Rechtseconomie t.b.v. de criminologie
,Week 1
Ontwikkeling van de criminaliteit in het licht van de
rationelekeuzetheorie
Hoofdstuk 1: Introductie van de onderwerpen
De economie is een maatschappijwetenschap, die theoretiseert over
verklaringen en voorspellingen om uitspraken te kunnen doen over de reactie van
een gemiddelde mens bij veranderingen in omstandigheden en gedragsprikkels.
Ofwel, de economie theoretiseert over het gedrag van individuen om te kunnen
verklaren en voorspellen hoe de gemiddelde mens reageert op wijzigingen in de
omstandigheden/gedragsprikkels, zoals een nieuwe beleidsmaatregel of een
maatschappelijke ontwikkeling.
De maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) kan gebruikt worden om
vast te stellen of de kosten opwegen tegen de baten. Er is sprake van een
efficiënte keuze, ofwel een toename in welvaart, als de baten groter zijn dan de
kosten.
De rationaliteitsveronderstelling gaat ervan uit dat individuen rationeel
handelen en een kosten-batenanalyse maken op individueel niveau. Hier zitten
echter enkele kanttekeningen aan: individuen verschillen echter in preferenties
(waardoor elk individu een andere afweging maakt), individuen zijn niet altijd
volledig geïnformeerd en laten zich soms leiden door emoties en maken
onbewuste keuzes.
Normen en waarden, die zich vertalen in sociale controle (extern) en
wroeging (intern), kunnen een drempel vormen voor een normovertreding. Ook
het strafrisico, de gemiddelde sanctie die een overtreder kan verwachten als
gevolg van het optreden van politie en justitie, heeft invloed op zijn kosten-
batenanalyse. Het strafrisico is de uitkomst van de pakkans (de gemiddelde
kans dat een regelovertreder een sanctie krijgt opgelegd) maal de strafmaat (de
zwaarte van de sanctie). In wiskundige taal: S = p x f.
In de beslissingstheoretische benadering wordt ervan uitgegaan dat de
overheid beleid zo kan afstellen dat een maatschappelijk optimum kan worden
bereikt. Het veronderstelt een hiërarchische en maakbare samenleving. De
optimale handhaving is daarbij afhankelijk van factoren als productiviteit van de
handhavingsinstanties en de stuurbaarheid van bepaald gedrag.
Echter zitten er drie complicaties aan de benadering:
1. De politiek speelt mee in de besluitvorming en is vaak onderhevig
aan veranderingen (de ene keer meer aandacht voor het ene, de andere
keer voor het andere waardoor de prioriteiten telkens veranderen).
2. De overheid wordt verdeeld bestuurd (niet centraal), waarbij ook
andere (uitvoerende) instanties een bijdrage leveren aan de
ordehandhaving.
3. Anderen dan enkel regelovertreder en de overheid spelen een rol,
zoals slachtoffers.
Slachtoffers kunnen hun gedrag aanpassen en hoeven crimineel gedrag
niet over zich heen te laten komen, maar kunnen ook zelf preventieve
maatregelen nemen.
,Deze drie complicaties wijzen erop dat er sprake is van strategische interactie.
Dit houdt in dat er sprake is van interacties tussen bijvoorbeeld de overheid,
uitvoerende instanties en regelovertreders. De eerste strategische interactie is
tussen de regelovertreder en de overheid, de tweede interactie tussen de
regelovertreder en het overheidsbeleid en uitvoerende instanties en de derde
interactie is tussen de regelovertreder, het slachtoffer en de overheid.
De speltheorie richt zich tot de vraag waartoe strategische interactie leidt. Het
Prisoner’s Dilemma is een voorbeeld van een toepassing van de speltheorie.
In de economie wordt vaak gebruik gemaakt van een regressieanalyse om de
invloed van bepaalde factoren te kunnen onderzoeken. Hierbij moet gelet worden
op het voorkomen van simultaneïteit en omitted variable(s).
Bij de vraag over het nut en de noodzaak van strafrechtelijk sanctieneren, wordt
nagegaan:
1. De schadelijkheid van handelingen (de wenselijkheid van sanctioneren,
de negatieve effecten van het gedrag)
2. Het nut van het strafrechtelijk sanctioneren (kan een andere vorm
van sanctioneren ook, zoals civielrechtelijk of bestuursrechtelijk? Het
strafrecht is een ultimum remedium)
Homo economicus als karikatuur Realistischer variant
Mens denk alleen aan zichzelf Mens heeft een zekere eigen wil
Denkt alleen aan geld Heeft allerlei interesses, van materiële
en immateriële aard
Heeft alle relevante informatie Kijkt om zich heen, krijgt signalen,
gaat soms gericht op zoek naar
informatie
Kan een perfecte afweging maken Verkeert in een sociaal netwerk
, Hoofdstuk 2:
Een strafbaar feit heeft vier voorwaarden:
1. Een menselijke gedraging
2. Die valt binnen een wettelijke delictsomschrijving
3. Die wederrechtelijk is
4. En aan de schuld te wijten is
De geregistreerde criminaliteit toont stijgingen tot aan 2000, waarna er sprake is
van een daling. Echter toont dit niet alle criminaliteit, omdat er sprake is van een
dark number (het verschil tussen geregistreerde en feitelijk gepleegde
criminaliteit). Zo kiezen sommige burgers ervoor om geen aangifte te doen door
schaamte, weinig bewijs, een andere oplossing, angst voor de gevolgen, of zien
zij het nut van een aangifte niet in. Bovendien wordt niet van elke aangifte een
proces-verbaal opgemaakt. Om dit dark number deels te kunnen omzeilen wordt
gebruik gemaakt van slachtofferenquêtes. Echter brengen deze ook weer
enkele problemen met zich mee: niet iedereen wordt ondervraagd, er bestaan
slachtofferloze delicten en haaldelicten worden niet meegenomen (de politie
moet deze zelf vaststellen).
Bij de vergelijking tussen gepleegde en geregistreerde delicten bestaan een paar
kanttekeningen:
1. De classificatie van delicten verschilt tussen burgers en de politie.
Bij slachtofferenquêtes hangt de kwalificatie van de melding af van de
interpretatie van het slachtoffer zelf. Bij de politie is sprake van delicten
die duidelijk gekwalificeerd zijn. Hierdoor zou het aantal gepleegde
delicten kunnen worden overschat.
2. Respondenten hebben de neiging om minder recente gebeurtenissen naar
een recentere datum te verschuiven (telescoping). Hierdoor zou het
aantal gepleegde delicten kunnen worden overschat.
3. Een onderschatting door non-respons van jonge mannen. Dit leidt
tot een onderschatting van het aantal gepleegde delicten.
4. Een onderschatting door het enkele gebruik van respondenten van
tenminste 15 jaar en van slechts vijf sectoren in het bedrijfsleven. Dit
leidt tot een onderschatting van het aantal gepleegde delicten.
5. Niet alle denkbare typen misdrijven worden meegenomen. Dit leidt tot
een onderschatting van het aantal gepleegde delicten.
De vangst-hervangstmethode is een techniek die het mogelijk maakt om
o.b.v. politiegegevens een schatting te maken van het aantal gepleegde delicten
dat niet bij de politie bekend is. Dit wordt gedaan door M/P.
Met M/P kan de omvang van de populatie overtreders worden geschat. Door de
onderscheiden deelgroepen te aggregeren kom je tot een schatting van de totale
populatie overtreders.
M is het aantal aangehouden personen per deelgroep.
P is de gemiddelde kans dat iemand gepakt wordt.
