Verdiepend contracten- en aansprakelijkheidsrecht 2021/2022
Hoorcollege 1 Meergelaagd contracten- en aansprakelijkheidsrecht
Regels die de platformverkoop van goederen en diensten o.a. betreffen;
- Richtlijn (EU) 2019/771 (Consumentenkoop)
- Richtlijn (EU) 2019/2161 (Moderniseringsrichtlijn)
- Richtlijn (EG)2005/29 (Oneerlijke handelspraktijken)
- Verordening (EU) 2019/1150 (Peer-2-Business)
- Richtlijn (EEG) 85/374 (Productaansprakelijkheid)
- Richtlijn (EG) 2001/95 (Productveiligheid)
- Verordening (EU) 2019/1020 (Markttoezicht en conformiteit)
- Product Safety Pledge (2021)
- Richtlijn (EG) 2001/31 (E-commerce)
1. Digital Services Act package (voorstel, 2020)
Interactie met nationaal recht? Alles moet geïmplementeerd worden, dus ook verordeningen.
Meergelaagdheid van het recht
‘Recht wordt gevormd en is kenbaar uit de wisselwerking tussen verschillende rechtsbronnen
en andersoortige normstelsels, die ieder een eigen rationaliteit hebben.’
Rechtsbronnen & andersoortige normstelsels
Naast het privaatrecht hebben we dan het:
- Verdragsrecht
1. IVBPR, IVRK, ILO
2. VWEU, VEU, EVRM
- Publiekrecht
- Soft law
1. Niet-bindende regels opgesteld door publiekrechtelijke entiteiten. Dat komt
zowel voor op nationaal niveau, als op internationaal niveau. Je kunt dan
denken aan beleidsregels die de toezichthouder instelt om een open norm in te
kleuren die moet worden gehandhaafd. Het is geen recht, maar geeft wel
invulling aan het recht. Op internationaal niveau gebeurt dit heel vaak.
Achterliggende gedachte is dat staten niet tot een overeenstemming kunnen
komen om bepaalde afspraken in een verdrag neer te zetten, want als het een
verdrag is, is het hard law. Dan is het juridisch bindend en afdwingbaar.
- Private regulering
1. (niet)bindende regels opgesteld door privaatrechtelijke entiteiten. Als je bij een
sportclub zit, dan ben je gebonden aan die regels die de club heeft gesteld. Je
bent aan die regels gebonden en op die manier wordt dat clubje gereguleerd.
Maar ook algemene voorwaarden vallen hieronder. Deze regels proberen
bepaalde relaties te reguleren. Komen niet uit publieke actoren, maar uit
bedrijven, clubs, verenigingen of verbanden. Zijn van belang voor het reguleren
van ons maatschappelijk verkeer.
Meergelaagdheid in het BW
- Hoe faciliteert het BW de meergelaagdheid van het privaatrecht?
1. Art. 6:237 BW
2. Art. 6:162 BW (duidelijk voorbeeld) de meergelaagdheid blijkt uit de koppeling
met andersoortige normenstelsels en bronnen. Zoals inbreuk op een subjectief
, recht, dat kan worden afgeleid uit de grondwet maar ook uit een verdrag. Ook
wordt er een wettelijke plicht genoemd.
3. Art. 6:163 BW. ‘Geen verplichting tot schadevergoeding bestaat, wanneer de
geschonden norm niet strekt tot bescherming tegen de schade zoals de
benadeelde die heeft geleden.’
4. Art. 3:40 BW: 1. ´Een rechtshandeling die door inhoud of strekking in strijd is
met de goede zeden of de openbare orde, is nietig.´
2. ´Strijd met een dwingende wetsbepaling leidt tot nietigheid van de
rechtshandeling, doch indien de bepaling uitsluitend strekt ter bescherming van
één der partijen bij een meerzijdige rechtshandeling, slechts tot
vernietigbaarheid, een en ander voor zover niet uit de strekking van de bepaling
anders voortvloeit.’
5. Art. 3:12 BW. ‘Bij de vaststelling van wat redelijkheid en billijkheid eisen, moet
rekening worden gehouden met algemeen erkende rechtsbeginselen, met de
in Nederland levende rechtsovertuigingen en met de maatschappelijke en
persoonlijke belangen, die bij het gegeven geval zijn betrokken.’
- Hoe faciliteert de civiele rechtspraak de meergelaagdheid?
Haviltex
‘De vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding van partijen is geregeld en of dit
contract een leemte laat die moet worden aangevuld, kan niet worden beantwoord op grond
van alleen maar een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van dat contract. Voor de
beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die partijen in de gegeven
omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op
hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij kan mede
van belang zijn tot welke maatschappelijke kringen partijen behoren en welke rechtskennis
van zodanige partijen kan worden verwacht.’
Lundiform/Mexx
‘Opmerking verdient dat een ‘entire agreement clause’ een relevante omstandigheid kan zijn
bij de uitleg van een overeenkomst waarvan deze clausule deel uitmaakt. Welke betekenis
aan een dergelijke clausule toekomt, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval (…).’
‘Daarbij zij aangetekend dat een ‘entire agreement clause’ op zichzelf geen uitlegbepaling is.
