OAT
–
Sjabloon
controleaanpak
per
proces
en
balanspost
Hogeschool
Utrecht
2016-‐2017
Nienke
Beukema
,INHOUDSOPGAVE
CONTROLELEER ALGEMEEN 5
CONTROLEPLAN 6
1. TYPOLOGIE 6
2. STEUNPUNTEN 6
3. CONTROLE DOELSTELLING 6
TENDENTIES 6
4. INITIËLE CIJFERANALYSE 7
5. RISICO’S 8
6. AO/IB (OPZET, BESTAAN EN WERKING) 9
7. CBO 10
8. VBC 11
HANDEL OP REKENING 11
MASSAPRODUCTIE 11
STUKPRODUCTIE 11
INKOPEN 12
VERKOPEN 12
DIENSTVERLENING MET DOORSTROMING VAN EIGEN GOEDEREN 12
DIENSTVERLENING MET DOORSTROMING VAN GOEDEREN VAN DERDEN 12
DIENSTVERLENING DIE LEVEREN VIA EEN VASTE LEIDING 13
DIENSTVERLENING DIE INFORMATIEDIENSTEN LEVEREN 13
DIENSTVERLENING MET SPECIFIEKE RESERVERING VAN RUIMTE : 13
DIENSTVERLENING ZONDER SPECIFIEKE RESERVERING VAN RUIMTE 13
OVERIGE DIENSTVERLENING: ACCOUNTANTSKANTOOR 13
OVERIGE DIENSTVERLENING: COMMERCIËLE OMROEP 14
OVERIGE DIENSTVERLENING: MAKELAARSKANTOOR 14
9. GEGEVENSGERICHTE CONTROLES 15
DETAILCONTROLES 15
CONTROLE VAN PROCESSEN 16
1. CONTROLE VAN INKOPEN 17
1. DOELSTELLING 17
2. RISICO-INSCHATTINGEN 17
3. BEOORDELING AO/IB: TOETSING OP OPZET, BESTAAN EN WERKING 18
OPZET 18
BESTAAN 18
WERKING 18
4. CIJFERANALYSE 19
5. GEGEVENSGERICHT 19
2. CONTROLE VAN VERKOPEN 21
2
,1. DOELSTELLING 21
2. RISICO-INSCHATTINGEN 21
3. BEOORDELING AO/IB: TOETSING OP OPZET, BESTAAN EN WERKING, 22
OPZET 22
BESTAAN 22
WERKING 22
4. CIJFERANALYSE 23
5. GEGEVENSGERICHT 23
3. CONTROLE VAN PRODUCTIEPROCES 24
1. DOELSTELLING 24
2. RISICO-INSCHATTINGEN 24
3. BEOORDELING AO/IB: TOETSING OP OPZET, BESTAAN EN WERKING 24
OPZET 24
BESTAAN 24
WERKING 25
4. CIJFERANALYSE 25
5. GEGEVENSGERICHT 25
4. CONTROLE VAN PERSONEELSPROCES 26
1. DOELSTELLING 26
2. RISICO-INSCHATTINGEN 26
3. BEOORDELING AO/IB: TOETSING OP OPZET, BESTAAN EN WERKING 27
OPZET 27
BESTAAN 27
WERKING 27
4. CIJFERANALYSE 28
5. GEGEVENSGERICHT 28
5. CONTROLE VAN GELDVERKEER 29
1. DOELSTELLING 29
2. RISICO-INSCHATTINGEN: ALGEMEEN EN SPECIFIEK 29
3. BEOORDELING AO/IB: TOETSING OP OPZET, BESTAAN EN WERKING à SYSTEEMGERICHT 29
OPZET 29
BESTAAN 29
WERKING 30
4. CIJFERANALYSE 30
5. GEGEVENSGERICHT 30
CONTROLE VAN BALANSPOSTEN 31
IMMATERIËLE VASTE ACTIVA 31
MATERIËLE VASTE ACTIVA 32
FINANCIËLE VASTE ACTIVA 34
VOORRADEN 35
VOORRAAD HANDELSGOEDEREN 35
ONDERHANDEN WERK 38
VORDERINGEN 39
VORDERINGEN OP HANDELSDEBITEUREN 39
LIQUIDE MIDDELEN 41
EIGEN VERMOGEN 42
VOORZIENINGEN 43
KORTLOPENDE SCHULDEN 44
SCHULDEN OP HANDELSCREDITEUREN 44
3
,NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN 45
CONTROLE VAN WINST-EN-VERLIESREKENING 46
CONTROLEREN UITBETAALDE VERKOOPBONUSSEN 46
CONTROLEREN ONTVANGEN INKOOPBONUSSEN 48
CONTROLEREN BETAALDE PROVISIES 49
CONTROLEREN ANNULERINGEN 50
4
,Controleleer algemeen
Interne beheersing/Internal control
De redelijke zekerheid dat de organisatie zijn doelstellingen kan behalen:
Effectiviteit en efficiency van de bedrijfsprocessen
De betrouwbaarheid van de financiële verslaggeving (de informatie)
Het zich houden aan de wet- en regelgeving
Het zorgen dat activa niet onrechtmatig aan de organisatie worden onttrokken
Doel accountantscontrole
Vast te stellen of de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat de het getrouwe beeld
kunnen aantasten. En daardoor de beslissingen van de gebruiker kunnen worden beïnvloed.
