Samenvatting Praktisch ondernemingsrecht
Hoofdstuk 1 – Introductie op het ondernemingsrecht
Een onderneming is een organisatie die winstgericht is, dit zijn commerciële bedrijven (art. 2
Handelsregisterbesluit).
Het ondernemingsrecht omvat alle rechtsvormen die in de Nederlandse of Europese wet geregeld
zijn. Dus ook organisaties die niet winstgericht zijn (niet-commerciële organisaties, zoals de stichting)
(art. 1 WOR).
Een rechtssubject is een drager van rechten en plichten en binnen Nederland zijn deze dragers te
onderscheiden in natuurlijke personen en rechtspersonen. Natuurlijke personen en rechtspersonen
zijn rechtsbevoegd en hebben daardoor de mogelijkheid om bijv. rechtshandelingen te verrichten,
overeenkomsten te sluiten, goederen in ontvangst te nemen, schulden aan te gaan, vorderingen te
innen en onrechtmatige daden te begaan.
Art. 1:1 lid 1 BW zegt dat iedereen die zich in Nederland bevindt vrij en bevoegd is tot het genot van
de burgerlijke rechten. Hieronder vallen dus de natuurlijke personen en rechtspersonen. Daarnaast
zegt art. 2:3 BW dat ondernemingen een vorm van persoonlijkheid, namelijk rechtspersoonlijkheid,
hebben en dat ze daarom rechtspersonen worden genoemd.
Volgens art. 2:5 BW worden rechtspersonen op het gebied van vermogensrecht gelijkgesteld met
natuurlijke personen. Op het gebied van personen- en familierecht worden natuurlijke personen en
rechtspersonen niet gelijkgesteld, want rechtspersonen kunnen namelijk niet trouwen, stemmen of
een testament opstellen. Om deze reden is boek 1 BW niet van toepassing op rechtspersonen.
Rechtspersonen kunnen een overeenkomst sluiten (art. 6:213 BW) en daarmee eigendom krijgen van
iets (art. 5:1 BW). Hierdoor is het verbintenissen- en goederenrecht van toepassing op
rechtspersonen.
Alle boeken van het BW die betrekking hebben op het vermogensrecht kunnen van toepassing zijn
op rechtspersonen. Hierbij gaat het voornamelijk om boek 3 en 6 BW.
Naast rechtspersonen bestaan er in Nederland ook personenvennootschappen (maatschap en vof)
en kennen we de eenmanszaak. Personenvennootschappen en de eenmanszaak zijn geen
rechtspersonen of natuurlijke personen en hebben dus geen rechtsbevoegdheid. De functionarissen
binnen deze rechtsvormen zijn als natuurlijke personen wel rechtssubject en zullen gezamenlijk de
rechten en plichten binnen de onderneming dragen.
De volgende wetten zijn van toepassing bij onderstaande vormen:
- Natuurlijke personen Boek 1 BW;
- Rechtspersonen Boek 2, 3, 5 en 6 BW;
- Personenvennootschappen (vof en Maatschap) en de eenmanszaak Boek 7A BW en WVK.
Als we het in deze samenvatting hebben over rechtspersonen dan bedoelen we privaatrechtelijke
rechtspersonen. In Nederland komen de volgende privaatrechtelijke rechtspersonen voor:
- Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (bv);
- Naamloze vennootschap (nv);
- Vereniging;
- Stichting
- Onderlinge waarborgmaatschappij (OWM);
1
, - Coöperatie.
We kunnen de rechtsvormen in Nederland verdelen in verschillende groepen:
1. Niet wettelijke geregelde ondernemingsvormen
- Eenmanszaak
2. Personenvennootschappen boek 7A BW en WvK
- Maatschap (stil/openbaar)
- Vof
- Commanditaire vennootschap (cv)
3. Rechtspersonen boek 2 BW
- Bv
- Nv
- Vereniging (formeel/informeel) coöperatie en OWM zijn vormen van verenigingen
- Stichting
De besloten vennootschap (bv) is een rechtspersoon met een eigen kapitaal, dat doormiddel van het
uitgeven van aandelen is verkregen. Door het besloten karakter van de bv kunnen de aandelen alleen
op naam worden uitgegeven. Personen die aandelen van de bv bezitten krijgen in ruil voor hun
inbreng het recht om te stemmen over de besluitvorming binnen de bv en kunnen een deel van de
winst ontvangen. Er bestaan ook stem- en winstrechtloze aandelen. Een bv moet worden opgericht
met een notariële akte en voor het oprichten van een bv is geen minimumoprichtingskapitaal vereist.
De naamloze vennootschap (nv) is net als de bv een kapitaalvennootschap met beperkte
aansprakelijkheid. De aandelen van een nv kunnen op naam of aan toonder zijn en kunnen worden
verhandeld op de aandelenbeurs. Er bestaan geen stem- en winstrechtloze aandelen en voor het
oprichten van een nv is een minimumoprichtingskapitaal van € 45.000 vereist.
