1.1 Soorten werkzaamheden
In een organisatie worden allerlei werkzaamheden uitgevoerd. Deze kunnen we
globaal in drie groepen indelen:
1. Improvisatie
2. Routinematige werkzaamheden
3. Projectmatige werkzaamheden
Improvisatie: Er wordt vaak geïmproviseerd als er zich een plotselinge gebeurtenis
voordoet waarop een snelle reactie noodzakelijk is. De uitkomst van improvisatie is
onzeker en moeilijk precies voorspelbaar. Voor deze aanpak zijn weinig of geen
richtlijnen te geven voor de te volgen werkwijze.
In situaties waarbij geïmproviseerd wordt zal er ad hoc gereageerd worden. Dat wil
zeggen: niet volgens een plan, maar van geval tot geval beslissen.
Routinematige werkzaamheden: Routinematige werkzaamheden worden
herhaaldelijk uitgevoerd en zijn goed voorspelbaar. Dit werk loopt via gebaande
paden. Voor deze werkzaamheden kunnen werkprocedures of voorschriften
opgesteld worden, waardoor ze doelmatig (efficiënt) kunnen worden uitgevoerd. De
meeste werkzaamheden in een organisatie behoren hier toe, bijvoorbeeld:
lopendebandwerk, een verkoopprocedure, de inkoopprocedure en administratieve
werkzaamheden.
Projectmatige werkzaamheden: Deze werkzaamheden hebben een eenmalig en
tijdelijk karakter en zijn redelijk voorspelbaar. Om de voorspelbaarheid te vergroten
wordt er planmatig gewerkt. Er wordt nagedacht over het doel, en de manier waarop
het doel te bereiken is. Een groot project wordt vaak opgedeeld in fasen, waarbij na
elke fase het projectdoel en de te volgen weg kan worden bijgesteld. Er wordt hierbij
gebruik gemaakt van een vast plan van aanpak. Door steeds te werken met
hetzelfde plan van aanpak (PvA) komt er een routine in het project. Projectmatig
werken is geen doel op zich, maar wel een middel om meer structuur te geven en het
project beter hanteerbaar en controleerbaar te maken.
(Tabel 1.2 blz.19)
1.2 Voorbeelden van projecten
- De bouw van een winkelcentrum, en brug, een woonwijk, een verzorgingstehuis of
een fabriek
- De (technische) ontwikkeling van een nieuw product (bijv. een scheerapparaat, een
computer of een auto)
- Het opstellen van een marketingplan of en exportplan voor een nieuw product zoals
Ipad
- Het verkorten van wachtlijsten in de gezondheidszorg
- Het opzetten van een nieuwe opleiding op een school
- Het opstellen van een informatieplan, een verkoopplan, een personeelsplan of een
opleidingsplan
- Het maken van een theaterproductie
- Het uitvoeren van een (afstudeer)onderzoek
,1.3 Wat is een project?
Een project is een tijdelijke samenwerking van een aantal mensen – meestal uit
verschillende vakgebieden – om binnen een vastgestelde tijd een vooraf vastgesteld
doel te bereiken met een vastgesteld budget.
De kenmerken van een project zijn:
- Een project moet een duidelijk beginpunt hebben, de zongenoemde projectstart-
up, ook wel de kick-off genoemd. (project is tijdelijk)
- Omdat een project tijdelijk is moet er ook een einddatum zijn afgesproken
- Een project levert aan het eind een eenmalig duidelijk gedefinieerd uniek
projectresultaat
- Het projectdoel is het ‘waarom’ van het project en geeft de reden waarom de
opdrachtgever het project wil laten uitvoeren en waarom hij daar geld voor over
heeft. - Een project heeft (meestal) één opdrachtgever die geld beschikbaar stelt
om het project uit te voeren. In het Engels wordt de opdrachtgever ook wel sponsor
genoemd. Hij heeft belang bij het projectresultaat, moet duidelijkheid aan het
projectteam verschaffen en neemt belangrijke beslissingen.
- Een project beschikt over een budget dat vooraf wordt vastgesteld
- In een project werken meestal mensen uit verschillende disciplines (vakgebieden)
samen in een tijdelijk werkverband, de projectteam
- Een project heeft een eigen projectorganisatie
- Een project ontstaat niet vanzelf. Een project moet ‘gemaakt’. Dat wil zeggen
georganiseerd worden. In overleg met de opdrachtgever wordt een plan van aanpak
opgesteld.
Van belang is dat de medewerkers van het project resultaatgericht kunnen werken.
Het project is er immers voor om een projectresultaat op te leveren!
1.4 Van improvisatie via project naar routine
In het begin van een nieuwe taak binnen een organisatie zal men vaak improviseren.
Als blijkt dat de nieuwe taak vaker moet worden uitgevoerd, zal de situatie meer
georganiseerd moeten worden. Er kan in dat geval een project gestart worden met
als doel ‘de boel eens goed op poten zetten’. Als het project gereed is, zijn er
standaardwerkprocedures ontwikkeld, zodat niet steeds meer geïmproviseerd hoeft
te worden en de werkzaamheden als routine uitgevoerd kunnen worden.
(figuur 1.4 blz. 23)
1.5 Soorten projecten
Projecten kunnen naar hun inhoud worden ingedeeld in verschillende groepen,
namelijk:
- Technische projecten
- Sociale projecten
- Commerciële projecten
- Gemende projecten
- Evenementen
,Technische projecten
Dit zijn projecten die een verandering in de techniek als doelstelling hebben of een
nieuw product moeten opleveren. Deze projecten zijn vaak goed te plannen en het
eindresultaat is meestal goed duidelijk. Voorbeelden: gebouw, brug, weg, pijpleiding
of een spoorlijn. Technische projecten worden ook wel 'harde' projecten genoemd.
