Samenvatting Natuur & Techniek
Boek 2021 – hoofdstukken: 1, 3, 7, 8, 9, 10, 11, 13.
Leerdoelen:
De student heeft kennis van het 7-stappenplan van het onderzoekend leren en kan
verantwoorden waarom deze structuur in de les van meerwaarde is bij het vak natuur en
techniek (kennis, vaardigheden en attitude).
De student kent de verschillen in met name het effect op de onderzoekende houding van
kinderen tussen de gesloten vorm van het didactische model van het onderzoekend leren
en de open vorm.
De student heeft voldoende vakdidactische en vakinhoudelijke kennis om verantwoord om
te kunnen gaan met (methodisch) materiaal en bewuste keuzes te maken voor een
passende onderwijsleerstijl (gesloten vs open) voor natuur en techniek.
De student heeft voldoende vakdidactische en vakinhoudelijke kennis om intrinsieke
belangstelling van kinderen voor natuuronderwijs op te pikken en te stimuleren door actief
te luisteren en functionele vragen te stellen zoals operationele vragen
(waarnemingsvragen, vergelijkingsvragen, ‘wat gebeurt er als’-vragen, ‘hoe kun je…? –
vragen).
De student kent het verschil tussen een onderzoekende houding en
onderzoeksvaardigheden,
Frederike Zwiers
,Hoofdstuk 1: Waar gaat het om bij Natuur & Techniek?
Natuur & Techniek is leren over wat leven mogelijk maakt. Het curriculum van Natuur & Techniek
in het basisonderwijs rust op drie pijlers: a) kennis van natuur en techniek; b) het denken en doen
met natuur en techniek; c) ideeën over het belang en de aard van natuur en techniek en een
attitude die daarbij aansluit.
a) Kennis van natuur en techniek: De kennis over natuur en techniek is veelomvattend en
neemt dagelijks toe. Natuurwetenschappen en techniek ontwikkelen zich in hoog tempo en
in wisselwerking met elkaar. De kennisinhoud van N&T moet primair ontleend worden aan
herkenbare onderwerpen uit de omgeving en het leven van de kinderen.
b) Natuur en techniek ‘doen’: Bij N&T gaat het niet alleen om de kennis en inzicht in de
werkelijkheid, maar ook om de manier van werken. Onderzoekend en ontwerpend leren
vorm een wezenlijk onderdeel van het programma. Dit zorgt voor vaardigheden en
attituden die kinderen in het dagelijks leven goed van komen.
c) Ideeën over en attitude ten opzichte van natuur en techniek: Leren van en met de natuur
heeft invloed op de manier waarop leerlingen ertegen aankijken en er waardering voor
opbrengen. Concrete ervaringen en eigen beleving dragen bij aan de ontwikkeling van de
ideeën en opvattingen van kinderen, dat beïnvloedt hun zelfbeeld positief.
Waarom Natuur & Techniek in het basisonderwijs:
- Kinderen hebben de natuurlijke behoefte om hun omgeving te verkennen; nieuwsgierigheid
en verwondering zijn krachtige drijfveren.
- Onze wereld bestaat naast natuur uit dingen die door mensen gemaakt zijn, dus N&T vormt
een essentieel onderdeel van 'Oriëntatie op jezelf en de wereld' (OJW).
- De natuur heeft een aantoonbaar gunstige invloed op de totale ontwikkeling van kinderen,
onder meer op hun concentratie en creativiteit.
- Juist in deze tijd met zijn snelle technologische ontwikkelingen en zorgen over
duurzaamheid, is het van belang voldoende aandacht te schenken aan natuur en techniek.
Die maken het immers mogelijk te leven!
- Geletterdheid in N&T geeft zicht op de geneugten en risico's van natuur en techniek en
maakt het mogelijk om nu en later verantwoorde keuzes te maken op het gebied van
voeding, gezondheid, energie, milieu en duurzame ontwikkeling.
