Week 1: Ontwikkeling van de criminaliteit in het licht van de rationele-keuzetheorie
Literatuur: Boek hfdst. 1, 2, 4 en 5
Hoofdstuk 1: Economie van misdaad en straf in vogelvlucht
Maatschappelijke rationaliteit
De inbreuk op de rechtsorde bij een moord is veel zwaarden dan bij fietsendiefstal.
Vanuit economisch perspectief is de maatschappelijke keuze ten aanzien van de
intensiteit van de inzet van politie en justitie zeer begrijpelijk
Door de inzet van middelen voor politie en justitie moeten andere dingen worden
opgeofferd, dit zijn de kosten. De baten zijn echter enorm. De inzet van politie
voorkomt ontwrichting van de samenleving.
Welke elementen moeten allemaal worden meegenomen om een goed beeld te krijgen
van de maatschappelijke kosten en baten? Hoe kunnen kosten van politie worden
berekend? Hoe kunnen de verschillende effecten van het optreden van politie worden
bepaald?
De maatschappelijke kosten-baten analyse is een economische methodiek om vast te
stellen of de maatschappelijke baten groter zijn dan de maatschappelijke kosten.
Indien ja, dan is er sprake van maatschappelijke welvaart
Individuele rationaliteit
De economie is zich er van bewust dat mensen verschillen in hun materiele
preferenties (zoals waarde van inkomen) en immateriële preferenties (zoals
hoeveelheid vrije tijd)
De rationaliteitsveronderstelling houdt niet in dat alle individuen perfecte beslissingen
nemen.
Ook vereist de economie niet dat een individu altijd bewust rationele beslissingen
neemt. Veel van de onbewuste beslissingen kunnen begrepen worden alsof het
individu een rationele keuze maakt
De economie sluit ook niet uit dat mensen zich door hun emoties kunnen laten
meeslepen
De economie is een maatschappijwetenschap omdat hij theoretiseert over het gedrag
van individuen om te kunnen verklaren en voorspellen hoe de gemiddeld mens
reageert op wijzigingen in gedragsprikkels
Het gedrag van individuen wordt niet als een deterministische, maar als een
stochastische grootheid opgevat. Een stochastische grootheid kent een verdeling, met
een bepaald gemiddelde en een zekere spreiding. De verdeling als geheel zal
verschuiven
Centraal in veel economische analyses staat het strafrisico: de gemiddelde sanctie die
een regelovertreder kan verwachten als gevolg van het optreden van politie en justitie.
Dat strafrisico is het product van de pakkans en de strafmaat
Strategische interactie
Een beslissingstheoretische benadering, waarbij de overheid wordt geacht zodanig
precies aan de knoppen te kunnen draaien dat het maatschappelijk optimum tot stand
komt, veronderstelt een hiërarchische, maakbare samenleving.
, Deze benadering gaat voorbij aan een aantal complicaties
o De besluitvorming van de overheid is gevoelig voor politieke processen.
Onder druk van zich wijzigende politieke prioriteiten vindt een herschikking
van middelen plaats binnen de overheidsbegroting, waarbij
criminaliteitsbestrijding weer moet inleveren
o De overheid is niet volledig centraal gestuurd. In de uitvoering is heel wat
ruimte voor nadere invulling, zoals opportuniteitsbeginsel
o Potentiële slachtoffers spelen ook een rol van betekenis
Er is sprake van interactie tussen regelovertreders en overheid; tussen overheidsbeleid
en uitvoerende instanties; en tussen daders, slachtoffers, en de overheid
Speltheorie is de tak van wiskunde die zich bezighoudt met het analyseren van
strategische interactie, zoals Prisoners’ dilemma
Op theoretische gronden verwachten economen dat een verlaging van het strafrisico
tot meer regelovertreding leidt
Het strafrisico heeft niet alleen invloed op de omvang van criminaliteit, maar de
omvang van criminaliteit heeft ook invloed op strafrisico. Er is sprake van een
tweezijdige causaliteit: simultaniteit.
De statistische resultaten kunnen een vertekend beeld geven als er sprake is van een
vergeten grootheid (omitted variable)
Reikwijdte van het strafrecht
De economie kan ook een bijdrage leveren aan een kritische beschouwing van de
regels zelf. Twee onderdelen:
o De vraag naar de schadelijkheid van de handelingen, die bepaalt of ingrijpen
op zichzelf genomen wenselijk is
o De vraag of, gegeven de schadelijkheid, strafrechtelijk ingrijpen nuttig en
nodig is
De vraag naar de schadelijkheid van de handelingen verwijst naar het leerstuk van de
negatieve externe effecten. De economie ziet weinig reden voor overheidsingrijpen
zolang gedragingen zuiver privaat van aard zijn.
Er is ook een welvaartsprobleem. Wanneer de dader geen rekening krijgt
gepresenteerd voor de schade die hij anderen heeft berokkend, zal zijn individuele
kosten-baten afweging gunstiger uitvallen dan die op maatschappelijk niveau. In dit
geval is overheidsoptreden wenselijk.
