Week 1 - Hoofdstuk 1
De rechtsvormen zijn het juridisch omhulsel van de onderneming. Het is een
hulpmiddel om een onderneming in het maatschappelijk leven en in rechte te kunnen
laten functioneren: de onderneming en haar functioneren zijn het doel van het
ondernemingsrecht. De rechtsvormen zijn facilitair (met ondersteunende functie). En
zij zijn een hulpmiddel om te kunnen ondernemen. Ondernemingen zijn op winst en
het behalen van economische voordelen gericht. De rechtsvormen komen in
aanmerking die toelaten winst uit te keren aan degenen die in de onderneming
participeren. In NL heb je keuzevrijheid.
Besloten vennootschap
Een bv (art. 2:175 BW) is een vorm dat in één of meer overdraagbare aandelen
verdeeld kapitaal heeft. Men kan alleen participeren via een aandeel (=
kapitaalassociatie/kapitaalvennootschap). Bij oprichting dient er minimaal één
aandeel te worden uitgegeven. Het nominale bedrag van de aandelen en het daarop
te storten bedrag kan bijv. €1 zijn. Als er meer dan één aandeel wordt uitgegeven,
dan mogen de aandelen in handen zijn van één aandeelhouder. Aandelen zijn een
middel om vermogen aan te trekken. De aandeelhouder brengt vermogen in. Als
tegenprestatie ontvangt hij één of meer aandelen. De aandeelhouder dient
vermogen aan de bv ter beschikking te stellen, ter grootte van het nominale bedrag
waarvoor hij aandelen neemt. In de statuten staat vermeld hoe hoog dit nominale
bedrag voor aandelen is. Het aandeel heeft stemrecht in de
aandeelhoudersvergadering (art. 2:228 BW) en een zeggenschapsfunctie. Ieder
aandeel levert één stem op. Hoe meer aandelen, des te meer stemmen hij in de
aandeelhoudersvergadering heeft. Een bv heeft een plutocratisch karakter: hoe meer
aandelen, hoe machtiger hij in de vergadering en daarmee in de bv is. Tenzij de
statuten anders bepalen (art. 2:228 lid 4 BW). Aandelen zonder stemrecht zijn ook
toegestaan, voor zover de statuten dit toelaten. Het aandeel heeft ook een
winstverdelingsfunctie: ieder aandeel heeft recht op een gedeelte van de winst (art.
2:216 BW). De behaalde winst wordt over de aandelen verdeeld = winstuitkering
(=dividend). Hoe meer aandelen, des te groter is het winstrecht van de betrokkene
(art. 2:216 lid 6 en 7 BW). Voor een aandeelhouder is het aandeel een
vermogensobject, omdat het voor overdracht vatbaar is. Aandelen zijn
verhandelbaar. Een aandeel kan ook verpand worden (art. 2:198 BW) en kan door
een onbetaalde schuldeiser beslag worden gelegd (art. 474c-474i Rv).
De bv is besloten = aandelen staan op naam en overdracht kan niet vrijelijk
plaatsvinden. Als een aandeelhouder zijn aandelen wil overdragen moet hij dit bieden
aan de medeaandeelhouders (art. 2:195 lid 1 BW). De statuten mogen de
aandeeloverdracht vrijmaken. Er zijn voorschriften binnen welke grenzen de vrije
overdraagbaarheid in de statuten beperkt kan worden = blokkeringsregelingen (art.
2:195 BW). Blokkeringsregelingen hebben tot gevolg dat aandelen in een bv niet vrij
verhandelbaar zijn. De overdracht van aandelen in een bv kan alleen bij notariële
akte plaatsvinden. Alle aandeelhouders moeten worden opgenomen in een register
dat het bestuur moet bijhouden (art. 2:194 BW). Een aandeelhouder is niet
persoonlijk aansprakelijk voor hetgeen in naam van de bv wordt verricht en is niet
gehouden boven het bedrag dat op zijn aandelen behoort te worden gestort in de
verliezen van de bv bij te dragen (art. 2:175 BW). Als de bv failliet gaat, dan kunnen
schuldeisers onbetaald blijven. De bv wordt geregeerd door haar statuten. Die dienen
bij oprichting te worden opgesteld. Denk aan de naam, de zetel, het doel
(werkterrein) (art. 2:177 BW) en dient het aantal en het bedrag van de aandelen te
vermelden (art. 2:177 BW). De inrichting van een bv is openbaar (art. 2:180 lid 1
BW).