De clausule heeft een specifieke herkomst en functie in de Anglo-Amerikaanse rechtssfeer en
heeft naar Nederlands recht niet zonder meer een bijzondere betekenis.’
Invloed van Europees recht
- Europees recht
1. Primair Unierecht
▪ Verdragsrecht: VWEU en VEU (en voorgangers)
▪ Rechtsbeginselen. Die liggen ook deels in het verdragsrecht.
2. Secundaire Unierecht: verordeningen, richtlijnen en besluiten.
3. EVRM en protocollen. Ook de jurisprudentie die van het EHRM komt.
Een bekende vorm van invloed op nationaal privaatrecht: richtlijnenrecht
- Richtlijn legt privaatrechtelijke rechten en verplichtingen vast, Hof van Justitie van de
EU interpreteert en lidstaten implementeren.
➔ Is een top-down manier. De Eu dicteert wat er moet gebeuren op nationaal niveau
➔ Bottom-up. Het nationaal privaatrecht geeft eigenlijk invulling aan het Unierecht. Een
voorbeeld daarvan is art. 340 VWEU. Gaat over de buitencontractuele
aansprakelijkheid van de EU, wat een rechtspersoon is, zelf. Ook de instellingen van
, de Unie. Het kan natuurlijk zo zijn dat de commissie, in een nakoming van een contract,
achterwege blijft.
In art. 340 VWEU staat dat de buitencontractuele aansprakelijkheid van de unie, de
eisen daarvoor, die volgen eigenlijk uit dat wat de lidstaten gemeen hebben op het
terrein van onrechtmatige daad. Daar zie je die bottom-up beweging, dat lezende het
recht van Nederland of Hongarije, dat dat ongeveer kleurt wat de buitencontractuele
aansprakelijkheid van de Unie is.
1. Francovich-aansprakelijkheid: de aansprakelijkheid van lidstaten voor het
niet juist opvolgen of het niet juist implementeren van een richtlijn.
2. De uniewetgever laat het (deels) open. Soms laat de uniewetgever het ook
deels open wat er moet gebeuren. Dat is een vaak terugkerend fenomeen. De
Europese wetgever die legt een bepaald recht vast, bijvoorbeeld op
schadevergoeding en definieert dat recht, maar alle andere elementen die van
belang zijn voor aansprakelijkheidstelling, laat het over aan de algemene
rechtsorde.
- Art. 82 AVG (recht op schadevergoeding en aansprakelijkheid)
1. 1. “Eenieder die materiële of immateriële schade heeft geleden ten gevolge van
een inbreuk op deze verordening, heeft het recht om van de
verwerkingsverantwoordelijke of de verwerker schadevergoeding te ontvangen
voor de geleden schade’
2. (146) ‘Het begrip schade moet ruim worden uitgelegd in het licht van de
rechtspraak van het Hof van Justitie, op een wijze die ten volle recht doet aan
de doelstellingen van deze verordening. Dit laat eventuele eisen tot
schadeloosstelling wegens inbreuken op andere regels in het Unierecht of het
lidstatelijk recht onverlet.´
➔ Begrip schade kan de nationale privaatrechter zelf invullen
Normatieve vragen
- Behoud van eenheid en integriteit van het systeem van privaatrecht en onderliggende
waarden
1. BW-vervuiling (bijvoorbeeld art. 6:230g t/m z)
- Rechts(on)zekerheid. De interactie tussen een internationaal normenstelsel en een
nationaal normenstelsel, maakt deels rechtszekerheid complex
- Wat zijn de redelijke grenzen aan doorwerking?
1. Goldplating. Soms schiet de lidstaat ook een beetje door. Ze gaan verder dan
dat een richtlijn of verordening van hen verwacht.
2. Spill over-effecten. Daar waar er regels zijn die zijn geïmplementeerd, dan
kunnen die ook gaan overzweven naar andere leerstukken.
Milieudefensie c.s. / Royal Dutch Shell
- Civiele vordering tot actie om klimaatdoelen te halen.
- Urgenda 2.0.?
- Rechtsvorming aan lagere rechter? Is het wel de taak van de rechter om deze vordering
op te leggen?
- Ongeschreven zorgvuldigheidsnorm als scharnierpunt
Welke normen komen allemaal langs?
- Ongeschreven zorgvuldigheidsnorm, aan de hand van kelderluik die geldt in gevaar
zettende situaties
Normstelsels?
- EVRM: art. 2 en 8
- IVBPR: art. 6 en 17
, - UN Guiding Principles
- UN Global Compact
- OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen
- VN-klimaatverdrag
- UN Sustainable Development Goals
- Akkoord van Parijs
- Emissiehandelssysteem (ETS) o.g.v. Richtlijn 2003/87/EC.
➔ Groot rood kruis door deze. Geen enkele van deze regelingen is direct werkend
tegenover Shell. Geen enkele van die regelingen mag of kan milieudefensie voor de
Nederlandse rechter inroepen tegen Shell om die te houden aan. Het kan wel op basis
van de ongeschreven zorgvuldigheidsnorm om iets te voorkomen, als iets echt moet
gebeuren.