Aanpak van de overheid
o In civielrechtelijke sfeer kan zij eigendoms- en aansprakelijkheidsrechten
proberen te formuleren dat de mogelijke slachtoffers vooraf toestemming
moeten geven dan wel achteraf recht kunnen doen gelden op herstel of
compensatie van de geleden schade
o In bestuursrechtelijke sfeer kan overheid via vergunningen de schadelijke
activiteiten proberen te beïnvloeden
o Ook kan de overheid haar toevlucht nemen tot strafrechtelijke sanctionering
Het strafrecht als ultimum remedium kan uitkomst bieden in gevallen waarin de
schade niet gecompenseerd kan worden of wanneer de schuldige moet worden
opgespoord. Bij een pakkans van minder dan 100 procent kan een passende
strafrechtelijke sanctie- in aanvulling op of in plaats van compensatie-bewerkstelligen
, dat de verwachte kosten van de dader meer in lijn komen met de maatschappelijke
kosten
Het strafrechtelijk stelsel zorgt ook voor belangrijke maatschappelijke baten. De
aanwezigheid van een goed georganiseerd strafrechtelijk stelsel met zijn monopolie
van legitiem fysiek geweld helpt om eigenrichting te voorkomen
Verder brengt het samenbundelen van opsporings- en vervolgingsactiviteiten
aanzienlijke kostenbesparingen met zich mee als gevolg van schaalvoordelen door
specialisatie
Zolang de maatschappelijke baten als gevolg van het terugdringen van het aantal
schadelijke gedragingen hoger uitvallen dan de kosten van intensivering van de
strafrechtelijke handhaving, is verdere intensivering van de handhaving zinvol
Hoofdstuk 2: criminaliteit in Nederland
Criminaliteit in Nederland wordt in het algemeen beschreven aan de hand van het
aantal misdrijven
Het begrip strafbaar feit
Een menselijke gedraging die valt binnen een wettelijke delictsomschrijving, die
wederrechtelijk en aan schuld te wijten is
Misdrijf gedrag dat afwijkt van een materiele norm. Dit kan een norm zijn
waarover een hoge mate van eensgezindheid bestaat (zoals doodslag) , als normen die
een neerslag zijn van de maatschappelijke verhoudingen in een bepaalde tijd (zoals
vermogensdelicten)
Overtreding de afwijking van een norm die er is om de maatschappij te ordenen
Het ordeningsrecht vinden we bij uitstek terug in de bijzondere strafbepalingen, zoals
in e economische en de verkeerswetgeving
Geregistreerde criminaliteit
De geregistreerde criminaliteit heeft na de jaren vijftig een explosieve groei
doorgemaakt
Anno 2015 vormden de vermogensdelicten de grootste categorie onder de
geregistreerde misdrijven
De samenstelling van de geregistreerde criminaliteit is in de loop der jaren niet
bepaald constant. Het aantal vermogensdelicten is gaan dalen vanaf 2002, het aantal
gewelds-en vandalismemisdrijven is pas gaan dalen sinds 2007
Het is niet duidelijk of de patronen een goed beeld geven van de feitelijke
ontwikkelingen van criminaliteit, dan wel het gevolg zijn van wijzigingen in het
melden en registreren van misdrijven
Feitelijk gepleegde criminaliteit
Slachtofferenquête wordt gebruikt om beter beeld te krijgen van het feitelijk aantal
gepleegde delicten. Er wordt een steekproef uit de bevolking gevraagd naar de mate
waarin men slachtoffer is geworden van criminaliteit.
, Voor het bedrijfsleven is gebruikgemaakt van de Monitor Criminaliteit Bedrijfsleven
(MCB) waarbij de criminaliteitssituatie in vijf economische sectoren in kaart is
gebracht
De genoemde schattingen geven vooralsnog geen compleet beeld van criminaliteit,
want personen jonger dan 15 worden niet bevraagd en slechts vijf sectoren worden
geënquêteerd
Ook zijn er slachtofferloze delicten die pas bekend worden wanneer
opsporingsautoriteiten ze zelf vaststellen. Er wordt dan gesproken van haaldelicten,
ten onderscheiding van brengdelicten
De vast/hervangstmethode is een techniek die het mogelijk maakt op basis van
politiegegevens een schatting te maken van het aantal gepleegde delicten dat niet bij
de politie bekend is. op basis van de op naam geregistreerde aanhoudingen in de
politiedatabank kan worden vastgesteld hoe vaak een overtreder is aanhouden. Neem
aan dat binnen elke deelgroep het tempo van overtredingen en de verdeling gelijk is.
Hierdoor kan de gemiddelde kans, P, worden geschat. Uitgaande van het aantal
aanhouden personen per deelgroep, M, kan de omvang van de populatie van
overtreders worden geschat op M/P
Gepleegde versus geregistreerde criminaliteit
Dark number het verschil tussen de geregistreerde en de feitelijk gepleegde
criminaliteit
Bij vergelijking van gepleegde en geregistreerde criminaliteit zijn aantal
kanttekeningen
o De classificatie van delicten verschilt. Bij slachtofferenquêtes hangt de
melding van een delict af op de eigen interpretatie van het slachtoffer
o Bij slachtofferenquêtes wordt retrospectief onderzoek gedaan. Dit leidt tot
vertekening omdat respondenten de neiging hebben om minder recente
gebeurtenissen naar recenter datum te verschuiven (telescoping). Dit leidt tot
overschatting.
o Vertekening kan ook optreden door teruglopende respons. Non-respons is het
hoogst in groepen waar de meeste slachtoffers worden gevonden. Dit leidt tot
onderschatting.
De geregistreerde delicten blijven achter bij de aantallen die volgens de slachtoffers
geregistreerd zouden zijn. Dit kan komen door overdrijving van de respondenten of ze
hebben hun aangiftebereidheid te hoog opgegeven
Samenvatting
Vergelijking van de twee criminaliteitscijfers suggereert dat voor elk geregistreerd
misdrijf nog zo’n zes a zeven andere delicten worden gepleegd die niet in de officiële
registratie zichtbaar zijn geworden
Beide soorten cijfers zouden een behoorlijk inzicht kunnen leveren in het relatieve
verloop van de criminaliteit over de tijd. Voorwaarde is dat de cijfers ieder jaar
volgens dezelfde systematiek zouden worden samengesteld
Hoofdstuk 4: Strafrisico in cijfers
Inleiding
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper floortjeambachtsheer. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,89. Je zit daarna nergens aan vast.