Naamloze vennootschap
De nv trekt vermogen aan door haar diensten van de effectenbeurs Amsterdam te
gebruiken (geschikt voor grote ondernemingen). Aandelen worden via Euronext
,Amsterdam verhandeld. Dit is alleen mogelijk als de nv een beursnotering heeft. Het
minimumkapitaal bedraagt €45.000 (art. 2:67 lid 2 BW). Een nv heeft aandelen
verdeeld in maatschappelijk kapitaal (art. 2:64 BW). Het maatschappelijke kapitaal is
facultatief. Het aandeel vervult dezelfde functies: aantrekken vermogen art. 2:80 BW;
winstverdeling art. 2:105 BW en stemrecht art. 2:118 BW. Naast aandelen op naam
(art. 2:82 BW) kan het ook aandelen op toonder uitgeven. De namen van houders
van toonderaandelen worden niet in een aandeelhoudersregister opgenomen. Bij
aandelen op naam moet het bestuur een register bijhouden (art. 2:85 BW).
→ Nv/bv moeten bij notariële akte worden opgericht = een rechtspersoon met een in
aandelen verdeeld kapitaal. En aandeelhouders dienen zich jegens elkaar
overeenkomstig de maatstaven van redelijkheid en billijkheid te gedragen (art. 2:8
lid 1 BW). De bv/nv zijn intuitu pecuniae (om wille van geld aangegaan).
Maatschap en vennootschap onder firma
De maatschap is een obligatoire, wederkerige overeenkomst tot samenwerking van
twee of meer personen en is vormvrij. De maatschap is gericht op het door middel
van samenwerking behalen van vermogensrechtelijk voordeel dat aan de vennoten
ten goede komt = winstverdelingsdoel. Men wil samenwerken voor
gemeenschappelijke rekening tot een gemeenschappelijk doel. Elke vennoot is
gehouden iets in te brengen, zoals arbeid/gebouw. Het strekt tot een samenwerking
van maten die erop gericht is om door middel van hun inbreng voor
gemeenschappelijke rekening voordeel te behalen dat aan hen allen ten goede komt
(art. 7A:1655-1688 BW).
Als een maatschap onder gemeenschappelijke naam een bedrijf uitoefent =
vof. De vof kent hoofdelijke verbondenheid van de vennoten voor
verbintenissen (art. 18 K) en bij de maatschap zijn maten aansprakelijk voor
gelijke delen (art. 7A:1680 BW).
Samenwerkingsvereiste maatschap/vof: de vennoten dienen op voet van gelijkheid
samen te werken. Een vennoot mag niet in een positie verkeren van
ondergeschiktheid ten opzichte van een andere vennoot. De vennoten dienen
gezamenlijk het beleid van de maatschap/vof te bepalen. Bij een maatschap/vof
wordt er intuitu personae (om wille van de persoon; personenassociaties of
personenvennootschappen). De persoon van de vennoot is zowel voor het ontstaan
van de personenvennootschap als voor het voortbestaan ervan van beslissend
belang.
Maatschappen worden gebruikt voor de gezamenlijke uitoefening van het beroep. De
inbreng bestaat uit het ter beschikking stellen van arbeidskracht en is niet beperkt
tot geld of goederen. ⇒ De beroeps- of bedrijfsuitoefening in het kader van een
maatschap kan stil plaatsvinden: een stille maatschap komt voor in de agrarische
sector. Een stille maatschap hoeft niet in het handelsregister worden ingeschreven,
omdat er geen behoefte is aan openbaarmaking van gegevens.
⇒ Een gezamenlijke uitoefening van een beroep kan ook op een voor derden wel
duidelijk kenbare wijze naar buiten, onder een gemeenschappelijke, als zodanig
gevoerde naam, worden uitgeoefend = openbare maatschap (sprake zijn van één
naam). De gezamenlijke bedrijfsuitoefening onder gemeenschappelijke naam heeft
als gevolg het wettelijke regime voor de vof, omdat er strengere
aansprakelijkheidsregels gelden dan voor de beroepsuitoefening (= persoonlijke
dienstverrichting). Bij beroepsuitoefening staan de persoonlijke kwaliteiten van de
dienstverrichter voorop. Een beroepsbeoefenaar wordt geacht het welzijn van zijn
cliënt te behartigen. Beroep: advocaat, medicus, notaris, accountant etc. Voor hen
geldt ook een beroepsgeheim.
Verschillen: Bij de vof ontleent iedere vennoot vertegenwoordigingsbevoegdheid (art.
17 lid 1 K). Ieder van de vennoten is bevoegd namens de vof te handelen. De
,bevoegdheid kan worden beperkt. Voor schulden zijn alle vennoten hoofdelijk
verbonden (art. 18 K). De vof heeft behoefte aan een naar buiten optredende
vertegenwoordiger. Iedere vennoot is dan bevoegd te vertegenwoordigen. Bij een
maatschap mag een vennoot in beginsel alleen namens de andere vennoten
optreden als deze hem daartoe een volmacht hebben gegeven (art. 7A:1679 BW).
