Ik heb voor VWO-6 leerlingen een samenvatting gemaakt van alle 4 de historische contexten. Deze samenvatting is vrij uitgebreid, maar alles wat in de stofomschrijving staat zit hier in + context om het beter te kunnen begrijpen. Deze samenvattingen hebben mij heel erg geholpen, hopelijk jullie ook.
Bijpassende kenmerkende aspecten:
Ka 13: de opkomst van handel en ambacht die de basis legden voor het herleven van een
agrarisch-urbane samenleving
Ka 14: de opkomst van de stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden
§1.1
Vanaf de 11e eeuw
Was er een bevolkingsgroei door voedseloverschotten, deze voedseloverschotten waren
gekomen door nieuwe technieken en ontginningen.
Door deze bevolkingsgroei ontstond er weer een agrarisch-urbane samenleving
- Boeren produceerden weer voor de markt
- Dus de handel bloeit weer
- Dus de geldeconomie komt terug
- Dus de steden komen terug met een marktfunctie
- En die steden leveren weer aan de boeren
Vlaanderen en Artesië. Verstedelijkten al erg vroeg en snel
- En die groeiende steden kennen een groeiend verzorgingsgebied
- En worden met hun marktfunctie de spil inde handel
- En een machtsfactor van betekenis
Nou die burgers werden steeds belangrijker en voelden zich eigenlijk nu ook wel een beetje
meer bedreigd, daardoor wilden stedelingen van hun heer graag stadsrechten
hiermee konden ze
- Verdedigingswerken aanleggen
- Zelfbestuur krijgen (schepenen)
- Eigen recht en regels
En de heer vindt dat opzich best maar..
Wel
- In ruil voor geld
- Steun
- Het is wel fijn dat zo’n stad de welvaart bevordert natuurlijk, ook gunstig voor die heer
- Maarja soms heeft hij niet helemaal de touwtjes in handen en wordt ie gewoon met
geweld gedwongen
Die steden waren niet al te hygiënisch, de pest kwam voorbij en er waren meer
sterfgevallen dan geboortes
- Migratie vanaf het platteland was dus noodzakelijk
Was wel win-win situatie als die migrant dan kapitaalkrachtig of kundig was, dan kon je zelfs
burger (poorter) worden, daar moest je dan wel voor betalen maar dan had je wel
voorrechten
Maarja ook die ongeschoolde arbeiders of paupers kwam want ‘stadslucht maakt wel mooi
vrij’.
,Stedelijke dynamiek van de Nederlanden begint in Atrecht
- Tot 1300 de belangrijkste stad
Door
- Centrale positie in lakennijverheid
Door
- Hoge landbouwproductiviiteit en schapenhouderij
Atrecht sloot ook nog eens mooi aan op het internationale handelsnetwerk
- Via de jaarmarkten in Frankrijk
- Naar de rijke Italiaanse stadstaten
Sterke kooplieden
- Verenigden zich in koopmansgilden
- En traden op als geldschieters voor edellieden en andere steden
- En hadden zo de macht in de stad
Eind 13 eeuw: hoogtijdagen Atrecht raken voorbij
- Want nieuwe handelsroutes, verstoring Franse jaarmarkten
- Door bijv. oorlogen in Italië die de handel aantasten
- En eind kruisvaarders en begin Ottomaanse expansie bemoeilijkt handel
Brugge werd nu belangrijkste handelscentrum door de Noordzee
- Goede aansluiting op de juist groeiende Hanze
- Spaanse en Italiaanse kooplieden kwamen zo ook makkelijker overzee
Maar ook
- Gent wordt de grootste nijverheidsstad en Brabantse lakensteden als Brussel en Den
Bosch kwamen ook op en die richtten zich dan weer op Brugge
In die Vlaamse steden
Was het bestuur in handen van de patriciërs
- Dus de belangrijke families
- Die steeds maar weer schepenen leveren
- En die zich steeds meer adellijk gingen gedragen, met hun rijke levensstijl en
rechtstreekse huwelijkse verbindingen en geldschieterij met de adel
- En zo groeit de kloof met het gemeen
Guldensporenslag (1302)
Franse koning in conflict met de graaf van Vlaanderen, die eerder al zijn trouw als leenman
opzegde, waarna Franse koning overging tot verovering en gevangenneming van de graaf.