Sociale projecten
Sociale projecten hebben een minder duidelijk einddoel. Ze zijn vaak gericht op
cultuur- en organisatieveranderingen binnen een bedrijf. Deze projecten hebben
betrekking op de manier waarop mensen (samen)werken. Sociale projecten zijn vaak
moeilijker uit te voeren dan technische, omdat veel mensen moeite hebben om te
veranderen. Voorbeelden hiervan zijn: reorganisatie van het bedrijf en aanpassen
van de werkprocedures. Sociale projecten worden ook wel 'zachte projecten'
genoemd.
Commerciële projecten
Deze projecten hebben als uiteindelijk doel geld te verdienen. Voorbeelden hiervan
zijn: het uitvoeren van een marktonderzoek, het ontwikkelen van een nieuw product
of de introductie van een nieuw product op de markt.
Gemengde projecten
Deze projecten zijn een tussenvorm van bijvoorbeeld technische en sociale
projecten. Een voorbeeld hiervan is het ontwerpen, programmeren en invoeren van
een groot computerprogramma. Deze projecten kunnen extra ingewikkeld zijn omdat
de projectleden uit sterk verschillende vakgebieden komen en 'elkaars taal niet
spreken'.
Evenementen
Evenementen zijn een bijzonder soort projecten. Het projectresultaat komt
beschikbaar op een vast moment. Voorbeelden hiervan zijn: een computerbeurs, een
popfestival, een huishoudbeurs en een autobeurs.
Naast deze groepen projecten kunnen projecten ook nog op andere manieren
worden ingedeeld. Bijvoorbeeld: projecten met een interne opdrachtgever en
projecten met een externe opdrachtgever. Nog een andere indeling is op projecten
die een dienst (cursus, evenement) opleveren en projecten die een 'product'
(gebouw, spoorlijn) opleveren.
1.6 Aandachtspunten bij projectmatig werken
Dit komt in een apart hoofdstuk nog in detail terug. In deze paragraaf worden een
aantal principes van projectmatig werken gegeven.
- Eis voorbereidingstijd bij de opdrachtgever zorg ervoor dat de opdrachtgever
voldoende tijd beschikbaar stelt voor de voorbereiding van het project. Je zult
planmatig willen werken en een PvA willen opstellen.
- Overleg met de betrokkenen omdat bij een project personen uit diverse
vakgebieden samenwerken, is het noodzakelijk eerst met al deze partijen het project
, door te spreken.
- Werk top-down je moet eerst de grote lijn van het project bepalen.
voorbereiding (denken), realisatie (doen), nazorg (onderhouden). (meer in paragraaf
1.7)
- Denk eerst na: vooruit en achteruit
1.7 Faseren
Bij het opstellen van de planning van een groot project wordt het project vaak
opgedeeld in verschillende fasen. Een fase duurt uiteraard korter dan het gehele
project. Een fase kan beschouwd worden als een serie activiteiten binnen een
project, die logisch gezien bij elkaar horen. Men past fasering toe om risico’s te
verkleinen. Een algemeen bruikbare fasering is:
- Het initiatief. Hier komt het idee tot stand. De initiatieffase van een project levert
vaak een projectvoorstel op. Als het voorstel door het management (als
opdrachtgever) wordt goedgekeurd, gaat men naar de volgende fase.
- De definitie. Hier wordt bepaald wat het eindresultaat van het project is en wat
daarvoor allemaal moet gebeuren. De uitkomst van de definitie is het plan van
aanpak voor het project. Bij ingewikkelde projecten kan men kiezen om verschillende
deelprojecten uit te voeren. Deze hebben ieder een eigen plan van aanpak.
- Bij de fase ontwerp wordt bepaald hoe het projectresultaat eruit komt te zien, dus
‘hoe gaat het worden’. Wat krijgt de opdrachtgever voor zijn geld? Deze fase levert
het ontwerp (rapport).
- Bij de voorbereiding komt aan de orde hoe het projectresultaat gemaakt gaat
worden. Deze fase levert een gedetailleerd ontwerp, bijvoorbeeld bouwtekeningen.
- De fase realisatie levert het door de opdrachtgever gewenste projectresultaat op.
- Bij de nazorg wordt het projectresultaat gebruikt. Het resultaat wordt in stand
gehouden door het aan te passen aan nieuwe wensen en het oplossen van
problemen.
(zie figuur 1.6 blz. 27)
Het nadeel van de methode van traditionele fasering is dat zij niet erg flexibel is.
Initiatieffase
Hierbij is van een project nog geen sprake. In deze fase wordt de eerste stap van
een project gezet. Als er besloten wordt een project te starten kunnen de volgende
activiteiten worden uitgevoerd:
- Onderzoek naar huidige stand van zaken
- Bepalen van globale probleemstelling
- Vaststellen van het doel of het resultaat van het project
- Bepalen wat de haalbaarheid van het project is. Men kan hiervoor desgewenst een
apart haalbaarheidsonderzoek of vooronderzoek uitvoeren.
Het resultaat van deze fase is eventueel een goedgekeurd projectvoorstel. Ook kan
er besloten worden om geen actie te ondernemen en het idee niet verder uit te
werken.