Samenvatting
Samenvatting SV BuiteNLand - Aardrijkskunde jaar 6
- Vak
- Aardrijkskunde
- Niveau
- VWO / Gymnasium
Samenvatting gemaakt in examenjaar , met 7 hoofdstukken uit BuiteNLand
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 35 pagina's
Voorbeeld 4 van de 35 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
HOOFDSTUK 11.1 HET LANDSCHAP ALS DYNAMISCH SYSTEEM
Bossen blijven voortbestaan door allerlei systemen die ze hebben. Voedingsstoffen die bomen
bijvoorbeeld nodig hebben worden via de voedselkringloop verkregen. Deze worden
opgeslagen in levende organisch materiaal, in het dode organische materiaal en in de zwarte
humuslaag in de bodem.
De bodem is het bovenste deel van de grond, waar planten in wortelen. Dit stuk verkleurd in de
bodemvormende processen (o.a. toevoeging organisch materiaal en de in- en uitspoeling van
infiltrerend water). In- en uitspoeling is dat de voedingsstoffen in de grond worden
meegenomen met het grondwater (vaak in de B-horizont). daardoor is bijv. de grond van het
regenwoud arm aan voedingsstoffen, omdat daar veel regen valt → meer grondwater → dus
meer uitspoeling van voedingsstoffen. Waar veel uitspoeling plaatsvindt zullen er niet 3
duidelijke grenzen in de bodem zitten omdat de humus direct meegenomen wordt.
In de meeste wouden over de wereld gebeurt het proces op deze manier. Echter zijn er door
vegetatie, temperatuurverschillen en vochtigheid ook verschillen. In de tropen verloopt het
proces zo snel dat bijvoorbeeld de zwarte humuslaag ontbreekt: mineralisatie verloopt hier
ontzettend snel. Voedingsstoffen in de bodem ontbreken dus grotendeels, en zitten daarom ook
voornamelijk opgeslagen in het levende organische materiaal. De rode kleur wordt veroorzaakt
door ijzer en aluminiumverbindingen, ontstaan door chemische verwering, en dus het
ontbreken van de humuslaag. Naaldwouden liggen in koude gebieden, waar processen van
levende organismen erg kort zijn. Hierdoor ontstaat een vrij dikke laag organisch afval.
Geofactoren zoals mens, flora, fauna, water, lucht en bodem beïnvloeden hoe deze processen
in bossen verlopen, net zoals het klimaat (externe invloeden). Grondsoort, hoogteligging en
reliëf (interne invloeden) hebben ook invloed hoe deze factoren op elkaar inwerken. De
processen leiden alleen tot verkleuring als ze langdurig plaatsvinden (tijd). Ondergrond en
klimaat zijn onder natuurlijke omstandigheden de dominante geofactoren.
Bodemhorizonten:
A-horizont: organisch/humus
(organische rest van dode planten)
B-horizont: inspoelingslaag (deel van A
zakt naar B)
Tussen B en C is een mineralische
transitiezone
C-horizont: moedermateriaal (vast
gesteente)
,1.2 WISSELWERKING TUSSEN DE GEOFACTOREN
Omdat klimaten verschillen werken de geofactoren anders op elkaar en ontstaan
landschapszones. Dit zijn van lage naar hoge breedte:
- Tropische zone (rode bodem, tropisch regenwoud)
- (Semi)aride en subtropische zone (zout/kalk bodem)
- Gematigde zone (humus, loofwoud)
- Boreale zone (veen, naaldwoud)
- Polaire zone (permafrost)
De lage breedte is rond de evenaar, richting de polen komt eerst de gematigde breedte (aride en
subtropische zones) en daarna de hoge breedte (polaire zone). Niet alleen temperatuur is een
grote factor, ook water speelt een belangrijke rol.
De neerslag - de verdamping = de nuttige neerslag.
Een hoge nuttige neerslag zorgt voor meer uitspoeling (meer water dat de bodem intrekt en
voedingsstoffen meeneemt).
Ook de mens beïnvloedt het systeem:
- De voedselkringloop wordt doorbroken door akkerbouw en veeteelt. Het organisch
materiaal dat er eigenlijk had moeten liggen wordt onttrokken aan het systeem. Daarom
wordt ook (kunst)mest gebruikt om ervoor te zorgen dat de bodem niet uitgeput raakt.
- Er vindt een verschuiving plaats naar een monocultuur. Onder natuurlijke
omstandigheden zou een landschap veel biodiversiteit hebben. Landbouw is echter het
productiefst bij monocultuur, waarbij slechts één gewas wordt verbouwd. Dit zorgt
ervoor dat ziektes veel sneller verspreiden (normaal zouden andere soorten de
aantasting van een ziekte opvangen als een dier- of plantensoort ziek wordt). Daarbij
komt de bodem ook in één keer bloot komt te liggen na de oogst.
Niet elke landschapszone is even geschikt voor landbouw. Naast temperatuur en de
beschikbaarheid van water speelt ook de vruchtbaarheid een rol. Deze vruchtbaarheid is
verdeeld in:
- Chemische vruchtbaarheid: De hoeveelheid voedingsstoffen die van nature in de
bodem aanwezig zijn zoals kalium, stikstof en fosfor.