Een vereniging is een rechtspersoon met leden die een ander doel heeft dan de coöperatie en de
OWM en die niet gericht is op het maken van winst. De winst van een vereniging mag niet worden
uitgekeerd aan haar leden. Een formele vereniging heeft volledige rechtsbevoegdheid, heeft een
notariële akte en moet zich inschrijven bij de KvK. Als een vereniging geen notariële akte opstelt,
heeft het geen rechtsbevoegdheid en is het een informele vereniging. Een vereniging kan een
onderneming drijven.
Een coöperatie is een verenigingsvorm die gericht is op het maken van winst en waarbij een
ledenorgaan verplicht is. Het doel van een coöperatie is het voorzien in een stoffelijke behoefte van
leden door het sluiten van een overeenkomst met hen. De bestuurders van een coöperatie zijn niet
aansprakelijk en de aansprakelijkheid van de leden kan ook worden beperkt of uitgesloten. Een
coöperatie moet worden ingeschreven bij de KvK.
De onderlinge waarborgmaatschappij (OWM) is bijna hetzelfde als de coöperatie. Het enige verschil
is dat een coöperatie het doel heeft om verzekeringsovereenkomsten te sluiten met haar leden.
Een stichting is een rechtspersoon met één orgaan, heeft een ledenverbod en is niet gericht op het
maken van winst. De winst van een stichting mag niet worden uitgekeerd aan bestuurders of
anderen, behalve als de uitkering van ideële of sociale aard is. Een stichting wordt opgericht door een
notariële akte en moet worden ingeschreven bij de KvK.
Een maatschap is een vennootschapsverband waarin, met of zonder gemeenschappelijke naam, een
beroep of bedrijf wordt uitgeoefend (beroeps- of bedrijfshandelingen verrichten). Een stille
maatschap treedt niet naar buiten onder één naam en een openbare maatschap wel. In de wet is er
geen verschil tussen deze twee vormen en wordt er alleen gesproken over de maatschap. Een
maatschap is vooral bedoeld voor mensen die grotendeels zelfstandig hun diensten verlenen en
2
,daarbij bepaalde faciliteiten (bijv. kantoor of secretariaat) met elkaar delen. De maatschap is dan een
gemeenschappelijk bedrijf en factureert aan klanten. Bij de oprichting van een maatschap brengt
iedereen iets in en moet het worden ingeschreven bij de KvK. Het verschil tussen een maatschap en
een commanditaire vennootschap is dat een maatschap alleen kan worden vertegenwoordigd als alle
maten een volmacht geven aan degene die handelt namens de maatschap en bij een maatschap zijn
alle maten voor gelijke delen aansprakelijk voor de verbintenissen van de maatschap.
De vennootschap onder firma (vof) is gebaseerd op de maatschap en wordt op dezelfde wijze
opgericht als de maatschap. Een vof is een vennootschap voor bedrijfsuitoefening, waarbij het bedrijf
altijd onder gemeenschappelijke naam wordt uitgeoefend. Alle vennoten zijn bevoegd om de vof te
vertegenwoordigen, tenzij ze daarvan zijn uitgesloten en alle vennoten zijn hoofdelijk aansprakelijk
voor de verbintenissen van de vof.
De commanditaire vennootschap (cv) is gebaseerd op de vof en heeft dezelfde betekenis en
oprichtingshandelingen. Een cv heeft naast de gewone of beherende vennoten ook stille vennoten
(commanditaire vennoten). Stille vennoten hebben alleen geld ingebracht en zijn niet werkzaam
binnen of namens de vennootschap. De vennoten delen wel volwaardig mee in de winst, maar
dragen bij een verlies alleen intern bij tot de hoogte van hun inbreng. De stille vennoten zijn niet
bevoegd tot vertegenwoordiging van de cv en zijn ook niet hoofdelijk aansprakelijk voor de cv.
De eenmanszaak is een niet wettelijke rechtsvorm zonder formele oprichtingseisen. De eigenaar van
een eenmanszaak hoeft zich alleen in te schrijven bij de KvK, zodat iedereen kan zien dat je een
onderneming drijft. Verder hoeft er niks te worden geregeld.
Volgens art. 2:1 lid 1 BW bezitten de Staat, de provincies, de gemeenten en de waterschappen en alle
lichamen waaraan volgende de Grondwet bevoegdheid is verleend (bijv. de KvK en het
Waarborgfonds Motorverkeer) rechtspersoonlijkheid. Dit noemen we de publiekrechtelijke
rechtspersonen en zij staan op het gebied van vermogensrecht net als de privaatrechtelijke
rechtspersonen gelijk aan een natuurlijk persoon.
Kerkgenootschappen zijn organisaties die zich uitsluitend met religie bezighouden (bijv. de Rooms-
Katholieke Kerk) en zijn volgens art. 2:2 BW ook rechtspersonen.
Bij het bepalen van een rechtsvorm kan er gekeken worden naar financiële, praktische en fiscale
aspecten. Het bepalen van een rechtsvorm komt niet alleen aan bod bij het starten van een
onderneming, maar het is ook belangrijk om tijdens de bedrijfsvoering goed in de gaten te houden of
de gekozen rechtsvorm nog past bij het huidige bedrijf.
