College aantekeningen
College-aantekeningen Middeleeuwen II
Overzichtelijk weergegeven en uitgewerkte aantekeningen van alle hoorcolleges van het vak Middeleeuwen II zoals gegeven aan de Radboud Universiteit.
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 24 pagina's
Voorbeeld 3 van de 24 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
11-04-2023: fragmentatie & feodale samenlevingenFeodalisme versus hofstelsel:
Feodalisme:
o Is een politiek systeem
o Geld is schaars koning betaalt professionele soldaten met land
o Zij hebben dit land in bruikleen en mogen het namens hem besturen
o In ruil voor militaire steun en loyaliteit krijgen ze ook bescherming van de
koning
Hofstelsel:
o Is een vrijwel zelfvoorzienend economisch systeem
o Vrije boeren, horigen en slaven werken op het land, moeten deel van oogst
afstaan aan landheer (zelf vaak ook leenman)
o In ruil hiervoor krijgen ze bescherming
o Waarschijnlijk ontstaan tijdens de 10e eeuw: periode van invasies, mensen
zochten steun bij lokale heren
Kloosters:
o Worden steeds groter (m.n. door giften van adel); abt als grootgrondbezitter
o Om het klooster heen ontstaat bedrijvigheid, een gemeenschap van boeren en
ambachtslieden
o Landheren willen deze machtige instituten graag controleren bieden in ruil
hiervoor bescherming aan
o Er vindt veel intellectuele uitwisseling plaats tussen kloosters, vooral als ze
dezelfde patroon hebben
kloosters passen dus zowel in het feodale stelsel als het hofstelsel
Historiografie
Men schrijft er vooral in de 18e eeuw over; er is veel kritiek op het absolutisme, men
vraagt zich af hoe het anders kan
o Politieke benadering: de Boulainvilliers was voorstander van feodalisme,
dacht dat lokale adel beter in staat was om gebied te besturen
o Juridische benadering: volgens Montesquieu werkte het feodalisme beter
omdat de adel beter wetten kunnen handhaven
o Economische benadering: volgens Adam Smith belemmerde het onderlinge
geweld tussen landheren de economische groei: je kon niet meer veilig
handelen en boeren kwamen minder toe aan voedsel verbouwen
o Sociale benadering: Marx zag meerdere fasen in de geschiedenis, een continue
economische ontwikkeling en klassenstrijd waarbij het feodalisme één van die
fasen was.
Visies op feodalisme
Traditionele visie:
o Feodalisme kende een strakke indeling volgens de piramidestructuur
o Rituelen waren belangrijk om trouw te bewijzen, er werd nog maar weinig op
schrift gesteld
o Belangrijke posities werden gegeven o.b.v. familie/vriendschapsbanden
o Feodalisme is ineens ontstaan rond het jaar 1000 met het wegvallen van het
centrale Karolingische gezag
Kritiek:
o Het feodale systeem op de manier zoals het werd voorgesteld geldt niet voor
heel Europa (dat claimden sommige historici wel)
o Het ontstaan ervan was geleidelijk proces
o Het ontstaan zou haar oorsprong in de Karolingische periode kunnen hebben
volgens bronnen uit die tijd
, o Het systeem is heel complex; niet alle leenmannen zijn gelijk
Complexiteit
Familiebanden:
o Graaf Siegfied van Luxemburg had een zoon en een dochter
o De dochter trouwt met keizer Hendrik II ontstaan verticale familiebanden
over de gebruikelijke feodale indeling heen
o De zoon (een abt) wil de nieuwe aartsbisschop van Trier worden en zo veel
macht en land verwerven
o Hendrik II wil niet dat één familie te machtig wordt en dus steekt hij hier een
stokje voor
Steden
o Vallen eigenlijk buiten het feodale systeem, willen zich hier ook tegen afzetten
en zelfstandiger worden
o Bijvoorbeeld Utrecht:
Was een kleine stad (net als de meeste), leek meer op een dorp
Bisschoppen hadden er meerdere kerken gebouwd als symbool van
hun macht; hier rondom werden huizen gebouwd ontstaan
‘eilandjes’
1122: bisschop heeft conflict met burgers om economische kwesties
keizer grijpt in gewapend conflict, bisschop verliest moet
stadsrechten geven: Utrecht krijgt eigen bestuur en mag een stadswal
bouwen
