Criminaliteit, cognitie en persoonlijkheid: Hoorcollege 1:
Introductie en aantekeningen en extra uitleg
Antisociale persoonlijkheidsstoornis (APS):
Continu over grenzen van anderen heen gaan en er ook weinig om geven dat je dat doet,
tekort aan empathie.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS):
Behoefte aan aanbeden worden. Gevoel van grandioosheid, ook tekort aan empathie.
Geweld is een belangrijke volksgezondheidskwestie
• Interpersoonlijk geweld is een groot maatschappelijk probleem
Geweld brengt schade toe aan individuen, families en gemeenschappen
Er zijn meerdere factoren die geweld verklaren (conform WHO)
Focus in de cursus criminaliteit, cognitie en persoonlijkheid: individueel niveau, factoren
binnen een persoon, ook wel persoonlijke eigenschappen.
Geweld: definitie
= ‘gedragingen die bedoeld zijn om schade toe te brengen aan een levend wezen dat
gemotiveerd is om schade te voorkomen’.
Geen handelingen die onopzettelijk, consensueel of voordelig zijn.
Voorbeelden hiervan zijn bij:
• Onopzettelijk: een auto-ongeluk
• Consensueel: seksuele handelingen met consent of een bokswedstrijd
• Uiteindelijk voordelig: een operatie
Geweld versus agressie
• Geweld is het krachtig toebrengen van lichamelijk letsel.
• Agressie is minder fysiek schadelijk (bv. bedreigingen, negeren etc.), maar erg
psychologisch schadelijk.
• Kan net zo schadelijk zijn als fysiek geweld (of meer!)
➔ Geweld: verwijst naar zowel agressie als fysiek geweld in deze cursus
Individuele verschillen in aanleg tot geweld (alle 3 gerelateerd aan geweld):
• Individuele verschillen (persoonlijkheidskenmerken)
• Persoonlijkheidsprocessen (cognitieve, zoals morele ontkoppeling, de rechtvaardiging van
gedrag dat niet aansluit bij de eigen ethische standaard van waarden en normen.)
• Persoonlijkheidsstoornissen
,• Categorisch (cut-off: alleen persoonlijkheidsstoornissen), dus: dimensioneel perspectief is
Persoonlijkheidsproblemen
Persoonlijkheidsstoornissen in diagnostische classificatiesystemen (DSM-5, meest gebruikt
in NL en ICD-10, meest gebruikt in VS)
DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)
• American Psychiatric Association (APA), DSM-IV, 2000; DSM-5, 2013
Een blijvend patroon van ervaringen en gedrag dat afwijkend is van de verwachtingen van
de cultuur van het individu, aanhoudend en star is en begint in de adolescentie of vroege
volwassenheid, stabiel is over tijd en uitmonden in blijvende stress en beperkingen/storing.
ICD-10 (International Classification of Diseases-10)
• World Health Organization (WHO), 1992
Minder belangrijk voor ons.
,De erkende persoonlijkheidsstoornissen in de DSM-4 en ICD-10
Recapitulatie DSM & persoonlijkheidsstoornissen:
DSM-IV (1994), DSM-IV-TR (2000): Categoriaal perspectief
In de DSM-5 werken we meer met een dimensioneel model i.p.v. een categoriaal model.
Hierdoor is het niet zo dat als je 1 trek te weinig hebt voor bepaalde een
persoonlijkheidsstoornis dat je gelijk in de normale categorie komt en met 1 trek meer in de
abnormale. Nu wordt het meer weergegeven op een schaal.
, DSM-IV (1994), DSM-IV-TR (2000): Multi-axiaal systeem
• As I: Klinische stoornissen
• As II: 10 Persoonlijkheidsstoornissen
Kenmerken persoonlijkheidsstoornis:
– ernstige, aanhoudende en starre patronen
– van gedrag en innerlijke beleving
– die starten in de adolescentie of vroege volwassenheid
– die ernstig afwijken van culturele verwachtingen
– en uitmonden in blijvende stress en beperkingen
– in interpersoonlijke relaties en in het professioneel leven
– en door de patiënt als egosyntoon ervaren worden (als deel van hunzelf, dus i.p.v. ik ben
optimistisch, maar nu depressief, voelen persoonlijkheidsstoornis trekken door het individu
vaak als eigen)
We delen persoonlijkheidsstoornissen in in 3 clusters:
– A: Zonderling‐excentriek; gestoorde interpersoonlijke beleving:
» Paranoïde, Schizoïde, en Schizotypische persoonlijkheidsstoornis
– B: Theatraal‐emotioneel; ‘ik’ centraal beleefd:
» Antisociale, Borderline, Theatrale, en Narcistische persoonlijkheidsstoornis
– C: Bezorgd-bevreesd: klemtoon op negatieve emotionaliteit:
» Ontwijkende, Afhankelijke en Obsessief-Compulsieve persoonlijkheidsstoornis