Zo kan het voor een sterk groeiend bedrijf soms beter zijn om samen te gaan met een ander bedrijf
en kan het voor risicospreiding slim zijn om verschillende takken binnen het bedrijf voort te zetten in
verschillende bedrijven. Voor fiscale redenen kan het verstandig zijn om een holding boven het
bedrijf te plaatsen, zodat er een concern kan ontstaan.
Rechtspersonen worden binnen het vermogensrecht gelijkgesteld aan natuurlijke personen en
kunnen dus in vergelijkbare situaties als een natuurlijk persoon terechtkomen. Het personen- en
familierecht is in de meeste gevallen niet van toepassing op rechtspersonen, maar toch zijn er
situaties waarbij het personen- en familierecht wel van toepassing is op rechtspersonen.
Art. 1:302 lid 1 BW zegt dat rechtspersonen (stichting Bureau Jeugdzorg) door de rechter kan worden
aangesteld als voogd over een kind. Dit gebeurt als er geen potentiële voogden aanwezig zijn. (Bijv.
een vluchtelingenkind dat alleen in Nederland is en die niemand kent.) Bureau Jeugdzorg zal dan de
voogdij krijgen.
3
, Het personen- en familierecht is ook van toepassing op rechtspersonen op het gebied van
handelingsonbekwaamheid en handelingsonbevoegdheid.
Art. 3:32 lid 1 BW zegt dat ieder natuurlijk persoon in Nederland bekwaam is tot het verrichten van
rechtshandelingen, voor zover de wet niet anders bepaald. Iemand die niet bekwaam is mag niet
zelfstandig rechtshandelingen verrichten en als dat toch gebeurt kunnen deze vernietigd worden, zie
art. 3:32 lid 2 BW.
Iemand die handelingsonbekwaam is, is niet geschikt of niet goed in staat zelfstandig
rechtshandelingen te verrichten. Zij mogen niet zelfstandig en zonder toestemming
rechtshandelingen verrichten en de gedane rechtshandelingen zijn te vernietigen.
Iemand is handelingsonbekwaam in de volgende twee situaties:
- Iemand die onder curatele is gesteld, zie art. 1:381 lid 2 BW. Dit zijn mensen met een
geestelijke stoornis, verkwisting of ernstig drankmisbruik;
- Minderjarigen, zie art. 1:234 BW.
Onder curatele gestelden
Omdat boek 1 BW van toepassing is op natuurlijke personen kunnen rechtspersonen niet op basis
van boek 1 BW onder curatele worden gesteld. Echter kunnen rechtspersonen wel last hebben van
een onder curatele gestelde functionaris.
Art. 1:378 lid 1 BW geeft aan dat de rechter de enige is die iemand onder curatele kan stellen en dus
is het aannemelijk om ervan uit te gaan dat deze persoon inderdaad onbekwaam is. Het gaat hier
bijv. om mensen met een ernstige drugsverslaving of dementie. Deze mensen zijn vaak niet in meer
in staat om iets zelfstandig te kopen, verkopen of huren en worden door de onder curatele stelling
beschermd. Dit noemen we de meerderjarigenbescherming. Als iemand onder curatele wordt
gesteld wordt er ook altijd een curator aangesteld. Vaak is dit de partner of een familielid en deze
persoon verricht namens de onder curatele gestelde persoon alle handelingen.
Als een bestuurder van een rechtspersoon onder curatele wordt gesteld, blijft de rechtspersoon wel
gewoon bestaan en functioneren, ook als de onder curatele gestelde persoon de enige bestuurder
was. De rechtspersoon is namelijk zelfstandig drager van rechten en plichten. Volgens art. 2:134 lid 4
BW (nv) en art. 2:244 lid 4 BW (bv) moet in de statuten van een rechtspersoon worden vermeld wie
bij absentie, tijdelijke verhindering of onder curatele stelling van een bestuurder de rechtspersoon
bestuurd. Als een rechtspersoon langer dan een jaar geen bestuurders heeft en er niet wordt voldaan
aan verplichtingen, zoals bijv. het publiceren van de jaarrekening, dan kan de rechtspersoon op
grond van art. 2:19a BW door de KvK worden ontbonden.
Als een onderneming geen rechtspersoon is heeft een onder curatele stelling grotere gevolgen. Een
eenmanszaak is bij onder curatele stelling alleen nog te leiden door de curator en dat is in de meeste
gevallen geen goede oplossing. De eenmanszaak zal dan worden verkocht of ophouden te bestaan.
Volgens art. 7A:1683 sub 4 BW worden personenvennootschappen bij een onder curatele stelling
altijd ontbonden. Het kan wel zo zijn dat in de overeenkomst is bepaald dat de
personenvennootschap wordt voortgezet door de overige vennoten. In dat geval wordt de
vennootschap alleen voor het deel van de onder curatele gestelde persoon ontbonden.
4
