VWO 6 historische contexten deel 2: De verlichting in theorie en praktijk (1650-1900)
Bijhorende kenmerkende aspecten:
- Rationeel optimisme en ‘’verlicht denken’’ dat werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
- Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse
verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme)
- Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de
daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme
- De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over
grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap
- De industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële
samenleving.
- De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie
- Opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen: nationalisme, liberalisme,
socialisme, confessionalisme, feminisme.
- Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen
aan het politiek proces.
- De opkomst van emancipatiebewegingen
- Discussies over de sociale kwestie
Samenvatting
De verlichting
17e eeuw was er een wetenschappelijke revolutie:
Periode van groot aantal uitvindingen en ontdekkingen als gevolg van systematisch beoefeningen van
onderzoek ( bv natuurwetten van Newton), door:
- Observeren
- Experimenteren
- Redeneren
Oorzaken:
- Ontdekkingsreizen -> toename van kennis van de wereld
- Ambachtelijke technieken -> meer controle over de natuur en de behoefte aan precieze
metingen
- Humanistische tekstanalyse -> verdergaan op Griekse en Romeinse kennis
- Rationalisme van Descartes -> nieuwe kennis door gebruik van de rede -> zorgde voor een
toename van logisch redeneren
- Empirisme van Locke: nieuwe kennis door waarneming en ervaring -> zorgde voor een
toename van observeren en experimenteren
Nieuwe inzichten en ontdekkingen zijn in strijd met de ideeën en het wereldbeeld van de kerk dit
zorgde voor discussies over de positie van de kerk In de maatschappij.
Mensen moeten zelf kunnen kiezen wat ze willen geloven de overheid mag geloof niet afdwingen en
ketters vervolgen
Verlichting:
, Stroming van geleerden die menen dat alles met behulp van het verstand kan worden verklaard, dat
zal bijdragen aan de vooruitgang van de samenleving:
- Groot vertrouwen in rationeel denken
- De wetenschappelijke manieren van het onderzoek kan gebruikt worden door en voor alle
terreinen van de samenleving
- Door verlichting is grote maatschappelijke vooruitgang mogelijk
De verlichting zorgt voor grote veranderingen In het denken over de samenleving
Zijn tradities, religieuze praktijken en bestaande gezagsverhoudingen wel redelijk?
Een samenleving gebaseerd op erfelijke rechten en plichten of religieuze ideeën wordt al slecht
gezien maar een samenleving gebaseerd op de rede wordt als een ideaal gezien
Verlichte denker Rousseau:
- Ideale opvoeding voor kinderen is in harmonie met de natuur en zonder straffen
- Onderwijs moet er zijn voor alle kinderen. Zij moeten vrij zijn om zelf te kunnen oordelen
Verlichte ideeën werden verspreid via:
- Brieven
- Boeken -> bv de encyclopedie
- Salon bijeenkomsten
Nieuwe ideeën en maatschappelijke kritiek leidden tot optimisme en geloof In de maatschappelijke
vooruitgang
Men twijfelt of het menselijk verstand wel alles kan verklaren
Maar waar ligt de soevereiniteit?
Traditioneel: bij de vorst -> droit divin: goddelijk recht om als (absoluut) vorst te regeren. Een opstand
tegen de vorst is dus ook een opstand tegen god.
Locke en Rousseau gaan uit van natuurrechten en het idee van een sociaal contract:
Een contract tussen vorst en burgers of tussen burgers onderling
Doel: voorkomen van een oorlog tussen vorst en burgers of tussen burgers onderling
Eisen: burgers dragen bepaalde taken over aan de overheid, in ruil daarvoor beschermd de overheid
de rechten van de burgers via wetgeving.
John Locke over het sociaal contract:
- Volk heeft in alle vrijheid besloten een samenleving te vormen
- Er is geen contract waarin staat dat de vorst over het volk mag heersen, de soevereiniteit ligt
dus bij het volk
- Burgers waren elkaars gelijken en behielden hun vrijheid: sociaal contract
- Vorst moet het volk beschermen en zorgen voor bescherming van hun natuurrechten:
vrijheid, leven en bezit
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evakomed. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,92. Je zit daarna nergens aan vast.