- Het leergebied N&T is zeer geschikt om logisch denken te ontwikkelen, bijvoorbeeld
verbanden leggen tussen oorzaak en gevolg. Het stimuleert redeneren met bewijsmateriaal
en multiperspectivisch denken; dus denken vanuit verschillende gezichtspunten.
- Kinderen krijgen zicht op hun eigen belangstelling en talenten voor natuur en techniek. Dat
is niet alleen belangrijk voor henzelf, maar ook voor de samenleving waarin, waarin veel
bètatalent nodig is.
Frederike Zwiers
, Hoofdstuk 3: Waarnemen als basis
Voor de ontwikkeling van kinderen is het van wezenlijk belang dat ze ook op school veel ruimte
krijgen om de omgevingen te verkennen en ervaringen op te doen. Bij N&T sluit je op de
ontdekkingsdrang van kinderen aan door hun boeiende situaties aan te bieden, waarin zij gericht
kunnen waarnemen en bewust en aandachtig kunnen stilstaan bij concrete werkelijkheid.
Waarnemen is meer dan registreren van de feitelijke werkelijkheid met je zintuigen. De werking van
je ogen kun je vergelijken met de van een camera, maar je hersenen interpreteren het gevormde
beeld door het te associëren met diverse eerdere ervaringen. Ook verwachtingen spelen een rol.
Dat betekent dat iedereen zijn observaties op een persoonlijke manier ‘inkleurt’, een andere
perceptie heeft.
Waarnemen is gekoppeld aan actie:
- Je krijgt een zintuigelijke indruk;
- Daarvan word je je bewust en
daarover vorm je een mening;
- En/of dat maakt gevoelens los en
zorgt voor beleving;
- En als gevolg daarvan doe je iets.
De stappen kunnen in verschillende
volgordes plaatsvinden. Bij een
waarneming die sterke emoties oproept,
ervaar je de denkstap pas later.
De verwerking van zintuigindrukken is
gebaseerd op eerdere ervaringen en voegt er betekenis aan toe, het verduidelijkt de wereld om je
heen en maakt het beter mogelijk ermee om te gaan. Je herkent voorwerpen of organismen altijd
aan een kleinere of grotere combinatie van kenmerken die je je eerder bewust bent geworden. Een
fiets herken je bijvoorbeeld niet aan de kleur, maar wel de vorm, terwijl je een roodborstje herkent
aan de kleur en de vorm niet de doorslag geeft.
Je hebt als mens de neiging om indrukken te ordenen en in hokjes in te delen. Daardoor kun je
nieuwe informatie vlot opbergen en oproepen, dus herinneren. Tegelijkertijd filter je informatie die
op je afkomt, je onderscheidt hoofdzaken en bijzaken.
Het aanleggen van een verzameling is het ultieme voorbeeld van ordening. Bij kinderen die
verzamelen groeit de interesse voor hetgeen dat verzameld wordt. Kinderen vinden het leuk om
verzamelingen te categoriseren. Zo helpt her verzamelen bij waarnemen, vergelijken, ordenen,
selecteren, identificeren en classificeren.
Als leerkracht wil je stimuleren dat kinderen nauwkeuriger gaan waarnemen. Om dat te bereiken, is
het belangrijk dat je weet of aanvoelt wat hen boeit. Je moet hun aandacht vangen, vasthouden en
helpen richten om de kwaliteit van hun waarnemingen te kunnen beïnvloeden. Je gaat met de
leerlingen in gesprek over wat ze hebben waargenomen, wat hun is opgevallen, wat ze verrast
heeft en wat ze boeit. Het doorvragen stimuleert de leerlingen om hun waarneming te verfijnen.
Als leerkracht wil je het waarnemingsvermogen van de kinderen helpen ontwikkelen, evenals
daarmee samenhangende onderzoeksvaardigheden als registreren, onderscheiden, identificeren en
classificeren. Je draagt doelbewust bij aan verwondering en nieuwgierigheid. Het is belangrijk om
dat leerlingen waarnemingen uitbeelden, beschrijven of tekenen.
Frederike Zwiers
