Methode van onderzoek
Bachelor Sociologie Radboud universiteit
Leerdoelen van de cursus:
- je kunt, uitgaande van een gegeven probleemstelling, een beargumenteerde relatie leggen
tussen diverse vraagstellingen en de (grondvormen van) onderzoeksontwerpen in de
maatschappijwetenschappen
- je kunt theoretische uitspraken op juiste wijze weergeven en vertalen in correcte
operationaliseringen
- je kunt de kwaliteitscriteria - betrouwbaarheid en validiteit - uitleggen en beoordelen aan de
hand van concrete onderzoeksvoorbeelden
- je kunt, uitgaande van het gekozen onderzoeksontwerp, een beargumenteerde keuze maken
voor het dataverzamelingsplan en het steekproefplan
- je kunt kiezen wanneer en waar je data wilt verzamelen
- je beheerst de grondvormen van data-analyse
- je kunt het rapportageplan opstellen en de (grondvormen van de) rapportage uitvoeren
conform principes van wetenschappelijke integriteit
- je kunt overeenkomsten en verschillen aangeven tussen verschillende onderzoeksontwerpen in
de maatschappijwetenschappen
Inhoud van het document:
Het document bestaat uit aantekeningen van alle hoorcolleges, in combinatie met de verplichte
hoofdstukken van het boek. Aangezien hoofdstuk 9 en 10 geen tentamenstof is(2021-2022), zijn deze
niet samengevat in dit document en ontbreken deze hoofdstukken dus.
Hoofdstuk 1: Wetenschappelijke integriteit...........................................................................................2
Hoofdstuk 2: het onderzoeksplan...........................................................................................................4
Hoofdstuk 3: benaderingen van onderzoek............................................................................................8
Hoofdstuk 4: hypothesen en operationalisaties...................................................................................17
Hoofdstuk 5: Grootschalig veldonderzoek............................................................................................28
Hoofdstuk 5: Bi-, en trivariate data-analyses........................................................................................37
Hoofdstuk 6: experiment......................................................................................................................41
Hoofdstuk 8; inhoudsanalyse...............................................................................................................50
Hoofdstuk 7; Etnografisch veldonderzoek............................................................................................57
1
,Hoofdstuk 1: Wetenschappelijke integriteit
Wetenschap is een systematisch geheel van kennis die theoretisch van aard is. Wetenschappelijk
onderzoek wordt gebruikt om standpunten te onderbouwen.
Onderzoek met empirische gegevens
- Op grond van zintuiglijke waarneembare, empirische gegevens:
o Vragen stellen, naar antwoorden luisteren en noteren
o Gedrag observeren en registreren
- Om inzichten te krijgen in patronen in de samenleving
- Om betrouwbare en voorspelbare uitspraken te doen
Wetenschapsfraude: niet gebaseerd op empirische, maar op verzonnen gegevens.
- Plagiaat (letterlijk overnemen van teksten van anderen zonder bronvermelding, alsook
overnemen van patentwaardige ideeën) is verboden
- Wetenschappers mogen hun gegevens niet zomaar fabriceren en publiceren
- Onderzoekers mogen hun gegevens niet manipuleren, zoals het wijzigen van de meetresultaten
- Bv: in de psychologie, veel gegevens verzonnen in onderzoek, zelf vragenlijst invullen i.p.v.
anderen.
Disciplinair: onderzoekers communiceren binnen hun vakgebied
Multidisciplinair: onderzoekers communiceren met collega’s uit andere vakgebieden.
Kritische vragen stellen:
- Echt waar of gewoon niet waar
- Deels waar, deels onwaar?
- Juist en/of correct weergegeven?
- Deels vertekend: door soort steekproef?
- Gebaseerd op echte gegevens
- Geldig: juiste zaken op juiste wijze gevraagd?
- Betrouwbaar: bij herhaling dezelfde resultaten
- Op welke wijze beoordeel je de kwaliteit van de resultaten van een onderzoek?
In het Belmont-rapport (1979) staan 3 fundamentele ethische principes die moeten worde gehanteerd
als er onderzoek wordt gedaan met mensen:
1. Respect voor mensen: recht op autonomie en recht op zelfbeschikking, ze moeten
geïnformeerd toestemmen met deelname
2. Goed doen: risico’s voor de deelnemers tot het minimum beperken
3. Gerechtigheid: eerlijke verdeling van de lasten (het meedoen aan onderzoek) en lusten
(profiteren van bevindingen onderzoek)
Wetenschappelijke integriteit gaat over wat jij als individuele onderzoeker doet én laat. De NGWI-
principes moeten leidend zijn bij het maken van de keuzes.