Doel onderzoek interne beheersing
Vaststellen op welke wijze bij accountantscontrole gebruikgemaakt kan worden van de verrichtingen
en uitkomsten van de interne beheersingsmaatregelen van de onderneming.
Vaststellen of deze interne beheersing voldoet aan de minimumeisen om tot een goedkeurende
controleverklaring te komen.
Belangrijke controle tools van accountant
§ Steekproefrisico à dwars door organisatie heen
§ Cijferbeoordeling à verschillen, debiteuren die aflopen, voorraad, marges etc.
§ Management doet VBC, FS etc.
§ Accountantscontrole risico = Inherent risico * Interne controle risico * detectierisico
§ ACR = INH * ICR * DR à -/- * -/- * ++ = negatief IB à + * + * -/- = positief IB
§ ACR = onterecht goede verklaring afgeven
§ INH = risico die bij de typologie horen (onlosmakelijk) zonder IBM
§ ICR = risico die niet wordt afgedekt als management IBM heeft toegepast
§ DR = fouten die erin zitten, maar acc. niet ontdekt. (Steekproefrisico * CBO)
Vervangbare interne controle
Organisatie heeft zelf de controle niet goed uitgevoerd, er is wel genoeg FS aanwezig waardoor er
geen fraude kan ontstaan, er is ook geen kas aanwezig, maar organisatie is te lazy geweest.
Accountant kan dan dit opnieuw en grootst aanpakken en oplossen à vervangbaar maar kan dus
alleen als er geen kans was voor fraude en genoeg scheiding.
Onvervangbare interne controle
§ De organisatie is te klein en heeft weinig FS aanwezig, of er is een kas aanwezig. Dan kan de
accountant d.m.v. geen enkele controle het meer vervangen want het is fraudegevoelig
geweest en accountant kan dan niks meer erover kan. Accountant woont inventarisatie bij:
o In de voorbereidingsfase
§ Vaststellen dat KVA up to date is
§ Stil leggen logistiek
o Tijdens de telling
§ Tellen in FS tot bewarende functie
§ Uitgaan van KVA en bij verschil nog een keer tellen
o In de afwerkingsfase
§ Analyse verschillen
§ Autorisatie verschillen
§ Bijwerken KVA
5
,Controleplan
1. Typologie
2. Steunpunten
3. Controle doelstelling
4. Initiële cijferbeoordeling
5. Risico’s (IHR, Significant)
6. AO/IB (opzet, bestaan en werking)
7. CBO (gaat verder in op stap vier)
8. VBC
9. Gegevensgerichte controles
a. Detailcontroles (de documenten in duiken)
b. Overige controles (overige gegevensgerichte controles)
1. Typologie
Zie sjabloon BIV AO
2. Steunpunten
Zie sjabloon BIV AO
3. Controle doelstelling
§ Volledigheid (credit)
§ Juistheid (debet)
§ Eigendom (debet)
§ Bestaan (debet)
§ Waardering (debet en in minder mate credit)
§ Tijdigheid / Afgrenzing (altijd)
§ Presentatie en toelichting (altijd) = naleving eisen verslaggeving
§ Accuratesse
§ Classificatie
Zie per proces de controle doelstellingen naar proces toegekend
Tendenties
Tendenties is als er bepaalde reden is voor het management om een post hoger of lager te laten
voorstellen à hierdoor kan de controledoelstelling omdraaien.
§ DGA vaak lage winst en hoog mogelijke kosten à min mogelijk belasting betalen zodat meer
uitgekeerd wordt naar hem
§ Verliesgevende activiteit en kosten kunnen niet gedrukt worden à omzet flatteren zodat de
rest er mooier uit ziet
§ Bankvoorwaarden à hierdoor zal de directie bepaalde posten hoger willen voorstellen
§ Schommeling tussen klein en middelgroot regime à omzet en balanstotaal onderdrukken
§ Staat niets over in? Dan gewoon onderneming wilt winst maken en kosten drukken
6
,4. Initiële cijferanalyse
Omvang Trend (kenmerken) Controleaspecten
Post balans t.o.v. balanstotaal Veranderingen % t.o.v. vorig Volledigheid: achterwege gelaten?
