies over gezondheidsgedrag moet nu meningen en rekeningen van leken erkennen,
gezondheidszorg moet zich verplaatsen van domein van kliniek naar gemeenschap, en professionals
moeten minder paternalistisch en meer persoonsgericht zijn.
Chapter 2: The Social Construction of Medical Knowledge
Medische kennis gezien als sociale constructie, gemaakt met behulp van wetenschap, technologie,
sociale/economische/culturele ontwikkelingen, patiënten en hun organisaties en biologische factoren.
o ‘Natuurlijke’ categorieën (ziekte/lichaam) zijn product van sociale activiteiten (p.13).
o Medische wereld legitimeert niet alleen ziekte, maar creëert ook mogelijkheid van ziekte.
o Barbare Duden (1991): lichaam is culturele constructie, en hoe het wordt begrepen/ervaren moet
worden gerelateerd aan historische contexten waarin het zich bevindt. Geschiedenis van medische
kennis houdt niet in dat ‘waarheid’ over lichaam en ziekte zich geleidelijk openbaart, maar dat deze
categorieën afhankelijk zijn van hun sociale, culturele en historische context (p.13-15).
Disease: pathologische veranderingen in lichaam die zich uiten in verschillende fysieke symptomen (p.13).
Illness: subjectieve interpretatie en reactie van individuen op fysieke symptomen (p.13).
Eliot Freidson (1970): geneeskunde mag dan gebaseerd zijn op empirische wetenschap, de toepassing van
medische kennis is dat niet.
o Kennis van arts en evaluatie van klinische beslissingen werden bemiddeld door sociale en politieke
omstandigheden waarin artsen praktiseerden.
o Sociale waarden die interfereren met toepassing van medische kennis blijven cruciale bijdrage
binnen sociologie van gezondheid en ziekte.
Sociaal constructivisme: theorie dat onze ervaring van de wereld (deels) geconstrueerd wordt door sociale
processen die afhangen van de maatschappij waarin we leven.
o In loop van geschiedenis verandert kennis en wordt lichaam anders ervaren.
o Geïnspireerd door fenomenologische sociologie waarin wordt gesteld dat werkelijkheid die doorsnee
mens ervaart, niet gebaseerd is op theoretische overtuigingen, maar vormgegeven worden door
socialisatie. Hoe werkelijkheid ervaart wordt, hangt af van normen en waarden die gelden in
maatschappij (p.16).
Zes benaderingen binnen sociaal-constructivisme (p.17-27):
o Problematization of reality: er is geen vaststaande realiteit.
Ziekte-entiteit afhankelijk van sociale praktijken en gedefinieerd op zeker moment/plaats
met behulp van bestaande mogelijkheden en theorieën.
Interpretatie van lichaam is gesitueerd, en hoe we het begrijpen wordt bepaald door sociale
context waarin we het onderzoeken.
o The social creation of facts: feiten zijn producten van wetenschappelijke disciplines binnen
(sociale) context en gecreëerd door discours en praktijken (medical gaze).
Artsen hebben geleerd röntgenfoto te maken en te kijken wat goed/fout is, dat ziet niet
iedereen hetzelfde en is afhankelijk van interpretatie.
Significante veranderingen in wetenschappelijke kennis treden alleen op wanneer
overtuigingen van bepaalde wetenschappelijke gemeenschap niet langer kunnen worden
verklaard binnen bestaande paradigma.
o Medical knowledge mediates social relations: idee dat medische kennis objectief is gemaskeerd
en dat bestaande sociale structuren door medische kennis in stand worden gehouden, bekrachtigd
of veranderd.
Ziekte-categorieën zijn uitkomst van sociaal-politieke conflicten.
Nicholos Jewson (1976): medische kennis is doordrongen van sociale relaties en dient om
te construeren wat wordt aanvaard als ziekte/aandoening. Sociale betrekkingen dragen bij
tot het ontstaan van ziekten.