Resulteert in bloedbad voor koning en patriciërs
En vervolgens verdrijving koningsgezinde patriciërs
Meer invloed voor gilden in Vlaamse steden
,§1.2
Ka 17: het begin van staatsvorming en centralisatie
KA 21: de protestantse reformatie die de splitsing van de Christelijke kerk in West-Europa als
gevolg had
Ka 22: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de Nederlandse staat
Brugge vormt het handelscentrum van de Nederlanden
- In een netwerk van steden die ook een eigen positie hebben
- Die steden versterken dat netwerk weer door innovatie en schaalvergroting
Antwerpen en Amsterdam vallen daar extra in op.
Brugge was dus hét handelscentrum
Voor zowel Vlaamse textielsteden als
Dat het een magneet was voor Europese kooplieden
- Uit Italiaanse stadstaten
- Uit vooral Duitse Hanzesteden
In Brugge zat het hoofdkantoor van de Hanze
En Brugge was de stapelmarkt van de Nederlanden
Ook was Brugge dankzij de Italiaanse kooplieden een financieel centrum
Die Italiaanse kooplieden ontwikkelden namelijk banken en hierdoor ontstonden ook de
wisselhandel en de beurs.
Handelaren verkopen goederen voor een document dat ze op een ander moment kunnen
inwisselen voor geld: wisselbrief
En met datzelfde document kunnen ze ook aankopen doen, en men kan ook in deze
wisselbrieven zelf handelen op de zo ontstane beurs.
Antwerpen lag in Brabant, en had tegenover Brugge een betere verbinding met de rest van
Europa. Antwerpen ligt namelijk aan de Schelde en is zo beter toegankelijk voor grotere
zeeschepen en Antwerpen is ook nog eens dichter bij de Rijn en de Maas.
Eerst was Antwerpen slechts een aanvulling van Brugge
- Maar overvleugelt alles rond 1500 en wordt dé stad van Europa
Amsterdam was eerst nog relatief klein, maar de Hollanders spelen een grote rol inde
Oostzeehandel: graanhandel
Eerst was het slechts een in graan gespecialiseerde voorhaven van Antwerpen, maar
overvleugelde alles rond 1600 en werd dé stad van Europa.
De middeleeuwse stad wordt zelfstandig
Steden worden hechte gemeenschappen
Die zich verbonden voelen in het algemeen belang: bonum commune
Taken overgenomen van de adel:
- Aanleg en onderhoud openbare werken
- Gezamenlijke stadsverdediging en ordehandhaving
- Samen trots op eigen stad en regio en vorst raken meer op afstand
, Zelfs taken van de geestelijkheid worden overgenomen
- Onderwijs (in volkstaal)
- Sociale zorg (armen-, weeshuizen etc.)
Stedelijk particularisme: meer verbondenheid voelen met stad dan met regio/vorst
De geestelijkheid past zich aan het stadsleven aan
Door de vestiging van bedelorden
- Kloosterorden die nederig leven, prediken en leven van liefdadigheid
Door de vestiging van begijnhoven
- Complexen van alleenstaande vrouwen die heel gelovig leven
Maar ja niet iedereen hoor,
Tegelijk verrijzen door bisschoppen de grootste (en niet zo nederige) kerken.
De moderne devotie: individuele verantwoordelijkheid goed gelovige te zijn, door
bijvoorbeeld sober te leven.
Het particularisme botst met centralisatie
Eind 14 eeuw werden de Bourgondische hertogen landsheer van steeds meer gewesten
Filips de Goede begint met centralisatie in de Nederlanden
- Bestuur vanuit Brussel (dus centraal)
- Rechtbank vanuit Brussel (dus centraal)
- Rekenkamer vanuit Brussel (dus centraal)
En die centralisatie valt eerst nog wel mee
- Maar als de Bourgondiërs uitsterven..
- Komen de Nederlanden in Habsburgse handen
- En die centraliseren meer en botsten met particularisme
Steden bevechten handhaving privileges, maar de Habsburgers blijken toch sterker en
onderwierpen die steden.
Ze blokkeren zelfs Brugge en dwingen de handel naar Antwerpen
En dat is de directe oorzaak voor de ondergang van Brugge en de opkomst van Antwerpen.
Karel V
- Verovert andere gewesten in de lage landen en verenigt in 1534 alle gewesten
Hij gaat door met centralisering
- Met belastingen
- En centrale instellingen
En als dan het protestantisme opkomt breidt hij de centralisering zelfs uit tot godsdienst
- Want Luther bracht reformatie
- En Karel zelf was erg katholiek
- En kwam met de inquisitie
- En Filips II zet zijn vaders werk voort
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yvadekroon. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