Ieder van de vennoten mag op eigen naam transacties afsluiten, maar hiervan wel de
economische gevolgen bij de maatschap in rekening brengt (art. 7A:1676 onder 1 en
3 BW). Bij de maatschap gaat het om samenwerking voor gemeenschappelijke
rekening. Art. 7A:1679 en 1680 BW bepalen dat de vennoten in beginsel alleen voor
gelijke delen verbonden zijn voor vennootschapsschulden.
Op de maatschap/vof is de WOR en Hrgw 2007 van toepassing. Het voorschrift van
art. 29 K is van toepassing als de inschrijving van de vof in het handelsregister niet
heeft plaatsgevonden: de vof wordt bij het achterwege laten van de inschrijving
geacht te zijn aangegaan voor alle zaken en voor onbepaalde tijd. De
vertegenwoordigingsbevoegdheid van de vennoten is dan onbeperkt, zodat een
vennoot van zo’n vof als hij op naam van de vof handelt, de vof en zijn
medevennoten voor alle mogelijke transacties kan verbinden. De gebondenheid van
de vof (en van de vennoten) geldt niet wanneer de wederpartij van de vof van een
beperking of uitsluiting van vertegenwoordigingsbevoegdheid niet onkundig kon zijn
(art. 29 K).
Verschillen tussen nv/bv en maatschap/vof
Bij een nv/bv zijn de aandeelhouders niet aansprakelijk voor hetgeen in naam van de
nv/bv is verricht (art. 2:64 BW respectievelijk art. 2:175 BW). Ze moeten een
jaarrekening opmaken, vaststellen en openbaar maken. Publiceren of openbaar
maken = dat de betrokken jaarrekening op het kantoor van het handelsregister
wordt gedeponeerd (art. 2:394 lid 1 BW). De jaarrekening bevat een overzicht van
het vermogen en het resultaat van de nv/bv. Dit geldt niet voor de maatschap/vof.
Een aandeelhouder kan de kapitaalvennootschap niet opzeggen: een vennoot van
een personenvennootschap heeft wel een mogelijkheid uit de vennootschap te
stappen. Een aandeelhouder kan alleen van zijn aandeel af door het over te dragen
aan een ander. Ander verschil is dat een nv/bv twee organen dienen te hebben: de
aandeelhoudersvergadering met bepaalde in de wet en de statuten genoemde
bevoegdheden en het bestuur met andere bevoegdheden. Er kunnen ook andere
organen worden toegevoegd, zoals raad van commissarissen (art. 2:140/250 BW) of
vergadering van een bijzondere groep aandeelhouders (art. 2:78a/189a BW). De
aandeelhoudersvergadering en het bestuur bevat één en dezelfde persoon. Bij een
maatschap/vof besturen de vennoten = een duale organisatiestructuur.
Commanditaire vennootschap en coöperatie
Een commanditaire (cv) is een samenwerkingsovereenkomst tussen één of meer
gewone vennoten (= hoofdelijk aansprakelijke vennoten) en één of meer
commanditaire vennoten. Een cv is een vennoot dat alleen een bedrag inbrengt (art.
20 lid 3 K). Het is niet meer verplicht dan het fourneren van het bedrag van de door
hem genomen aandelen (art. 2:81/192 BW). De cv is een combinatie van hoofdelijke,
strenge aansprakelijkheid voor de gewone vennoot of vennoten en beperkte, meer
aansprakelijkheid voor de commanditaire vennoot of vennoten. Een commanditaire
vennoot is een gewone vennoot, een deelnemer en partij in de cv. Hij heeft recht op
een deel van de winst van de cv. Zijn bijdrage in het verlies is beperkt tot het bedrag
van zijn commanditaire inbreng.
Een cv kan naar buiten treden voor derden op grond van art. 19, 20 en 21 K. Uit art.
20 lid 2 K volgt dat een commanditaire vennoot geen bestuurs- of
beheershandelingen mag verrichten. Deze dienen door de gewone vennoten verricht
te worden. Een commanditaire vennoot mag zich wel bemoeien met het uitstippelen
van beleid. Als de commanditaire vennoot zich niet houdt aan art. 20 lid 2 K, dan is
hij jegens hen hoofdelijk aansprakelijk voor de verbintenissen van de cv. In het
handelsregister wordt het bedrag van de commanditaire inbreng en het aantal
, commanditaire vennoten opgenomen. De namen van de commanditaire vennoten
hoeven niet worden opgenomen, tenzij een commanditaire vennoot als UBO
aangemerkt moet worden. Dat wordt hij als een eigenaarsbelang heeft van meer dan
25%.
