Handelen bij kindermishandeling en huiselijk geweld
Hoofdstuk 1: kindermishandeling
Wanneer een kind te maken krijgt met een situatie of handelen waarmee de veiligheid en
ontwikkeling van het kind niet gewaarborgd wordt, spreken we van kindermishandeling.
Kindermishandeling is elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige
interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten
opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat,
actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden
berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel. (Jeugdwet, 2015)
Kindermishandeling is een vorm van huiselijk geweld. Ook een kind getuige laten zijn van huiselijk
geweld, bijvoorbeeld geweld tussen ouders of de mishandeling van een broers of zus, is een vorm
van kindermishandeling.
De schatting van het aantal mishandelde kinderen in Nederland ligt tussen de 90.000 en 127.000,
oftewel 26 tot 37 per 1000 kinderen.
Vormen van kindermishandeling
Mishandeling
- Lichamelijke mishandeling: het toebrengen van verwondingen door het gebruik van
fysiek geweld.
- Psychische of emotionele mishandeling: het stelselmatig vernederen, kleineren,
pesten, bang maken, schreeuwen, schelden, bedreigen met geweld, negeren,
achterstellen, verbieden met anderen om te gaan en het stellen van eisen waaraan
het kind niet kan voldoen. Getuige zijn van huiselijk geweld valt ook hieronder.
Verwaarlozing
- Lichamelijke verwaarlozing: het kind wordt onthouden wat het voor zijn lichamelijke
gezondheid en ontwikkeling nodig heeft, zoals goede voeding, voldoende kleding etc.
- Psychische of emotionele verwaarlozing: het kind wordt onthouden wat het voor zijn
geestelijke gezondheid en ontwikkeling nodig heeft, zoals aandacht, respect,
veiligheid etc.
- Pedagogische verwaarlozing: de ouders nemen de taak van opvoeden met de
bijbehorende verantwoordelijkheden om het kind in zijn ontwikkeling adequaat te
ondersteunen en te stimuleren onvoldoende op zich.
Seksueel misbruik
= het verrichten van seksuele handelingen bij of met het kind die niet passen bij diens leeftijd
of ontwikkeling of waaraan het kind zich niet kan onttrekken. Ook het tonen van
pornografisch materiaal aan een kind valt onder seksueel misbruik.
- De Nederlandse wet maakt onderscheid tussen seksueel misbruik in de relationele
sfeer en seksueel misbruik waarbij verdachte en aangever elkaar niet kennen.
Risicofactoren kindermishandeling
Er is geen eenduidige oorzaak te noemen voor kindermishandeling. Verschillende factoren kunnen
ertoe leiden en vaak gaat het om een combinatie van deze factoren. In veel gevallen zien we dat
onwetendheid en gevoelens van onmacht een rol spelen. Er zijn een aantal risicofactoren en
omstandigheden die de kans op kindermishandeling binnen het gezin vergroten:
1. Bij de opvoeder
, Ouders die als kind zelf zijn mishandeling gaan vaker over tot kindermishandeling. Een
dergelijke jeugd heeft een sterke invloed op het gedrag van deze ouders en op de
verwachtingen en ideeën die zij hebben met betrekking tot het ouderschap, kinderen en
opvoeden.
Ouders die verslaafd zijn aan alcohol en/of drugs gaan vaker over tot mishandeling. Er is vaak
sprake van verwaarlozing op meerdere vlakken.
2. Bij het kind
Een aantal factoren die bij het kind al vanaf de geboorte aanwezig zijn, kan zijn opvoeding
bemoeilijken of het moeilijker maken voor het kind om te voldoen aan de verwachtingen van
zijn ouders.
Het kind kan bijvoorbeeld te vroeg zijn geboren, een te laag geboortegewicht hebben gehad
of geboren zijn met verslavingsproblematiek. Daarnaast kan het kind lichamelijk en/of
verstandelijk gehandicapt zijn of een ontwikkelingsstoornis hebben.
3. In de omgeving
Beschermende factoren
1. Bij de opvoeder
Het kan bijvoorbeeld beschermend werken als de ouder die het geweld pleegt een
harmonieuze relatie heeft met een ondersteunende partner en deze zich bewust is van de
eigen jeugdervaringen en de invloed daarvan op het eigen handelen als opvoeder.
2. Bij het kind
Een positieve zelfwaardering, zelfvertrouwen, een bovengemiddelde intelligente, goede
interpersoonlijke vaardigheden, egoveerkracht en een makkelijk temperament.
Ook het hebben van een interne interne locus of control is een beschermende factor.
Steun van het gezin en leeftijdgenoten, positieve interpersoonlijke relaties (met
leeftijdgenoten) en een gezin met positief probleemoplossend vermogen zijn beschermende
factoren.
3. In de omgeving
Het tonen van warmte en affectie door de ouder en het krijgen van praktische en emotionele
steun vanuit het sociale netwerk zijn eveneens beschermende factoren.
Een specifieke vorm van kindermishandeling is het syndroom van Münchhausen by proxy (Pediatric
Condition Falsification PCF). Dit is een psychiatrische aandoening met waarschijnlijk een genetisch
component. Hierbij brengen ouders, verzorgers of familieleden het kind opzettelijk in een situatie
waarin intensieve medische zorg noodzakelijk is, met het krijgen van aandacht als doel. Dit wordt
bereikt door bijvoorbeeld bewust middelen aan het kind toe te dienen zodat het lichamelijk ziek
wordt, of door met opzet verwondingen toe te brengen.
Er is ook sprake van Münchhausen by proxy als er medische hulp gezocht wordt voor een
minderjarige op basis van onjuiste of onvolledige informatie over zijn klachten om zo het kind in de
rol van patiënt te krijgen.
De primaire verzorger lijdt aan het syndroom, het kind lijdt aan de gevolgen daarvan.
Hoofdstuk 2: huiselijk geweld