Gouden eeuw -> zilveren eeuw
Er was een stabilisering van de situatie in Engeland en Frankrijk
En die gingen een mercantillistisch beleid voeren (soms rechtstreeks tegen de republiek)
Regenten begonnen zich steeds meer terug te trekken uit de handel
- En focussen zich op geldhandel
- En houden wel mooi de macht/baantjes (oligarchisering)
- Het gemeen wordt Oranjegezind
Rampjaar 1672
- Handel ging nog verder achteruit (investeringen buitenland voert boventoon)
- Verdere oligarchisering
- Nog meer concurrentie van Engeland en Frankrijk
- Londen wordt nieuwe centrum van handel
Volk was redeloos, radeloos, reddeloos.
Historische context : de verlichting in theorie en praktijk
§2.1 : verlichte denkbeelden
Kenmerkende aspecten die erbij horen
• het streven van vorsten naar absolute macht
• De wetenschappelijke revolutie
• Rationeel optimisme en verlicht denken dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving :
godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
Ideeën over godsdienst (subparagraaf 2.1.1)
Een belangrijk motto van de verlichting was : durf te denken, heb de moed je eigen verstand te
gebruiken
Traditionele christelijke denkbeelden worden al sinds het einde van de middeleeuwen ter discussie
gesteld. In de middeleeuwen was het westerse denken onderschikt aan geloof en traditie. Mensen
geloofde in volledige afhankelijkheid van god. (Die heerste over mens en natuur, die ieder zijn
maatschappelijke positie af, die voortdurend ingreep in het dagelijks leven, die mensen strafte en
wonderen liet gebeuren)
Door toename van kennis kwamen er andere inzichten. In de renaissance zochten wetenschappers
met hun humanistische analyse de ware bedoelingen van de betekenis van de teksten uit de oudheid
Ontdekkingsreizigers vergrootten mensen hun wereldbeeld en kennis over de wereld.
Ook door verbetering ambachtelijke technieken kregen Europeanen de natuur beter onder controle.
(Bijv Nederland, windmolens om land tegen water te beschermen)
Empirisme vs rationalisme (traditie en geloof moesten plaats maken voor waarneming en rede)
Empiristen : kennis komt voort uit waarneming en ervaring (John Locke)
Rationalisten : rede is de belangrijkste bron van kennis (Descartes-> werkelijkheid zit gewoon logisch
in elkaar -> logica, kennis)
, Wat droeg bij aan wetenschappelijke revolutie ?
• ontdekkingsreizen
• Humanisme
• Technische vooruitgang
• Rationalisme en empirisme
Hoogtepunt wetenschappelijke revolutie : Isaac Newton met natuurwetten
De wetenschappelijke revolutie leidde tot optimisme om alles te kunnen begrijpen en verklaren met
verstand en onderzoek -> de verlichting ontstaat
Verlichting : de beweging om het gebruik van het verstand toe te passen op alle terreinen van de
maatschappij.
Het debat in verlichting over de plaats van godsdienst in de samenleving:
• vanouds : de staat moet het ware geloof beschermen en godsdienstige wetten moesten
afgedwongen worden -> ketterij bestraffen bijv
• O.i.v de reformatie kwam de nadruk op het individuele geweten, overheid moest ware godsdienst
bevorderen
• Verlichten : geloof is puur zaak van individu en mensen moeten maar zelf bepalen wat ze geloven ->
vrijheid en tolerantie
John Locke : pleitte voor scheiding kerk en staat, staat moet zich niet met geloof bemoeien want de
staat kan niet bepalen wat het ware geloof is, zelfstandige denkende mensen konden het alleen
bepalen.
Ideeën over de samenleving (subparagraaf 2.1.2)
Volgens traditionele christelijke opvattingen was de mens van nature zondig en daarom lag de nadruk
op straffen (in zowel opvoeding als onderwijs). Hierdoor leren mensen hun zonden in bedwang te
houden.
Volgens de verlichte franse denker Jean Jaques Rousseau (1712-1778) was mens van nature goed,
maar was de maatschappij slecht. Mensen waren slecht door leugens, ongelijkheid en andere valsheid
in de maatschappij.
Volgens hem was ideale opvoeding : opvoeding in de natuur, zonder straf of dwang en zonder
godsdienstonderwijs en andere ‘kletspraatjes’.
Volgens de verlichte denker : John Locke was een kind bij geboorte eigenlijk gewoon nog niks, de
opvoeding en de omstandigheden bepalen of het kind later goed of slecht word
Veel verlichters hangen de vooruitgangsgedachte aan.
Maar toch ook twijfel of je met verstand de wereld beter kan maken
Ze meenden dat armoede, gebrek en andere ellende het gevolg was van domheid en achterlijkheid en
daarom konden deze misstanden bestreden worden door opvoeding, onderwijs en verspreiding van
kennis.
Ideeën over politiek (subparagraaf 2.1.3)
Volgens traditionele opvattingen was een rechtvaardige samenleving geordend naar gods wil,
verschillende groepen hadden verschillende rechten en iedereen had zijn eigen plaats. God had de
koning de soevereiniteit gegeven. Volgens Lodewijk de 14e betekent dit droit divin zelfs dat hij
absolute macht moest hebben en zich alleen tegenover god hoefde te verantwoorden.