2
,Wetenschappelijke integriteit: NGWI-principes:
- Eerlijkheid: volledig onderzoeksproces, echte data gebruiken i.p.v. zelfverzonnen
- Zorgvuldigheid: optimale precisie bij het volledige onderzoeksproces
- Onafhankelijkheid: oordelen in keuzes van methodes of bv beoordeling ongeacht de
belangen van derden, onpartijdigheid
- Verantwoordelijkheid: voor de maatschappelijke implicaties. Het onderzoek moet
wetenschappelijk en/of maatschappelijk relevant zijn
- Transparantie: volledig onderzoeksproces is helder, toegankelijk en controleerbaar voor
vakgenoten
Onderzoekers bevragen elkaar kritische en constructief over:
- De aard en kwaliteit van de vraagtellingen en doelstellingen
- De aard en kwaliteit van verzamelde onderzoeksgegevens
- Het juiste gebruik van analyses om deze gegevens te analyseren
- De zorgvuldige juiste weergave van de conclusies van deze analyses
Theorie: voortschrijdende theoretische inzichten, systematisch geheel van kennis
- Vanuit probleemstelling naar onderzoeksontwerp
- Onderzoeksplan: kennis en vaardigheden om…
o Theorieën te ontwikkelen
o Theorieën te toetsen
Methoden van onderzoek is noodzakelijk om inhoudelijke probleemstellingen te beantwoorden:
- Onderzoeksplan: probleemstelling en onderzoeksontwerp
- Soorten probleemstellingen > soorten onderzoekontwerpen
- Regels over de relatie tussen theorie en empirie
- Criteria: geldigheid en betrouwbaarheid
- Procedures: gegevens verzamelen en analyseren
- Oplossingen: gereedschapskist met creativiteit (om van vraagstellingen te komen tot goede
antwoorden voor de maatschappij, niet omstreden maar goed onderzoek)
- Om inhoudelijke probleemstellingen ‘goed en dus integer te beantwoorden’
Critical friends: door met andere wetenschappers te spreken, proberen ze hun onderzoekswerk bloot
te stellen aan constructieve commentaren om het zodoende beter te maken.
Peer review: een proces waarbij wetenschappelijk onderzoekers zich blootstellen aan collega-
onderzoekers maar ook aan andere leden van de samenleving (beleidsvoerders, hulpverleners of het
grote publiek). Ze sturen als het ware een verzoek vaan de gemeenschap om de gevonden resultaten te
controleren, opdat de kwaliteit en bruikbaarheid van de verzamelde kennis wordt vastgesteld.
Valorisatie: hiermee tonen wetenschappers aan dat hun wetenschappelijke inzichten ook van belang
zijn voor de maatschappij, zowel voor private als publieke partijen.
3
, Wetenschappelijke communicatie:
- Klassiek model: zender-boodschap-ontvangermodel (Lasswell, 1948)
o Wie zegt Wat tegen Wie, Hoe en met Welk effect?
o Dit model gaf richting aan de studie van massacommunicatie waarin zender en
ontvanger van de boodschap in eerste instantie goed te onderscheiden zijn.
o Bezwaar: te weinig aandacht voor de positie van de ontvanger, geen aandacht besteed
aan context van de communicatie
- Vervolg model: communicatie is altijd tweerichtingsverkeer (De Boer & Brennecke, 2003)
- Beste omschrijving van communicatie: Wie zegt Wat tegen Wie, Hoe, met welk Effect, met
welke Terugkoppeling en in welke Context?
De 4 functies van een boodschap (McQuail, 1987):
1. Boodschap als bron van informatie
2. Boodschap als vermaak
3. Boodschap als middel om de persoonlijke identiteit te versterken;
4. Boodschap als voertuig voor sociale integratie en interactie
Hoofdstuk 2: het onderzoeksplan
Wetenschappelijk onderzoek is:
1. Systematisch geheel van kennis:
a. Cumulatieve theorievorming, inzicht in sociale werkelijkheid
2. Gericht op beantwoording van probleemstellingen:
a. Over kennisproblemen
b. Over praktijkproblemen
i. Onderzoek op kennisprobleem helpt uiteindelijk ook tot praktijk. Ze zijn van
elkaar gescheiden maar lopen vaak tot elkaar over
3. Via een bijpassend onderzoeksontwerp
4. Volgens, in overeenstemming met een onderzoeksplan: uitspraken dienen gebaseerd te zijn op
systematisch, empirische waarnemingen
5. Expliciete (voor derden kenbare) beslissingen
6. Controleerbaar en transparant (voor derden): wetenschappelijke integriteit
Transparantie is heel belangrijk! Onderzoeksplan is een plan, het staat niet volledig vast maar je
schrijft wel op wat je van plan bent om te gaan doen om anderen kenbaar te maken.
Rode pijl: aard van
vraagstelling naar hoe ga je
het meten
4
