Aflevering 6. Aansprakelijkheid van staten en andere actoren in het internationale recht
Blok A: Inleiding tot de regels van aansprakelijkheid
Aansprakelijkheid’ gaat over de vraag wie je kunt aanspreken voor het schenden van een rechtsplicht
en vaak is daarbij dan ook schade ontstaan. Die schade is geen vereiste in het internationaal recht,
maar het is natuurlijk wel logisch dat je iemand wilt aanspreken omdat je een bepaalde vorm van
schade hebt ondervonden.
- De regels van staatsaansprakelijkheid zijn al heel oud, intussen is het gewoonterecht
geworden. Gewoonterecht kan ongeschreven zijn – het kan in een verdrag opgenomen
worden zodat het ook bindend is door een gedrag - of geschreven zijn zonder dat dat in een
verdrag gebeurd. Dat laatste is gebeurd met de regels van staatsaansprakelijkheid. De
International Law Commission van de VN heeft opdracht gekregen om de regels van
staatsaansprakelijkheid te verzamelen en neer te leggen in een tekst. De International Law
Commission heeft toen art. gepresenteerd waarin die regels verzameld zijn. De Algemene
Vergadering heeft vervolgens gezegd prima, deze regels accepteren we en die hebben er een
resolutie van gemaakt. Een resolutie van de Algemene Vergadering van de VN is niet
bindend. Het is wel heel handig dat die regels zijn neergelegd want nou kunnen we ze
nalezen en makkelijker gebruiken. Ze zijn dus niet bindend als verdragstekst maar gewoon als
gewoonterecht.
- In de ARSIWA kan je dus de regels vinden van staatsaansprakelijkheid en de elementen die
we moeten toetsen halen we ook daaruit. Die elementen vind je in art. 2 en deze zegt dat het
moet gaan om:
1. Een schending van internationaal recht door een handelen of nalaten.
2. Die schending moet toerekenbaar zijn aan de staat.
à Maar het komt ook voor dat staten een goede reden hebben om internationaal recht te
schenden en daarom geeft de ARSIWA ook rechtvaardigingsgronden. Die
rechtvaardigingsgronden moeten we niet vergeten te toetsen en daarom nemen we die mee:
Dus wat gaan we toetsen:
1. Schending van een rechtsplicht in internationaal recht à Een staat schendt een
rechtsplicht indien hij niet in overeenstemming handelt met hetgeen op grond van
deze rechtsplicht is vereist. Elke schending door een staat van een rechtsplicht leidt
tot een onrechtmatige daad, en elke onrechtmatige daad leidt tot aansprakelijkheid.
2. Toerekenbaar aan de staat
3. Het bestaan van een rechtvaardigingsgrond.
Blok B: de elementen van staatsaansprakelijkheid toegelicht
Het eerste element is de schending van internationaal recht. Het is heel logisch dat we beginnen met
de schending van internationaal recht, want als je wil kijken welke staat aansprakelijk is voor een
schending van internationaal recht maar er is geen schending van internationaal recht, dan heeft
deze hele exercitie geen enkele zin.
- Art. 12 uit de ARSIWA stelt dat een staat recht heeft geschonden als de staat zich anders
heeft gedragen dan wat hij zou moeten volgens een regel van internationaal recht. Art. 13
voegt daaraantoe dat het wel een regel moet zijn die de staat verbindt à dus bijv. als een
staat niet een partij is bij een bepaald verdrag, dan heeft de staat geen verplichtingen bij dat
verdrag en dan kan hij dat verdrag ook niet schenden.
- Een schending kan plaatsvinden door een handelen of een nalaten. Soms zegt een norm dat
de staat iets niet moet doen en als de staat dat wel doet dan schendt hij de norm door een
handelen. Het is ook mogelijk om een norm te schenden door een nalaten. De norm verplicht
de staat om te handelen maar de staat doet dit niet, dan schendt hij een norm door een
nalaten.
