Gedragswetenschappen lesweek 1
Inleiding sociologie
verwoorden op welke twee samenhangende vragen de sociologie antwoord probeert te geven.
1. Hoe worden mensen in hun gedrag beïnvloed door het feit dat zij deel uitmaken van allerlei
samenlevingsverbanden oftewel groeperingen
o Microniveau -> kleine samenlevingsverbanden waarvan mensen deel uitmaken,
directe sociale omgeving van een individu, gezin, vriendengroep, collega
o Mesaniveau -> grotere organisatorische verbanden waarvan mensen deel uitmaken,
wijdere sociale omgeving, school, kerkgemeenschap, wijk
o Macroniveau -> maatschappij in zijn geheel
2. Hoe zit de samenleving in elkaar, hoe zitten onderdelen van de maatschappij , zoals
gezondheidszorg in elkaar? Bij het beantwoorden van deze vraag komen subvragen; zoals
hoe zijn de machtsverhoudingen? Welke waarden en normen worden belangrijk gevonden?
Welke problemen vloeien voort uit het samenleven van mensen? Gevolgen van de
samenleving zijn groot
de wetenschappelijke benadering van de sociologie beschrijven en benoemen wat de relevantie van
de sociologie is voor verpleegkundigen
objectief -> gebaseerd op feiten en niet op meningen
subjectief -> beïnvloed door je persoonlijke mening en gevoelens.
de objectieve werkelijkheid is hoe het in de realiteit echt is, dit kan wel subjectief beleefd worden.
Iemand beleeft de objectieve werkelijkheid als subjectief, dus beinvloed door je persoonlijke mening
en gevoelens
sociologie is een empirische wetenschap, dat wil zeggen een wetenschap waarbij kennis voortkomt
uit een systematische waarneming van feiten. De sociologie probeert objectief vast te stellen hoe de
maatschappelijke werkelijkheid in elkaar zit. Dat gebeurt door het doen van onderzoek. Op die
manier kunnen allerlei gegevens verzameld worden
o Welke verkeersdeelnemers veroorzaken de meeste ongelukken? Het antwoord op deze
vraag geeft inzicht in de objectieve werkelijkheid
o Welke opvattingen hebben mensen hierover, dus wie denken de mensen die de meeste
verkeersongelukken veroorzaken. Dat is hoe mensen die werkelijkheid bekijken, subjectief
Sociologen zijn zowel geïnteresseerd in de objectieve werkelijkheid als in de vraag hoe mensen de
werkelijkheid subjectief beleven. Na onderzoek kunnen er geen wetmatigheden geformuleerd
worden, maar wel kunnen er regelmatigheden, patronen in kaart gebracht worden.
Sociologie is relevant voor verpleegkundigen want;
o Gedrag begrijpen vanuit sociale context
o Gezondheidsvraagstukken ( mantelzorg, zorgconsumptie )
o Herleiden eigen opvattingen en gedrag
o Inzicht in rol en positie van verpleegkundige
,de volgende begrippen sociologisch duiden: interactie, identiteit, collectieve definitie van de situatie,
en referentiekader.
Interactie -> het gedrag van mensen ten opzichte van elkaar in onderlinge wisselwerking. Het gedrag
van de een leidt tot een reactie van een ander
Identiteit -> de wijze waarop iemand zichzelf ziet ( zelfbeeld ) komt tot stand via allerlei
interactieprocessen. Wordt voor een flink stuk bepaald door onze sociaal-structurele omgeving
Situatie -> de interpretatie van een gebeurtenis op basis van geïnternaliseerde waarden. Het
betekent dat wij niet bij elke situatie tot een interpretatie moeten komen
Referentiekader -> het geheel van waarden, normen, overtuigingen en vanzelfsprekendheden op
grond waarvan de leden van een groepering oordelen en handelen. Het wordt in het kort ook wel
omgeschreven als de sociale bril waardoor iemand de werkelijkheid bekijkt
De gevolgen beschrijven van etiketterings- en stigmatiseringsprocessen
etikettering -> in een hokje plaatsen
stigmatisering -> brandmerken
etiketteren houd in dat je mensen indeelt in categorieën bijv., iemand die dingen sloopt is een
vandalist
bij etiketteren en stigmatiseren wordt een bepaald kenmerk/eigenschap uitgelicht en lijkt de recht
niet te bestaan
de gevolgen zijn dat contact wordt vermeden, mensen kunnen in een isolement komen en groepen
mensen kunnen volledig worden uitgesloten of zelf worden vermoord
, Gedragswetenschappen lesweek 2
Cultuur, socialisatie, structuur en stratificatie
Het fenomeen ‘cultuur’ beschrijven en de hiermee samenhangende begrippen waarden, normen, en
afwijkend gedrag .
Cultuur is het geheel van voorstellingen, opvattingen, waarden en normen die mensen zich als lid van
de samenleving verworven hebben door middel van leer- en gewenningsprocessen en die van grote
invloed zijn op hun gedrag in ruimere zin
Dit verloopt via socialisatieprocessen [primair en secundair]
Subcultuur: deels gemeenschappelijke, deels eigen kenmerken [voorbeelden:
jongerenculturen/studentencorps/motorclub, etc]
Hoe socialisatieprocessen verlopen, wordt door allerlei factoren beïnvloed. Twee van die factoren
zijn
• sociale klasse
• geslacht
Waarden: een ideaal, overtuiging, nastrevenswaardig.
Normen: [on-] geschreven gedragsregels. [universele / speciale / alternatieve ]
Afwijkend gedrag (deviant gedrag) : overtreden van de [impliciete] groepsregels Voorkomen via
sociale controle [sancties /roddels/belonen
Wat zijn de waarden en wat zijn de normen
• Doe maar normaal, dan doe je gek genoeg! Schreeuw vooral niet van de toren dat je het
gemaakt hebt, want dan brandt heel Nederland je af. NORM
• Wij zijn nogal vrij in de omgang. Zowel op het werk als privé (en ook man en vrouw) gaan wij
vrij informeel met elkaar om. We tutoyeren ook al heel snel. NORM
• Ga je uit eten, dan delen we de rekening. Dat de vrouw meebetaalt voor haar eigen eten,
vinden wij heel gewoon. ”Going Dutch”NORM
• Wij vinden onszelf een tolerant volk. Deze tolerantie uit zich in hoe wij omgaan met zaken als
homoseksualiteit, abortus en soft drugs.WAARDE
• Wij maken eerst even een afspraak als we langs willen komen voor een bakje koffie. We
verwachten dan ook wel een koekje er bij. NORM
• We geven niet graag teveel uit en struinen winkels af naar koopjes. De rest van de wereld
noemt ons gierig, wij noemen het graag zuinig. WAARDE
• We zijn niet te beroerd massaal te steunen bij rampen elders in de wereld. Solidair dus, want
als er daar zo’n ellende is, dan help je toch?WAARDE
• Wij houden erg van op tijd zijn. NORM Punctualiteit zit nogal ingebakken in ons systeempje.
WAARDE •
• Ga er niet vanuit dat je mee-eet. Dat moet toch echt vooraf besproken worden.NORM
• Wij zijn erg open als het gaat om onderwerpen als seks en drugs. Niet voor niks wordt
Spuiten en Slikken al jaren goed bekeken.WAARDE
• SOMS TWIJFELACHTIG, AFHANKELIJK VAN HOE JE DE STELLINGEN LEEST. Stelregel: een norm
kun je doen, is handelen. Een Waarde is iets wat je belangrijk vindt in het leven. Via normen
geef je daar uiting aan.
