Samenvatting van de eerste drie hoofdstukken van Taal & Didactiek: taalbeschouwing. Dit zijn de hoofdstukken over taal en taalvariatie, het proces van taalbeschouwing en doelstellingen en leerstofordening. In totaal zijn dat de eerste 90 bladzijden van dit boek.
Taalbeschouwing: reflectie op taal en taalgebruik. Er is aandacht voor het concrete taalgebruik, de
persoon van de spreker, de luisteraar en de situatie waarin iets gezegd wordt. Taalbeschouwing is
geen vaardigheid die op zichzelf staat. Bij het spreken, luisteren, schrijven en lezen ben je
voortdurend bezig met taalbeschouwing.
Hoofdstuk 1: taal en taalvariatie
1.1: Het taalsysteem
Wat is taal?
- Taal is gebonden aan bepaalde regels;
- Taal heeft een communicatieve functie
1.1.1 Het fonologisch niveau
Het fonologisch niveau gaat over klankaspecten (uitspraak, de regels voor de volgorde van
spraakklanken, de intonatie of het woordaccent). Kleinste elementen zijn spraakklanken.
Het klanksysteem van je eigen taal is bepalend voor de manier waarop je andere talen waarneemt.
Ben je eenmaal gewend om een spraakklank op een bepaalde manier te vormen, dan is het heel
moeilijk om dat weer af te leren.
In Nederlandse woorden kun je niet zomaar willekeurig spraakklanken aan elkaar rijgen: er zijn
bepaalde regels voor de volgorde van spraakklanken.
- Als spraakklanken na elkaar uitgesproken worden, kunnen ze elkaar beïnvloeden. We
noemen dat verschijnsel assimilatie (angst + schreeuw = angstschreeuw, maar je zegt iets als
angschreeuw). Die invloed kan zelfs zo ver gaan dat sommige spraakklanken helemaal
wegvallen. Assimilatie zorgt voor veel spellingfouten doordat kinderen geneigd zijn om bij
het schrijven van woorden op hun gehoor af te gaan.
- Wanneer je de assimilatie links laat liggen maar met opzet dergelijke letters (bijvoorbeeld de
‘t’ in kistje dat vaak als kisju wordt uitgesproken) wel uitspreekt, noemen we dat
spellinguitspraak.
- De articulatie van spraakklanken verschilt van persoon tot persoon; dit is te wijten aan een
verschillende tongval. We spreken van een tongval als iemand een bepaalde regionaal
gekleurde uitspraak heeft.
- Binnen de taalkunde hanteert men in plaats van spraakklank liever het begrip foneem. We
spreken van twee verschillende fonemen als twee spraakklanken ook verschil in betekenis
teweeg brengen.
- Over het algemeen hebben spraakklanken geen betekenis. In bepaalde situaties kan de
manier waarop woorden en zinnen worden uitgesproken juist wel bepalend zijn voor de
betekenis. Dat is het geval met onder andere de klemtoon of het woordaccent.
o Iets dergelijks doet zich voor bij het zinsaccent: als je in een zin de nadruk legt op een
woord, dan geeft dat een bepaalde betekenisnuancering.
o Verwant aan het zinsaccent is de zinsmelodie (intonatie waarmee een zin wordt
uitgesproken). Dit is ook weer van belang voor de betekenis van een zin. Als je een
zin met sarcasme of ironie uitspreekt kun je het tegenovergestelde bedoelen.
- Een ander klankverschijnsel dat ook een bepaalde betekenis heeft is rijm. Hierbij valt te
denken aan alliteratie (beginrijm) of eindrijm.
1.1.2 Het morfologisch niveau
Er zijn elementen in een taal die wel een duidelijke betekenis hebben, maar die je geen woord kunt
noemen. Er zijn dus nog kleinere elementen in een taal dan woorden: morfemen. Een morfeem is
dus het kleinste betekenisdragende elemenit van een taal.
- Er zijn morfemen die als los woord voorkomen (paard, huis), dit zijn vrije morfemen.
Daarnaast zijn er morfemen die je niet als woord kunt gebruiken, maar die altijd gekoppeld
zijn aan een ander woord (zoals –ig, -heid): gebonden morfemen.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper ErikVloedgraven1988. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
