Elementaire sociale vaardigheden
Hoofdstuk 4 samenvatten
Het belang van samenvatten
Definitie: een beknopte weergave van een gedeelte van een (groeps)gesprek
Soorten samenvattingen:
- Inhoudelijke samenvatting
o Alleen de inhoud samengevat
- Gevoelssamenvatting
o Het onderliggende gevoel wordt weergegeven
Er komen geen nieuwe dingen aan de orde, en wat al gezegd is, wordt geordend, op een rijtje gezet.
Een samenvatting:
- ordent een gesprek,
- lokt correcties en aanvullingen uit
- nodigt uit tot verdere exploratie.
Functies van samenvatten
1. Ordening brengen in een gesprek
Het lijkt soms alsof mensen alles wat hen te binnen schiet, naar voren willen brengen.. Het is dan
belangrijk om in het gesprek hoofd- en bijzaken van elkaar te scheiden, en de draad van het gesprek
vast te houden. Regelmatig samenvatten van de kern van het verhaal, met weglating van de
uitweidingen, kan dan helpen.
2. Stimuleren tot verdere exploratie
Wanneer iemand in het kort nog eens hoort wat hij zelf heeft gezegd, kan hij op verdere
nuanceringen, toevoegingen of nieuwe ideeën komen.
3. Emotionele uitspraken tot de zaak terugbrengen
Wanneer een onderwerp de verteller sterk raakt, winnen in zijn verhaal de emoties het vaak van de
feiten. Het kan dan zinvol zijn, na een korte gevoelsreflectie, waarbij je zijn gevoelens hebt
geïnterpreteerd, samen te vatten welke feiten tot nu naar voren zijn gebracht.
4. Rust scheppen
De gesprekspartner krijgt tijd om even op adem te komen en na te gaan hoe hij het gesprek wil
vervolgen.
5. Interesse tonen
Wanneer je gesprekspartner met enige regelmaat laat blijken dat hij je goed heeft begrepen, merk je
dat hij aandachtig naar je luistert.
6. Controleren
Een samenvatting geef je niet alleen voor de ander, het is ook voor jezelf een middel om na te gaan
of je het verhaal echt hebt begrepen. Meestal eindig je dan de samenvatting met: ‘Klopt dat?’, of:
‘Heb ik dat zo goed begrepen?’
7. Veelpraters afremmen
Een samenvatting geef je niet alleen voor de ander, het is ook voor jezelf een middel om na te gaan
of je het verhaal echt hebt begrepen. Meestal eindig je dan de samenvatting met: ‘Klopt dat?’, of:
‘Heb ik dat zo goed begrepen?’
, 8. Inzicht krijgen in overeenkomsten en verschillen
Wanneer in een groep meerdere mensen hun mening hebben gegeven, kun je in de samenvatting
trachten de overeenkomsten en verschillen tussen de opvattingen naast elkaar te zetten
2 vormen:
- Je wacht tot iedereen zijn mening naar voren heeft gebracht en geeft dan een samenvatting.
- Je kunt ook na elke bijdrage een korte samenvatting geven, en deze bijdrage vergelijken met
de vorige.
9. Inhoud en gevoel uit elkaar halen
Een inhoudelijke samenvatting geef je als de inhoud van het verhaal het belangrijkst is en gevoelens
daarbij niet of nauwelijks meespelen. Gevoelssamenvattingen geef je als de emotie duidelijk op de
voorgrond staat en de inhoud slechts gebruikt wordt om het gevoel te verwoorden.
In de meeste gevallen is het goed zowel de inhoud als het gevoel in je samenvatting op te nemen.
Wanneer je je tot een van beide beperkt, stuur je daarmee het verdere verloop van het gesprek.
Vier vormen van samenvatten
Herhalen
Hiervan is sprake als je een gedeelte van wat de ander heeft gezegd, letterlijk herhaalt Soms is dat
voldoende om de ander aan de praat te houden. Wanneer dit een paar keer achter elkaar gebeurt,
wordt het echter al snel irritant. In dat geval spreken we van ‘papegaaien’.
Samenvatten
Bij samenvattingen probeer je de rode draad die door het gesprek loopt, weer te geven. Je probeert
steeds de kern van het besprokene eruit te lichten. Een samenvatting begin je vaak met: ‘Ik vat even
samen ...’, of: ‘Wat ik tot nu toe heb begrepen, is ...’. of: ‘Ik zet even op een rijtje wat we tot nu toe
hebben besproken ...’ Daarmee maak je duidelijk dat wat je nu gaat zeggen als een samenvatting
moet worden opgevat.
Parafraseren
Bij een parafrase (letterlijk: omschrijving die verduidelijkt) geef je het besprokene kernachtig in eigen
woorden weer en laat je doorklinken wat de verteller blijkbaar heeft bedoeld. Een parafrase heeft
betrekking op de inhoudelijke informatie en heeft een uitdagender, confronterender karakter dan
een samenvatting. Door een parafrase wordt voor de ander duidelijk dat je hem begrijpt en
accepteert.
Gevoelsreflectie
In een gevoelsreflectie laat je doorklinken wat je denkt wat de gevoelens van de ander zijn. Hierbij
betrek je niet alleen zijn letterlijk uitgesproken woorden, maar ook de manier waarop de woorden
uitgesproken zijn. De ander klinkt bijvoorbeeld mismoedig, teleurgesteld of blij.