- Fysische vruchtbaarheid: De verdeling in de bodem van de vaste bestanddelen (water
en lucht) wordt beïnvloed door de korrelgrootte van de grondsoort. Wortels moeten
kunnen doordringen en water moet wanneer nodig kunnen wegzakken.
,1.3 LANDDEGRADATIE
Mensen optimaliseren de bodem door:
- Droge grond → irrigatie
- Onvruchtbare grond → mest
- Reliëf → terrassen
De negatieve gevolgen van deze ingrepen, in combinatie met natuurlijke processen als
verdroging en verzilting zorgen voor een afname in de kwaliteit van de bodem: Landdegradatie.
Bij bodemerosie verdwijnt een deel van de bodem, wind en water zijn hiervoor
verantwoordelijk en het is een natuurlijk proces. Versnelde bodemerosie ontstaat door
menselijke activiteiten:
- Ontbossing: Voor houtgebruik en ook voor de omzetting tot landbouwgrond zorgt voor
een snelle afname van bossen.
- Overbeweiding: Teveel vee per hectare. De draagkracht van de bodem wordt
overschreden en herstelt vervolgens niet meer, waardoor kale plekken ontstaan.
Winderosie versnelt dit proces.
- Akkerbouw: Na oogst is een kale bodem gevoelig voor erosie.
Het materiaal dat wegspoelt/wegwaait zal ergens anders de bodem bedekken en onbruikbaar
maken. Soms verrijkt het materiaal de bodem ver weg: Bij de erosie van het opdrogende
Tsjaadmeer in de Sahel, waaien de bodemdeeltjes naar het Amazonegebied, wat een
verrijkende invloed heeft.
Maatregelen om bodemerosie in akkerbouwgebieden te beperken zijn:
- Het toepassen van strip cropping, waarbij verschillende gewassen evenwijdig aan de
hoogtelijnen (dwars) op een helling worden geplant.
- Evenwijdig aan de hoogtelijnen ploegen.
- Zo min mogelijk ploegen.
- De resten van geoogste gewassen (stro) op braakliggende akkers laten liggen.
- Dwars op de overheersende windrichting struiken en bomen planten.
Voor droge gebieden wordt voor landbouw gebruik gemaakt van irrigatie (geulirrigatie,
beregenen of druppelirrigatie). Dit kan echter zorgen voor verzilting. Een deel van het
irrigatiewater verdampt en laat zout achter, een ander deel infiltreert waardoor de
grondwaterspiegel stijgt. Dan komt het proces van capillaire werking op gang: Door kleine
openingen wordt grondwater omhoog gezogen, dat verdampt en draagt weer bij aan verzilting.
Hoe fijner de korrel, hoe sterker de capillaire werking. Druppelirrigatie is de beste methode om
verzilting te vermijden.
Niet alle landschapszones zijn even gevoelig voor landdegradatie. Gebieden met lange droge
periodes en veel reliëf of hoge neerslagintensiteit zijn extra kwetsbaar. Intensieve landbouw zal
zorgen voor de uitputting van de bodem, waarbij de bodem niet altijd weer herstelt. Enkel met
duurzaam landgebruik kan men er voor zorgen dat de landschapszones in de toekomst nog
gebruikt kunnen worden.
, 1.4 VERWOESTIJNING
Verwoestijning is een belangrijke vorm van landdegradatie en gaat over het onbegroeid raken
van land en het vervolgens wegwaaien/wegspoelen van de bodem. Oorzaken voor
verwoestijning zijn menselijke activiteiten (zoals landbouw) in combinatie met
klimaatverandering. Gebieden aan de randen van de (semi)aride zone zijn hier erg gevoelig
voor, een voorbeeld is de Afrikaanse Sahel.
In de (woestijn)steppen is de grote variabiliteit een probleem, natte jaren worden afgewisseld
met een reeks aan droge jaren. Als de droogte te lang duurt dan verschuiven de grenzen en
breidt de woestijn zich uit ten koste van de steppe. Bewoners hebben zich aangepast door:
- Sedentaire landbouw: Het regelmatig wisselen van akker om de grond niet uit te putten.
- Nomadische veeteelt: Er zijn nomaden die rondtrekken met hun vee om ervoor te
zorgen dat weidegebieden niet kaal worden gegeten.
Dit landbouwsysteem functioneert alleen bij een lage bevolkingsdichtheid.
Vanwege kolonialisme werden landen in de Sahel sterk beïnvloed. Verbeterde gezondheidszorg
zorgde voor een groei in de bevolking, die toen nog gevoed kon worden vanwege een natte
periode na de Tweede Wereldoorlog. Eind jaren 60 kwam er weer een droge periode,
waardoor bodemerosie weer op gang kwam vanwege:
- Grote akkers die het grootste deel van het jaar braak lagen.
- Weidegronden van nomaden die sterk gekrompen waren (overbeweiding).
- Bomen (die de grond vasthielden en organisch materiaal leverden) verdwenen vanwege
een tekort aan brandhout.
Er worden veel projecten gestart om verwoestijning tegen te gaan, een bekend project is de
‘Groene Muur’ in de Sahel.
Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:
Bewezen kwaliteit door reviews
Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!
In een paar klikken geregeld
Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.
Direct to-the-point
Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yaelromeny. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,70. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 69052 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen