Aantekeningen boek KLOP – deeltentamen 2
Hoofdstuk 11 – angststoornissen
Introductie
Een angststoornis is een van de meest voorkomende psychische problemen bij jongeren,
met geschatte prevalenties tussen 6% en 30% wereldwijd. Schattingen lopen sterk uiteen,
afhankelijk van de leeftijd van het kind, het type angststoornis en of verminder functioneren
deel uitmaakt van de diagnose.
Veel kinderen die angst ervaren, vertonen stoornissen in hun functioneren op school, sociaal
en in het gezin/thuis, en angst en andere problemen blijven vertonen in de adolescentie en
volwassenheid. In feite hebben bijna de helft van de getroffenen een ziekteduur van 8 jaar of
langer en rapporteren ouders over de angstsymptomen van hun kind een voorspeller is voor
angststoornissen 24 jaar later.
Definitie van angststoornissen
Spanning is een gemoedstoestand die wordt gekenmerkt door sterke negatieve emoties en
lichamelijke spanningssymptomen waarin het kind angstig anticipeert op toekomstig gevaar
of ongeluk. Een kind met een angststoornis ervaart buitensporige en slopende angsten.
Angst ervaren
Angst is een adaptieve emotie die kinderen zowel fysiek als psychologisch voorbereidt op het
omgaan met mensen, objecten of gebeurtenissen die gevaarlijk kunnen zijn voor hun
veiligheid of welzijn. Bij kinderen met angststoornissen werkt deze normaal nuttige emotie
tegen hen. Wanneer kinderen angst ervaren na een bepaalde leeftijd, in situaties die geen
echte dreiging of gevaar vormen, en in een mate die de dagelijkse activiteiten ernstig
belemmert, is angst een serieus probleem. Dit patroon – neurotische paradox – waarin
gedrag zichzelf in stand houdt waarbij kinderen die overdreven angstig zijn in verschillende
situaties merken dat ze niet in staat zijn om hun zelf ondermijnende gedrag op te geven.
Angst is in de eerste plaats een onmiddellijke reactie op waargenomen gevaar of dreiging –
een reactie die bekend staat als de vecht/vlucht reactie. Er zijn vele symptomen van angst,
namelijk:
Fysiek:
o Verhoogde hartslag Duizeligheid Blozen
o Vermoeidheid Wazig zicht Braken
o Verhoogde ademhaling Droge mond Doof gevoel
o Misselijkheid Spierspanning Zweten
o Buikpijn Hartkloppingen
Cognitief
o Gedachten om bang of gekwetst te zijn
o Gedachten of beelden van monsters of wilde dieren
o Zelfspot of zelfkritische gedachten
o Gedachten van incompetentie of ontoereikendheid
o Moeite met concentreren
o Blanking out of vergeetachtigheid
, o Gedachten om dwaas over te komen
o Gedachten aan lichamelijk letsel
o Beelden van schade aan dierbaren
o Gedachten gek te worden
o Gedachten van besmetting
Gedragsmatig:
o Vermijding Trillende lip Vermijden van oogcontact
o Huilend of schreeuwend Slikken Fysieke nabijheid
o Nagelbijten Onbeweeglijkheid Opeengeklemde kaak
o Trillende stem Spiertrekkingen Frustrerend
o Stotteren Duimzuigen
Fysiek systeem
Wanneer een persoon gevaar waarneemt of verwacht, sturen de hersenen berichten naar
het sympathische zenuwstelsel, dat de vecht-/vluchtreactie produceert. De activering van dit
systeem produceert veel belangrijke chemische en fysische effecten die het lichaam
mobiliseren voor actie. Over het algemeen zorgt de vlecht-/vluchtreactie voor een algemene
activering van het gehele metabolisme. Als gevolg hiervan kan de persoon zicht warm en
rood voelen, en omdat deze activering veel energie kost, is het symptoom daarna
vermoeidheid.
Chemische effecten Adrenaline en noradrenaline komen vrij uit
de bijnieren
Cardiovasculaire effecten De hartslag en de kracht van de hartslag
nemen toe, waardoor het lichaam klaar is
voor actie door de bloedstroom te
versnellen en de zuurstoftoevoer naar de
weefsels te verbeteren.
Ademhalingseffecten Snelheid en diepte van de ademhaling
nemen toe, waardoor zuurstof naar de
weefsels wordt gebracht en afvalstoffen
worden afgevoerd. Dit kan gevoelens van
kortademigheid, verstikking of pijn op de
borst veroorzaken.
