D7 - Zuid-Amerika
H3.1 - Beeldvorming over Zuid-Amerika
Zuid-Amerika bestaat uit: Brazilië, Argentinië, Peru, Colombia, Bolivia, Venezuela, Chili, Paraguay,
Ecuador, Guyana, Uruguay, Suriname en Frans-Guyana.
Het gebied kent veel stereotypen: algemene, vaak wat overdreven beelden van een groep mensen,
meestal op het gebied van cultuur. Er zijn zowel positieve als negatieve stereotypen. Bij de natuur
van Zuid-Amerika hoort de grote biodiversiteit, maar ook de constante vernietiging en exploitatie van
het tropisch regenwoud. De steden staan bekend om de grote tegenstellingen. Bij de politiek gaat
het vaak over een corrupte president of regering.
De perceptie van Zuid-Amerika is de laatste decennia flink veranderd. Ze zijn van instabiele en
corruptie landen met grote sociale ongelijkheid gegaan naar een samenwerkend continent met
landen die politiek en economisch stabieler zijn geworden.
H3.2 - Geologie
Zuid-Amerika is een geologisch complex gebied en bestaat
uit meerdere tektonische platen. Het vasteland ligt bijna
helemaal op de Zuid-Amerikaanse plaat, met hieromheen
de Nazcaplaat, Caribische plaat, Scotiaplaat en Antarctische
plaat. De breuken zorgen voor bewegingen in de aardkorst,
wat leidt tot hoogteverschillen op het continent.
Aan de westkant van de Zuid-Amerikaanse plaat ligt een
subductiezone, waardoor een diepzeetrog van 8 km diep is
ontstaan. Hiernaast ligt de Cordilleras de los Andes, de
langste aaneengesloten bergketen ter wereld, ontstaan
door subductie. Hier komen 4 zones met vulkanisme voor,
afgewisseld door 3 volcanic gaps. Er zijn stratovulkanen
ontstaan, die minder vaak en explosief uitbarsten door de
relatief vloeibare lava met weinig gassen. De gestolde lava
vormt andesiet. Er komen in regelmatig zware aardbevingen voor waarbij de epicentra zich
honderden kilometers landinwaarts kunnen bevinden.
Op 3 plekken in de Grote Oceaan zijn hotspots actief. Onder andere Galápagoseilanden, waar
schildvulkanen voorkomen.
Zuid-Amerika is onder te verdelen in verschillende hoogtezones. Van hoog naar laag:
Het Andesgebergte langs de westkust, met aan de oostkant de Altiplano. Dit is een
hoogvlakte in Chili, Peru en Bolivia met een gemiddelde hoogte van 4 kilometer.
De Hooglanden van Guyana en Brazilië en het Plateau van Patagonia. Dit zijn schilden, oude
opgeven delen van het continent die bestaan uit diepte- en metamorfe gesteenten, omhoog
gekomen door erosie van bovenliggende lagen.
De tussenliggende tropische laaglanden waarin de rivieren de Orinoco, de Amazone en de
Paraná stromen.
, De bodem van Zuid-Amerika is rijk aan delfstoffen: ertsen en fossiele energiebronnen. Een erts is een
gesteente waar mensen nuttige en economisch interessante stoffen uit kunnen halen. Ertsvorming
kan op 3 manieren:
Ertsvorming door sedimentatie
Ontstaat door samengedrukt marien sediment.
Ertsvorming door uitspoeling
Door chemische verwering van gesteenten. Bijvoorbeeld bij een neerslagoverschot worden
alle goed oplosbare mineralen uitgespoeld, waardoor een onvruchtbare bodem met een
hoge concentratie aan minder goed oplosbare ijzer- en aluminiummineralen (latosol/lateriet)
overblijft.
Ertsvorming als gevolg van afkoeling in magmahaarden
Het magma dat zich in de ondergrond bevindt, bevat veel verschillende chemische
elementen met allemaal een eigen smeltpunt. Bij het stollen ontstaan in de magmahaard
horizontale lagen van elementen met hetzelfde smeltpunt. Uiteindelijk blijft de restsmelt
met een laag smeltpunt over, wat vooral edelmetalen zijn. Deze ertsen kunnen door hoge
gasdruk in breuken terechtkomen en stollen, waardoor zich ertsaders vormen. Dit zijn
langgerekte afzettingen met hoge concentraties van metalen. Deze kunnen ook door rivieren
meegenomen worden en in de benedenloop met ander riviersediment worden afgezet.
In Zuid-Amerika bevinden zich grote olie- en gasvoorraden, die ontstaat op plekken in de zee waar
organische stoffen worden samengeperst door sedimentlagen die erboven worden afgezet. Bij
bewegende aardlagen kunnen olie en gas ontsnappen naar lagen waar ze door de mens kunnen
worden aangeboord. Doordat bij de formatie van het Andesgebergte aan de oostkant een depressie
van de aardkorst plaatsvond, heeft Venezuela de grootste aardolievoorraad ter wereld. De aardolie
voor de kust in Brazilië is in een eerder stadium gevormd.
Zuid-Amerika is ook rijk aan steenkool, waarvan de meeste voorraden in het Carboon gevormd zijn.
Steenkool wordt vooral gewonnen in Colombia en grotendeels geëxporteerd naar Europa.
H3.3 - Klimaten en landschappen
In Zuid-Amerika zijn veel verschillende klimaten. Deze hangen af van 5 factoren
Breedteligging: het noorden van Zuid-Amerika ligt dichter bij de evenaar dan het zuiden.
Land- en zeeverdeling: op het zuidelijk halfrond is minder landmassa en dus meer
oppervlaktewater dan op het noordelijk halfrond.
Temperatuur van de zeestromen: langs de westkant van Zuid-Amerika en langs de
Argentijnse oostkunst stroomt koud water, wat zorgt voor koele lucht en droge
omstandigheden. Aan de oostkant stroomt warm water, wat zorgt voor warme en vochtige
lucht.
Windsystemen en neerslag: het noordelijk deel van Zuid-Amerika ligt in de zone van de
passaten die elkaar ontmoten in de ITCZ. Deze verschuift met de seizoenen tussen 10⁰ NB en
10⁰ ZB. Bij de evenaar is tropisch regenwoudklimaat en in de randgebieden een
savanneklimaat want er is in de winter een droge periode. In het zuiden zijn gematigde
zeeklimaten.
Ligging van gebergten: het Andesgebergte heeft grote invloed, want de meeste wind komt
uit het oosten (Atlantische Oceaan) en het gebergte dwingt de lucht te stijgen, waardoor er
stuwingsneerslag ontstaan in de oostelijke Andes en het Hoogland van Brazilië.
