1
Samenvatting Inleiding Europees Recht
College 1
De EU is opgericht met als doel het bevorderen van vrede en samenwerking en het voorkomen van
conflicten, art. 3 lid 1 VEU. Een middel om vrede te bereiken, is economische integratie. Hoe meer
men moet samenwerken, hoe minder men geneigd is om elkaar aan te vallen. Dit heeft economische
integratie tot een van de hoofddoelen van de EU gemaakt, art. 3 lid 2 en 3 VEU. De interne markt
omvat een ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrije verkeer van goederen, personen, diensten
en kapitaal is gewaarborgd volgens de bepalingen van de verdragen, art. 26 VWEU.
Geschiedenis Europees recht:
- 1951-1965: de oprichtingsfase (nooit meer oorlog)
o Oprichting VN in 1945
o Oprichting Raad van Europa in 1949
o Oprichting EGKS in 1951 (Verdrag van Parijs): doel was om een einde te maken aan
de steeds terugkerende oorlogen op het Europese continent. De EGKS had als doel
om de soevereiniteit van de deelnemende landen op het terrein van kolen en staal te
beperken, het vergroten van economische groei en werkgelegenheid.
o EURATOM in 1957: vreedzame toepassing van kernenergie.
o EEG in 1957: gericht op het bevorderen van samenwerking tussen de landen in
Europa (verbod douaneheffingen, vrij verkeer, vrije concurrentie etc.).
- 1965-1985: Euroclerose: er gebeurde weinig op politiek niveau. Dit kwam mede door de
economische crisis en de hoge werkloosheid in Europa. Het Hof van Justitie bleef echter
actief en kwam met belangrijke arresten zoals HvJ Van Gend & Loos en HvJ Costa/ENEL.
- 1985-2004: jubeljaren
o Europese Akte in 1986: plannen om het vrij verkeertussen lidstaten verder uit te
bouwen en de interne markt te voltooien. De nadruk kwam te liggen op meer
communautaire of supranationale oplossingen.
o Verdrag van Maastricht/VEU in 1992: de EU rusten op drie pijlers:
De drie gemeenschappen (EG, EGKS en Euratom)
Het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid
Het terrein van justitie en binnenlandse zaken
o Uitbreiding leden EU
- 2004-nu: van crisis naar crisis
o Afwijzing grondwettelijk verdrag in 2005
o Verdrag van Lissabon in 2007
VEU
VWEU
o Eurocrisis vanaf 2008
o Vluchtelingencrisis in 2015
o Brexit in 2016
o Coronapandemie vanaf 2020
Instellingen Europese Unie, art. 13 VEU:
- Het Europees Parlement, art. 14 VEU en art. 223 e.v. VWEU
- De Europese Raad, art. 15 VEU en art. 235 e.v. VWEU
- De Raad van Ministers, art. 16 VEU en art. 237 e.v. VWEU
- De Europese Commissie, art. 17 VEU en art. 244 e.v. VWEU
- Het Hof van Justitie van de EU, art. 19 VEU en art. 251 e.v. VWEU
- De Europese Centrale Bank, art. 282 e.v. VWEU
- De Europese Rekenkamer, art. 285 e.v. VWEU
De Europese Raad bestaat uit staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten. De Europese Raad
, 2
geeft impulsen voor de ontwikkeling van de EU en bepaalt de algemene beleidslijnen en prioriteiten.
Hij stelt geen wetgeving vast, maar kan wel een dominante rol spelen in het vaststellen van
wetgeving. De Europese Raad wordt minimaal twee keer per half jaar bijeengeroepen. De Europese
Raad vormt van oudsher de top van de gezagspiramide.
De Raad van Ministers bestaat uit de vakministers van de verschillende lidstaten. De Raad van
Ministers oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit. De Raad
van Ministers is bevoegd om de Commissie te verzoeken een wetsvoorstel te doen. Daarnaast kan de
Raad van Ministers andere soorten regels en richtsnoeren vaststellen die niet bindend zijn, maar
leiden tot sturing en bijstelling van nationaal beleid. De Raad van Ministers komt maandelijks bijeen
en het voorzitterschap rouleert iedere zes maanden.
De Europese Commissie bestaat uit leden die door elk land voor vijf jaar worden uitgezonden om als
onafhankelijk lid van de instelling te fungeren. Overeenkomstig het idee van checks and balances legt
de Commissie verantwoording af voor haar doen en laten aan het Europees Parlement. De
Commissie is actief in de wetgevende sfeer (recht tot initiatief), de uitvoerende sfeer (vaststellen van
regels die een nadere invulling geven aan wetgevingshandelingen), de financiële sfeer (uitvoeren
jaarlijkse begroting en beheren bijbehorende programma’s en fondsen) en de controlerende sfeer
(toezicht op correcte toepassing verdragen en maatregelen en bijzondere competenties in het
mededingingsrecht). Daarnaast vertegenwoordigt de Commissie de EU in het mondiale rechtsverkeer
en onderhandelt ze met derde landen over verdragen.
In het Europees Parlement zitten vertegenwoordigers van de burgers van de EU die worden gekozen
middels verkiezingen. Samen met de Raad van Ministers maakt het Parlement deel uit van de
wetgevende macht in de EU. Het Parlement beslist of de Commissie kwijting krijgt voor de gedane
uitgaven en kan de Commissie verzoeken een wetsvoorstel te doen.