Zweetklieren effecten Het zweten neemt toe, waardoor het
lichaam afkoelt en de huid glad wordt
Andere fysieke effecten De pupillen worden groter om meer licht
binnen te laten, wat kan leiden tot wazig
zien of vlekken voor de ogen. De
speekselafscheiding neemt af, met als
gevolg een droge mond. Verminderde
activiteiten in het spijsverteringsstelsel kan
leiden tot misselijkheid en een zwaar gevoel
in de maag. Spieren spannen zich in
gereedheid om te vechten of te vluchten,
wat leidt tot subjectieve gevoelens van
spanning, pijntjes, kwalen en trillen
,Cognitief systeem
Aangezien het belangrijkste doel van het vecht-/vluchtsysteem is om mogelijk gevaar te
signaleren, zorgt de activering ervan voor een onmiddellijke zoektocht naar een potentiële
dreiging. Voor kinderen met een angststoornis is het moeilijk om zich te concentreren op
alledaagse taken, omdat hun aandacht wordt opgeslokt door een constante zoektocht naar
dreiging of gevaar. Wanneer deze kinderen geen bewijs voor gevaar kunnen vinden, kunnen
ze hun zoektocht naar binnen richten of de situatie verdraaien. Kinderen met een
angststoornis zullen verklaringen voor hun angst verzinnen.
Gedragssysteem
De overweldigende neigingen die gepaard gaan met de vecht-/vluchtreactie zijn agressie en
een verlangen om aan de dreigende situatie te ontsnappen, maar sociale beperkingen
kunnen het vervullen van beide impulsen verhinderen.
Vermijding houdt de angst in stand, ondanks het tijdelijke gevoel van opluchting.
Vermijdingsgedrag wordt negatief bekrachtigd. Ze worden versterkt wanneer ze worden
gevolgd door een snelle vermindering van angst. Naarmate kinderen meer en meer
vermijden, wordt het uitvoeren van alledaagse activiteiten buitengewoon moeilijk.
Normale angsten
Of een bepaalde angst normaal is, hangt af van het effect op het kind en hoe lang deze
aanhoudt. Als een angst weinig invloed heeft op het dagelijks leven van het kind of slechts
een paar weken duurt, is het waarschijnlijk een onderdeel van de normale ontwikkeling.
Het aantal en soorten gemeenschappelijke kinderangsten veranderen in de loop van de tijd,
met een algemene leeftijdsgerelateerde afname in aantal. De meest voorkomende
symptomen van kinderen met normale angsten zijn verlatingsangst, faalangst, overdreven
bezorgdheid over competentie, overmatige behoefte aan geruststelling en angst om een
ouder schade toe te brengen.
Angstsymptomen kunnen een weerspiegeling zijn van een stabiele eigenschap die kinderen
vatbaar maakt voor het ontwikkelen van buitensporige angsten die verband houden met
hun ontwikkelingsstadium. De neiging om angstig te zijn kan dus in de loop van de tijd stabiel
blijven, ook al veranderen de objecten van angst voor kinderen.
Ontwikkelingsperi Leeftijd Veelvoorkomen Mogelijke Overeenkomstig
ode de angsten en symptomen met DSM-5
zorgen
Vroege Eerste Verlies fysieke - -
kinderjaren weken steun, en
contact
ouders/verzorge
rs
0-6 Intense - -
maand zintuigelijke
en prikkels (harde
, geluiden)
Late kindertijd 6-8 Verlegenheid/ - scheidingssangststo
maand angst met ornis
en vreemden,
plotselinge,
onverwachte of
dreigende
objecten
Peutertijd 12-18 Scheiding van Slaapstoornissen, Scheidingsangststoo
maand ouder, nachtelijke rnis en
en verwonding, paniekaanvallen, paniekaanvallen
toiletbezoek, en oppositioneel
vreemden opstandig gedrag
2-3 jaar Angst voor Huilen, Specifieke fobieën
donder en vastklampen, (natuurlijke
bliksem, vuur, terugtrekken, omgeving),
water, dieren, bevriezen, paniekaanvallen
duisternis en vermijden van
nachtmerries opvallende
prikkels,
nachtmerris en
enuresis
Vroege 4-5 jaar Scheiding van Overmatige Scheidingsangststoo
kinderjaren ouders, angst behoefte aan rnis,
voor de dood of geruststelling gegeneraliseerde
dode mensen angststoornis, en
paniekaanvallen
Basisschoolleeftij 5-7 jaar Angst voor - Specifieke fobieën
d specifieke
objecten
(dieren,
geesten,
monsters)
Angst voor - Obsessief-
ziektekiemen of compulsieve
om een ernstige stoornis
ziekte te krijgen
Angst voor - Specifieke fobieën,
natuurrampen, acute stressstoornis,
angst voor posttraumatische
traumatische stressstoornis, en
gebeurtenissen gegeneraliseerde
angststoornis
5-11 Schoolangst, Teruggetrokkenh Sociale
jaar faalangst, eid, verlegenheid angststoornis, en
uiterlijk, en (met sociale fobie
sociale zorgen onbekende), en
