Dit document bevat uitgebreide aantekeningen bij de hoorcolleges van de cursus Diagnostiek in de klinische psychologie () dat gegeven wordt aan de Universiteit Utrecht. Het betreft de hoorcolleges van !
Samenvatting Diagnostiek in de Klinische Psychologie (2003000176)
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 – Het diagnostisch proces...................................................................................................2
Hoofdstuk 2 – Kwaliteit van diagnostiek...............................................................................................13
Artikel: Waarom iedere psycholoog de regel van Bayes moet kennen (Tiemens, 2018).......................24
Hoofdstuk 3 – Het gesprek...................................................................................................................27
Hoofdstuk 4 – Gedragsobservatie.........................................................................................................40
Boek hoofdstuk: De anamnese en heteroanamnese (Hengeveld & Schudel, 2003).............................50
Boek hoofdstuk: De diagnostische fase (Rijkeboer & Thunnissen, 2009)..............................................58
Boek hoofdstuk: Richtlijnen behandelen suïcidaliteit (Huisman, van Houwelingen & Kerkhof)...........63
Hoofdstuk 9 – Zelfbeoordelingsvragenlijsten voor het meten van probleemgebieden........................70
Hoofdstuk 6 – Intelligentie en intelligentietests...................................................................................79
Hoofdstuk 7 – Neuropsychologische vragen en methoden...................................................................92
Artikel: The neurocognitive profile of attention-deficit/hyperactivity disorder (Pievsky & McGrath,
2017)..................................................................................................................................................109
Artikel: Social cognition in schizophrenia (Green et al., 2015)............................................................113
Hoofdstuk 5 – Indirecte methoden.....................................................................................................118
Hoofdstuk 8 – Persoonlijkheidsvragenlijsten......................................................................................124
Hoofdstuk 11 – Ethische aspecten en rapportage van diagnostiek.....................................................131
Boek hoofdstuk: Indictiestelling: een beschouwing (Rijkeboer & Thunnissen, 2009).........................136
Boek hoofdstuk: Indicatie voor psychotherapie (Witteman et al.)......................................................139
*Groene markering: cursief woord in het boek
*Oranje markering: belangrijke begrippen
*Blauwe markering: testinstrument o.i.d.
1
Gemaakt door J. B. en S. van D.
Gelieve niet te delen met anderen!
, Hoofdstuk 1 – Het diagnostisch proces
1.1 Inleiding
Sinds enige tijd is er hernieuwde belangstelling voor diagnostische activiteit, wat voorheen gezien
werd als een saaie en tijdrovende bezigheid. Men is het erover eens dat een grondige diagnostiek
van de problemen en klachten van de cliënt voorwaarde is voor adequate hulpverlening.
De drie elementen van klinische psychodiagnostiek:
- Theorievorming over de problemen/klachten en problematische gedragingen
- Operationalisatie en meting daarvan
- Toepassing van relevante diagnostische methoden
De kwaliteit van de drie elementen berust op conceptueel en empirisch onderzoek
hypothesen over gedragingen, cognities en emoties/motivaties worden geformuleerd o.b.v. een
theorie + de hypothesen worden geoperationaliseerd, gemeten en getoetst in een gefaseerd
diagnostisch proces = een wetenschappelijk gereglementeerd denk- en doeproces.
1.2 Stappen van het diagnostisch proces (zie eventueel Fig 1.1)
1. Aanmelding (Doorverwijzing van de cliënt naar de diagnosticus of directe vraag van cliënt
aan diagnosticus)
1. Exploratie
i. Aanvraag (= van verwijzer)
1. Aanvraaganalyse
2. Dossierstudie
ii. Hulpvraag (= van cliënt)
1. Hulpvraaganalyse
2. Exploratie van problemen
Aan/hulpvraag hoeven niet hetzelfde te zijn; ze vormen het
vertrekpunt
2. Reflectie van de diagnosticus
1. Naast de aan/hulpvraag vormt de diagnosticus zelf ook vragen die opduiken
tijdens het kennismakingsgesprek o.b.v. maakt de diagnosticus een
diagnostisch scenario
3. Diagnostisch scenario (= bevat een voorlopige theorie over de cliënt, waarin beschreven
wordt wat de problemen zijn van de cliënt en hoe ze verklaard kunnen worden.