Het Hof van Justitie bestaat uit één rechter per lidstaat die worden bijgestaan door advocaten-
generaal. Het Gerecht telt ten minste één rechter per lidstaat (mag meer), maar worden niet
bijgestaan door advocaten-generaal. Advocaten-generaal hebben een adviserende rol en brengen
conclusies uit waarin ze hun oplossingen presenteren. Als hoofdrol heeft het Hof van Justitie het
verzekeren van de eerbiediging van het recht bij de uitlegging en toepassing van de verdragen. Het
Statuut van het Hof van Justitie bevat een specificatie van de rechtsmacht. Het Hof en het Gerecht
brengen ook adviezen uit over de verenigbaarheid met de Europese Verdragen van internationale
overeenkomsten die de EU voornemens is te sluiten.
De Europese Rekenkamer bestaat uit een afgevaardigde van iedere lidstaat. De rekenkamer is een
auditinstantie die de inkomsten en uitgaven van de Unie controleert en zich over de doelmatigheid
daarvan kan uitspreken.
De Europese Centrale Bank kent een directie, raad van bestuur en algemene raad. Het hoofddoel van
de bank is het handhaven van prijsstabiliteit in het eurogebied. Daarnaast worden ze verondersteld
het algemene economisch beleid van de EU te ondersteunen. Verder voert ze het beheer over de
totale geldhoeveelheid in de landen die deel uitmaken van de monetaire unie.
College 2
Categorieën Europees recht:
- Primair EU-recht:
o VEU, VWEU en Euratomverdrag
o De wijzigingsverdragen (Europese Akte, Verdrag van Amsterdam, Verdrag van Nice,
Verdrag van Lissabon)
o Algemene beginselen (non-discriminatie, rechtszekerheid, transparantie en
eerbiediging van opgewekt vertrouwen)
- Secundair EU-recht: regels die het primaire recht nader uitwerken. De besluiten van de
instellingen, art. 288 VWEU.
o Verordeningen
o Richtlijnen
, 3
o Besluiten
o Internationale overeenkomsten
Overeenkomsten tussen de EU en derde landen
EU-instellingen zijn gebonden aan deze overeenkomsten
o Aanbevelingen, adviezen etc. (soft law): geven richting aan bijvoorbeeld de
interpretatie van bepaalde regels.
Niet bindend
Verordeningen zijn van algemene strekking en zijn verbindend in al hun onderdelen. De verordening
is rechtstreeks toepasselijk (legt direct rechten en verplichtingen aan de burger, ondernemingen en
nationale overheden op). Verordeningen mogen niet worden omgezet in het nationale recht
(beginsel van rechtszekerheid).
Richtlijnen zijn juridisch bindende handelingen gericht aan lidstaten. Op nationaal niveau moeten de
lidstaten regels vaststellen om de doelen van een richtlijn te verwezenlijken
(implementatieverplichting). Lidstaten hebben de vrijheid ten aanzien van de vorm en middelen om
het doel te bereiken. De richtlijn geeft een lidstaat een bepaalde periode om tot implementatie over
te gaan (omzettingstermijn). Als niet binnen de omzettingstermijn nationale wetgeving is vastgesteld,
wordt de richtlijn ook rechtstreeks toepasselijk voor burgers en ondernemingen (in verticale
verhoudingen).
Besluiten zijn verbindend in al haar onderdelen en legt rechtstreeks rechten of verplichtingen op. Het
besluit is alleen verbindend ten aanzien van een specifieke adressant of groep adressanten.
Soft law omvat handelingen van de instelling die niet bindend zijn. Het zijn beleidsdocumenten die
uit zichzelf geen rechten kunnen scheppen of verplichtingen opleggen. Hiertoe behoren onder
andere aanbevelingen, adviezen mededelingen, verklaringen, resoluties, richtsnoeren, conclusies,
actieplannen en gedragscodes.
EU-recht komt tot stand door een samenwerking tussen het Europees Parlement, de Raad van
Ministers en de Commissie. De Commissie heeft het recht tot initiatief voor richtlijnen en
verordeningen, art. 17 lid 2 VEU. Dit heeft te maken met het feit dat de Commissie de belangen van
de EU behartigt, terwijl het Parlement de belangen van de EU-burgers behartigt en de Raad van
Ministers de belangen van de lidstaten.
Voor de vorming van EU-recht zijn twee procedures te onderscheiden:
- Gewone wetgevingsprocedure (voorheen codecisie)
- Bijzondere wetgevingsprocedure (bv. raadplegingsprocedure)
Uitgangspunt is dat de gewone wetgevingsprocedure van toepassing is, tenzij de verdragen anders
bepalen, art. 289 VWEU.
De gewone wetgevingsprocedure kent de volgende stappen, art. 294 VWEU:
- De Commissie dient een wetsvoorstel in bij de Raad en het Parlement.
- Eerste lezing: bij overeenstemming tussen de Raad en het Parlement is het voorstel
aangenomen. Indien geen overeenstemming, dan tweede lezing.
- Tweede lezing: bij overeenstemming tussen de Raad en het Parlement is het voorstel
aangenomen. Indien geen overeenstemming, dan bemiddeling.
- Fase van bemiddeling: bemiddelingscomité van vertegenwoordigers uit de Raad en het
Parlement stelt een compromis voor.
- Derde lezing: bij overeenstemming tussen de Raad en het Parlement is het voorstel
aangenomen. Indien geen overeenstemming, dan is het voorstel definitief verworpen.
De bijzondere wetgevingsprocedure kent twee smaken: de Raad stelt een verordening, richtlijn of
besluit vast met deelname van het Parlement óf het Parlement stelt een verordening, richtlijn of
besluit vast met deelname van de Raad. Hoe de procedure in concreto eruit ziet, hangt steeds af van
de gebruikte rechtsbasis in kwestie. Een voorbeeld van een bijzondere wetgevingsprocedure is de
raadplegingsprocedure. Dit houdt in dat het Europees Parlement enkel advies mag geven. De Raad is