, Als je hebt vastgesteld dat er een regel is geschonden van internationaal recht, dan gaan we kijken of
die schending ook toegerekend kan worden aan de staat. De koning is een staatsorgaan. Een staat is
een abstracte entiteit en kan dus zelf geen internationaal recht schenden, het zijn altijd de personen
die het recht schenden. Je moet dus vaststellen van welke personen de gedragingen toerekenbaar
zijn aan de staat. De ARSIWA helpt hierbij door een aantal scenario’s te geven die bepalen of een
bepaalde gedraging toerekenbaar is. Als een bepaalde situatie niet onder 1 van deze scenario’s valt,
dan is het niet toerekenbaar aan de staat. De scenario’s staan omschreven in art. 4 - 11:
- Art. 4 bevat de basisregel à handeling van staatsorganen zijn toerekenbaar aan de staat.
- Art. 5 à de personen die bekleed zijn met enig staatsgezag of enig staatsgezag uitvoeren,
die handelingen zijn ook toerekenbaar aan de staat.
- Art. 6 à het gaat over onderdanen die eigenlijk werken voor een andere staat. Bijv.
militairen die uitgeleend zijn aan een andere staat. Als die militairen vervolgens in die dienst
een schending van internationaal recht begaan, dan is die toerekenbaar aan de staat die die
militairen heeft geleend.
- Art. 7 à gaat over personen die buiten hun bevoegdheden optreden. Bijv. een generaal die
helemaal losslaat en een burgerbevolking begint af te slachten. Dat valt niet onder zijn
bevoegdheden maar is wel toerekenbaar aan de staat.
- Art. 8 à gaat over het geval waarbij personen handelen onder de instructies van een
bepaalde staat.
- Art. 9 à gaat over personen die elementen van staatsgezag uitvoeren bij het gebrek van het
staatsgezag. Stel dat er in een land geen politie meer is en burgers nemen die taken van de
politie op zich. Dan zijn het de gedragingen van die burgers die toe te rekenen zijn aan de
staat.
- Art. 10 à gaat over het geval van een regime wisseling. Stel een rebellengroep is bezig met
het bestaande regime om ver te werpen en begaat daarbij schendingen van internationaal
recht. Op het moment dat die rebellengroep vervolgens aan de macht komt, dan zijn die
gedragingen met terugwerkende kracht toerekenbaar aan die staat
- Art. 11 à een staat adopteert als het ware bepaalde gedragingen van burgers als het ware
zijn eigen gedragingen. Stel dat wij op eigen houtje DU gaan annexeren en Rutte zegt
vervolgens op tv goed gedaan jongens. Dan adopteert NL onze gedraging als zijn het haar
eigen gedragingen en is het toerekenbaar aan de staat.
n Handelingen van particulieren worden in beginsel niet aan de staat toegerekend. Het
staatsaansprakelijkheidsrecht is gebaseerd op een principieel onderscheid tussen het
private en het publieke domein. In een beperkt aantal gevallen maakt het
internationaal recht hierop een uitzondering en rekent het handelingen van private
personen of entiteiten wel toe aan de staat. Ten eerste kan een staat aansprakelijk
zijn voor een handeling van een private entiteit indien de staat die entiteit heeft
ingeschakeld voor het uitvoeren van publieke taken. Ten tweede kan een staat
aansprakelijk zijn voor handelingen van private personen indien de staat instructies
geeft aan of controle uitoefent over die personen. Ten derde kunnen handelingen
van personen worden toegerekend aan de staat die achteraf die handelingen
goedkeurt.
n Staten kunnen vanzelfsprekend niet het gedrag van iedereen binnen hun
grondgebied controleren. Het is een zogenoemde due-diligence-verplichting. Staten
moeten die maatregelen nemen die redelijkerwijs van hen verwacht kunnen worden
en waartoe zij de mogelijkheden hebben.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper isabelbrouwers37. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