Post w&v t.o.v. omzet: jaar (nieuw-oud/oud) Juistheid: hoort alles wel op deze post?
- Materieel (>5%) Bestaan: à Waarneming ter plaatse
- Diepgaande invloed (>10%) Casus specifiek (kijk naar Eigendom: à Eigendom kadaster /
posten die in het verlengde koopakte
Post balans t.o.v. liggen om die ook op te Waardering: à Formele papieren,
groepsvermogen zoeken) en ook de toelichting verkoopakten, taxatierapport, laatste
Post w&v t.o.v. bedrijfslasten: goed lezen. Bijvoorbeeld inkoopfacturen
- Materieel ...% debiteuren toelichting kijk naar Tijdigheid: à juiste periode verantwoord?
- Diepgaand ...% groepsmaatschappijen en op Presentatie: à RJ & wet- en regelgeving,
Hier zitten geen percentages handelsdebiteuren bij omzet NV COS
aan verbonden en oninbare vorderingen Toelichting: specifiek kijkend niet uit
balans zijnde verplichtingen en gehele
! Soms als post vordering 30% Waarderingsgrondslag toelichting
van EV is dan post nog steeds Continuïteit van onderneming (going
diepgaand i.v.m. subjectiviteit concern) à kortlopende passiva en activa
van vordering AH vergelijken, verschillende ratio’s
Voorbeeld kenmerken
• Handelsdebiteuren stijgen met 23% maar omzet maar met 4%, betekent afnemers die minder
snel betalen of voorziening oninbaarheid niet voldoende rekening mee gehouden; à als OHP
in op functionele manier wordt gedaan dan staat de mutatie van OHP in de post omzet, als
OHP dus is gedaald kan dit voor een omzet daling zorgen.
• Loonkosten die zijn gestegen maar aantal FTE is gedaald en omzet ook gestegen. Kosten
uitbesteed werk ook gestegen dus lijkt erop dat personeel wordt ingehuurd om extra omzet te
genereren. Er wordt reorganisatie verwacht, heeft dit gevolgen voor personeel? Personeel uit
buitenland die achteraf niet in Nederland mogen verblijven, accountant nagaan dit kan leiden
tot boetes?
• Economische crisis en debiteuren zijn gestegen maar voorziening oninbaarheid ongewijzigd,
staat debiteuren niet te hoog gewaardeerd? Of als AH zich zelf geld uitlenen terwijl ze geld
problemen hebben, vorderingen volwaardig? Langlopende schulden van banken zijn 0
gedaald, kan X wel aan kortlopende schulden voldoen? Waardering projecten onjuist als de
actuele waarde lager ligt dan de projectkosten.
• At arms length handelen tussen groepsmaatschappijen à MVA te hoog of laag?
• Kredietinstellingen à is aan ratio voorwaarden voldaan?
Cijferanalyses
Planningsfase à NV COS 315 initiële cijferanalyse
Uitvoeringsfase à NV CO 520 tussentijds (meer in detail)
Afrondingsfase à NV COS 700 indirect à schattingsposten, alles erbij en nog keer analyse
CBO doe je continue met telkens een iets ander doel
Let op!
Kijk altijd naar posten die in het verband liggen van de te controleren post. Bijvoorbeeld bij (I)MVA
naar de afschrijvingskosten. En bij lonen en salarissen naar in verband houdende verplichtingen.
7
, 5. Risico’s
NV COS 315.6
§ Inlichtingen bij het management
§ Cijferanalyses
§ Waarneming ter plaatse
o Waarnemingen ter plaatse bestaan uit het volgen van de handelingen van anderen bij
een proces of procedure, bijvoorbeeld het bijwonen door de accountant van de door
het personeel van de huishouding uitgevoerde voorraadopname of het waarnemen
van de uitvoering van interne beheersingsmaatregelen die achteraf niet verifieerbaar
zijn.
Risico inschatting
§ Strategische risico’s
o DESTEP
§ Proces risico’s
§ Risico’s in balansposten
o Voorraad
o Debiteuren
o Etc.
Focus bij accountantscontrole op de proces- en risico’s in balansposten. Strategische risico’s kunnen
ook van toepassing zijn indien er speciale regelgevingen zijn, verwachten, continuïteit of boetes e.d.
Zie per proces de risico’s en sjabloon inherente risico’s.
8
