Psychologie BOK4
Sociale psychologie: probeert ons gedrag te begrijpen door hoe de omgeving ons beïnvloedt
Gehoorzaamheidsonderzoek: onderzoekt hoe sterk de invloed van sociale situaties is bij de aansturing van
menselijk gedrag
Situationisme: gaat ervan uit dat de externe omgeving, of de gedragsmatige context, onze gedachte,
gevoelens en gedragingen op een subtiele, maar krachtige manier kan beïnvloeden
Dispositionalisme: de neiging gedrag aan interne factoren toe te schrijven, zoals genen,
persoonlijkheidstrekken en karaktereigenschappen (tegenovergestelde van situationisme)
De respons van mensen in een situatie wordt bepaald door 2 factoren:
Sociale rollen: sociaal gedefinieerd gedragspatroon dat mensen in bepaalde omstandigheid of
groep moeten vertonen (student, werknemer, oudste van het gezin, muzikant). De rollen die je
speelt zijn gebaseerd op zaken waarvoor je belangstelling hebt en vertellen je hoe je je moet
gedragen (rollen man-vrouw). Deze rol brengt verwachtingen met zich mee over hoe men denkt
dat je je zult gedragen en een bevoorrechte positie. Het aannemen van een rol maakt de kans
kleiner dat je een andere rol zult aannemen
Sociale normen: ongeschreven regels die de zeggen hoe iedereen zich moet gedragen
(verschillende culturen hebben een andere begroeting, rustig zijn in de bieb, netjes gekleed zijn
voor een sollicitatiegesprek). Als mensen verstoord reageren, weet je dat je een sociale norm
hebt overtreden. In een nieuwe groep moet je ontdekken hoe je je moet gedragen om erbij te
horen. Hierbij let je op:
1. Uniformiteit: eenheid/gelijksoortigheid
2. Frequentie: het aantal bepaalde gedragingen
3. Negatieve consequenties: gevolgen van een sociale norm overtreding
Schema: een groep verwante concepten die een algemeen conceptueel raamwerk biedt voor het
begrijpen van onderwerpen, gebeurtenissen, voorwerpen, personen of situaties. We vormen schema’s
om grote hoeveelheden informatie t organiseren en onze handelingen te bepalen. Zodra een schema is
gevormd, kunnen we daarmee voorspellingen doen over wat we in verschillende omgevingen kunnen
verwachten. Het is vaak storend als een van onze schema’s niet wordt gevolgd, waardoor onze
verwachtingen onjuist blijken en negatieve reacties tot gevolg heeft (ober die eerst dessert brengt, past
niet binnen het schema)
Script: iemands kennis over de volgorde van gebeurtenissen en handelingen die van een bepaalde sociale
rol in een bepaalde situatie wordt verwacht
Kameleoneffect: de neiging om andere mensen te imiteren
Het Ash-effect: de sterke invloed van een groep (druk) op het oordeel van een individu
1. 6 mensen gaan samenspannen in een experiment tegen de laatste binnenkomer
2. De 7 mensen moeten wordt gevraagd welke van de 3 lijnen net zo lang is als de
standaardlijn (heel simpel)
3. De 7e persoon trekt zijn mening in twijfel, omdat alle andere zeggen dat lijn 1 het
correcte antwoord is, terwijl het overduidelijk is dat het antwoord 2 moet zijn
Conformisme: de neiging van mensen om het gedrag en de meningen van andere groepsleden over te
nemen. Omstandigheden die conformisme bevorderen:
Unanimiteit van de meerderheid: hoe meer mensen het met elkaar eens zijn, hoe hoger de
groepsdruk
Omvang van de groep: hoe groter de groep, hoe hoger de groepsdruk
, Openbaarheid: hoe groter de kans is dat je antwoord wordt gehoord/bekend wordt gemaakt, hoe
hoger de groepsdruk
Ambiguïteit: hoe meer iets op verschillende manier gezien kan worden/erover getwijfeld kan
worden, hoe hoger de groepsdruk
Samenstelling van de meerderheid: hoe hoger de status van de groep, hoe hoger de groepsdruk
Gevoel van eigenwaarde: hoe minder gevoel van eigen waarde, hoe hoger de groepsdruk
Macht van een bondgenoot: als 1 iemand dezelfde mening met je deelt, is de groepsdruk kleiner
Onafhankelijken: zo graag onafhankelijk willen zijn dat je expres het foute antwoord geeft om je
los te maken van de groep die het juiste antwoord geeft
Redenen waarom mensen zich conformeren:
Normatieve invloeden: geaccepteerd, goedgekeurd en aardig gevonden willen worden en niet
worden afgewezen door anderen
Informationele invloeden: correct willen zijn en begrijpen wat de juiste manier van handelen is in
bepaalde situaties
Rol van hersenen bij conformisme:
Onderzoekers kijken naar welke hersenen actief zijn wanneer zij een taak uitvoeren
Conclusie was dat ingaan tegen de groep leidt tot emotionele belasting
Alleen als we ons bewust worden van onze gevoeligheid voor sociale druk, kunnen we beginnen ons tegen
het conformisme te verzetten
Ik-niet-syndroom: een illusie die veel mensen hebben die denken dat ze zij zich wel tegen het
conformisme kunnen verzetten, maar het gebeurt hun juist omdat ze niet op hun hoede zijn van hun
gevoeligheid voor invloeden
Sociale neurowetenschappen: methoden uit het hersenonderzoek dat wordt gebruikt om verschillende
typen sociaal gedrag te onderzoeken (zelfbeheersing, vooroordelen, attitudes)
Groepsdenken:
Individuen kunnen zich ook conformeren in groepen
Groepsleden conformeren hun mening aan wat volgens ieder van hen de consensus van de groep
is
Omstandigheden die het groepsdenken bevorderen:
1. Directief leiderschap: een dominante leider
2. Sterke cohesie in een groep, er zijn geen afwijkende meningen
3. Gebrek aan normen waarin een zorgvuldige procedure is vastgelegd om bewijsmateriaal te
verzamelen en te beoordelen
4. Homogeniteit van de sociale achtergrond en van de ideologie van de leden
5. Sterke druk als gevolg van externe dreiging, met weinig hoop op een betere oplossing dan die
van de groepsleider
Stanley Milgram experiment: gehoorzaamheid aan autoriteit
1. De deelnemers van het experiment wisten dat het slachtoffer mogelijk dood kon gaan na de
schok van maximaal 330 volt
2. 65% van de mensen schokte het slachtoffer nog verder toen dat moest van de autoriteit
3. Psychiaters voorspelden dat minder dan 1% helemaal tot het einde zou gaan (alleen sadisten) en
dat men bij niveau 150 zou stoppen
Bepaalde individuelen (charismatische leiders zoals Hitler) kunnen groepen tot gehoorzaamheid
dwingen
Degene die verzet zouden plegen werden gemarteld of vermoord
Trouw blijven aan leider, terwijl je vooraf zegt dat je dat nooit zou doen
Niet alleen gestoorde mensen zijn bereid om (dodelijke) bevelen op te volgen