1. Indeling van grondvragen (onderkenning, verklaring, predictie, indicatie,
evaluatie) (inductie)
2. Formuleren van theorie (inductie)
Het toetsen van de theorie vereist vijf diagnostische handelingen:
o Hypothesen (inductie)
o Keuze instrumentarium (hypothesen ondersteunen of verwerpen) (deductie)
o Toetsbare voorspellingen (deductie)
o Afname en verwerking (toetsing)
o Argumentatie (evaluatie)
4. Integratie Rapportering
2
Gemaakt door J. B. en S. van D.
Gelieve niet te delen met anderen!
, 3
Gemaakt door J. B. en S. van D.
Gelieve niet te delen met anderen!
, 1.3 Vijf basisvragen in de klinische psychodiagnostiek
- Onderkenning: Wat zijn de problemen, wat lukt er nog en wat gaat mis?
- Verklaring: Waarom zijn bepaalde problemen er en wat houdt ze in stand?
- Predictie: Hoe zullen de problemen van de cliënt zich in de toekomst verder ontwikkelen?
- Indicatie: Hoe kunnen de problemen verholpen worden?
- Evaluatie: Zijn de problemen voldoende verholpen als gevolg van de interventie?
Bij elke basisvraag is een deel van het kennisbestand (knowledge base) van de
psychologie relevant; de vraag wetenschappelijk en professioneel beantwoorden.
1.3.1 Onderkenning
Om zicht te krijgen op het probleem van de cliënt brengt de diagnosticus zowel de klachten als
de adequate gedragingen van de cliënt en/of zijn omgeving in kaart.
- Onderkenning bevat:
o Inventarisatie en beschrijving
o Ordening en categorisering in disfunctionele gedragsclusters of stoornissen
o Inschatting van de ernst van het probleemgedrag
- Onderkenning kan plaatsvinden door:
o Criteriumgericht meten = Vergelijken met een vooraf bepaalde standaard
o Normgericht meten = Representatieve vergelijkingsgroep
o Infasief meten = Met het individu zelf (bv op eerder moment)
- Onderscheid tussen classificatie en diagnostische formulering is ook relevant m.b.t.
onderkenning
o Classificatie: het klinische beeld wordt ondergebracht bij een type probleem
Alles-of-niets principe cliënt indelen in een categorie (DSM-
categorieën)
Meer-of-minder principe cliënt krijgt een profiel van scores op een
aantal dimensies (dimensies van klachten- en
persoonlijkheidsvragenlijsten)
Nadeel: labeling (die beperkt is) en aanleiding geeft tot comorbiditeit
Voordeel: vergemakkelijkt communicatie tussen deskundigen
o Diagnostische formulering: het individu staat met zijn unieke klinische beeld
(specifieke kenmerken, dimensies en specifieke wijzen van functioneren) centraal
Holistische theorie: hierin staan functionele, theoretisch geëxpliciteerde
relaties tussen probleemgedragingen onderling en de context centraal.
Nadeel: empirische ondersteuning ontbreekt soms
Voordeel: doet recht aan uniciteit van het individu door een beschrijving
van de cliënt en zijn context
Naast onderkenning verklaart de diagnostische formulering ook
1.3.2 Verklaring
- Verklaring bevat:
o Het (deel)probleem
o Condities die het optreden van het probleem verklaren
o De relatie tussen 1 en 2 in termen van ‘omdat’ of ‘doordat’
- Vier types verklaringen voor probleemgedrag:
o De locus
4
Gemaakt door J. B. en S. van D.
Gelieve niet te delen met anderen!
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SvD1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