Coöperatie is opgezet als vereniging. De coöperatie mag wel winst uitkeren (art.
2:53a BW). Een coöperatie dient zich ten doel te stellen te voorzien in bepaalde
stoffelijke behoeften van haar leden. De coöperatie moet haar werkzaamheden ten
dienste van haar leden verrichten. Hierdoor dient zij een bepaalde soort
overeenkomsten die verband houden met het bedrijf dat de coöperatie uitoefent, af
te sluiten met de leden (art. 2:53 lid 1 BW). De statuten van een coöperatie mogen
bepalen dat overeenkomsten als die welke zij met haar leden sluit, ook met anderen
mogen worden aangegaan (art. 2:53 lid 3 BW). Art. 2:53 lid 4 BW bepaalt dat de
overeenkomsten met de leden niet van ondergeschikte betekenis mogen zijn. Op
vordering van een belanghebbende kan een rechtbank of OM een coöperatie
ontbinden, als deze zich niet aan dit voorschrift houdt (art. 2:21 lid 3 BW). Art. 2:55
BW bepaalt dat leden bij ontbinding aansprakelijk zijn, deze aansprakelijkheid kan in
de statuten geheel of gedeeltelijk worden weggeschreven (art. 2:56 lid 1 BW). Dit
heeft alleen effect als de coöperatie de woorden Uitgesloten Aansprakelijkheid (U.A.)
respectievelijk Beperkte Aansprakelijkheid (B.A.) in haar naam voert.
Combinatievormen
Soms worden verschillende rechtsvormen gecombineerd om één onderneming te
drijven. Een nv kan de meerderheid van de aandelen in bv’s hebben. Dit wordt een
moedermaatschappij of moedervennootschap genoemd. De bv’s worden
dochtermaatschappijen of dochtervennootschappen genoemd (art. 2:24a BW). Deze
combinatie heet concern of groep (art. 2:24b BW). Het concern of de groep vormt
één onderneming. Bv’s kunnen als aansprakelijke vennoten in een maatschap/vof
participeren. Dit is een combinatievorm van een personenvennootschap met een bv.
Hierdoor probeert men uit het strenge aansprakelijkheidsregime van de
personenvennootschap te trekken. De volledige aansprakelijkheid komt dan op de
bv’s-vennoten te rusten. Aandeelhouders en bestuurders zijn niet aansprakelijk voor
verbintenissen die op de bv’s rusten. Er dient rekening gehouden te worden met art.
2:262 onder b BW (structuurregeling), art. 2:345 BW (enquêterecht) en art. 2:360 BW
(jaarrekening). Bij personenvennootschappen zijn de vennoten gezamenlijk de
dragers van de rechten en plichten die verband houden met de maatschap/vof. Bij
deze rechtsvormen komt ‘mede-eigendom’ of ‘gemeenschap’ van de vennoten voor
= vennootschappelijke gemeenschap. Bij de maatschap/vof zijn de vennoten
gezamenlijk tot de gemeenschap gerechtigd.
Rechtspersoon
Rechtspersoon zijn de bv, nv en coöperatie (art. 2:3 BW). Rechtspersoonlijkheid heeft
als gevolg dat de rechtspersoon zelf drager van rechten en plichten kan zijn. Een
rechtspersoon is rechtssubject. Hij kan eigenaar van een auto, een huis of
rechthebbende op vorderingen zijn. Hij kan via een vertegenwoordiger een
overeenkomst afsluiten (art. 2:5 BW). Een natuurlijke persoon is ook drager van
rechten en plichten en kan overeenkomsten sluiten. De leden/aandeelhouders
hebben niet de rechten van de rechtspersoon toebehoren en dragen in beginsel niet
de plichten die op de rechtspersoon rusten. Een rechtspersoon is een zelfstandig
drager van rechten en plichten en geldt voor het recht als zelfstandige eenheid. Het
vermogen van een rechtspersoon in zijn eigen vermogen (dus verhaald worden door
schuldeisers).
De erkenning van de rechtspersoon gaat zo ver dat een rechtspersoon er aanspraak
op kan maken dat jegens hem een aantal grondrechten in acht worden genomen die
in het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele
vrijheden zijn te vinden. Denk hierbij aan recht op een eerlijk proces (art. 6 EVRM),
het recht op privacy (art. 8 EVRM), vrijheid van meningsuiting (art. 10 EVRM) en
bescherming van eigendom (art. 1 Eerste Protocol).