Verschillen per gebied:
o Al-Andalus: rond het jaar 1000 is er een dynastieke crisis zwakker centraal
gezag heerser heeft steun nodig van soldaten, geeft ze land/leengoed (iqta)
in ruil voor diensten zij trekken meer macht naar zich toe en stichten
onafhankelijke rijkjes (taifa’s)
o Italië: was vooral een stedelijke samenleving waar bisschoppen en adel de baas
zijn; steden waren redelijk onafhankelijk en geïsoleerd van elkaar
o Byzantijnse rijk: keizer Basileios II wil zijn rijk uitbreiden en beter verdedigen
geeft ridders land in ruil voor hun diensten zij willen zo machtig
mogelijk worden en veel gebied veroveren, maar ondermijnen het gezag van
de keizer niet; ze willen juist zelf keizer worden
17-04-2023: investituurstrijd
Investituur: relatie tussen keizer en kerk
In de Ottoonse en Salische dynastie hadden keizers meer macht over de kerk dan elders:
Alleen keizers konden concilies uitroepen
Keizers zaten concilies ook voor, bepaalden dus mede de wetten en de kerkelijke
organisatie
Keizers konden eigen kerken en kloosters stichten waarover zij de controle hadden
Keizers oefenden vaak macht uit over geestelijken
o Ze kiezen ze uit de eigen familieleden
o Ze kiezen ze uit de priesters van de hofkapel (zij staan dicht bij de keizer)
o Ze stichten zelf bisdommen
Zo sticht Otto I Magdenburg (in 968) waar bekeerde Slaven &
Magyaren woonden consolideert zo zijn macht
Investituur: de ceremonie waar geestelijken hun macht krijgen; ze ontvangen een ring
(symbool van het ‘huwelijk’ met de kerk) en een staf (symbool voor de herder, een
geestelijke als ‘herder’ voor zijn gemeenschap) uit handen van de keizer
Wederzijdse relatie:
o Keizers:
Krijgen loyaliteit en steun van geestelijken
, Geestelijken mogen geen officiële kinderen krijgen familiebelangen
spelen geen rol bij de opvolging en andere kwesties geestelijken
inzetten voor bestuur
Krijgen een bijdrage (in geld of soldaten) voor het leger
Krijgen gastvrijheid; het keizerlijk hof reisde en mocht wanneer dan
ook (gratis!) in de stad van een bisschop verblijven
Herdenking in de liturgie: ze bidden voor de keizer, noemen hem in
hun preken, schrijven lovend over hem meer zekerheid op de hemel
o Geestelijken:
Krijgen land en macht (bijv. bevoegdheid om belasting te heffen)
Krijgen politieke & militaire bescherming (bijv. tegen edelen die op
macht uit waren)
! dit systeem is organisch zo gegroeid en bleef dominant tot in de 11 e eeuw
Kerkelijke hervorming
Men wilde terug naar de basis: alle geestelijken moesten geloftes van armoede,
kuisheid en gehoorzaamheid afleggen en hoorden niet in luxe te leven
Paus Leo IX maakte dit bekend tijdens een synode in 1049, waar o.a. 2 problemen
werden besproken
o Nicholaïsme: getrouwde priesters; hun evt. kinderen zouden hun
land/functie willen erven; ook waren ze niet meer ‘puur’ en konden ze dus niet
goed de sacramenten aan het volk geven
o Simonie: het (ver)kopen van ecclesiastische ambten of religieuze goederen;
werd beschouwd als vorm van corruptie; suggereerde dat iedereen met genoeg
geld zo’n belangrijke positie kon krijgen
bisschoppen die zich niet aan de regels hielden werden geboycot of afgezet
Wens tot vrijheid van seculaire invloed nam toe; sommigen beschouwden
lekeninvestituur als ketterij 1054: besloten dat alleen kardinaal-bisschoppen de
paus mochten kiezen (en niet de keizer)
Ook wilde de paus meer macht publicatie Dictatus Papae:
o Wordt toegeschreven aan Gregorius VII (vandaar dat deze hervorming soms
de Gregoriaanse hervorming genoemd wordt)
o Stelt dat de religieuze macht boven de wereldlijke macht staat
o Paus kan edelen uit de kerk zetten en aan hen afgelegde eden ongeldig maken
o Paus moet de investituur doen en clerici kiezen
! dit was een ideaalbeeld, geen wet
Veel leken waren tevreden over hervormingen; ‘pure’ geestelijken konden geldige
sacramenten toedienen en er dus voor zorgen dat ze naar de hemel gingen de
‘Patarci’ in Milaan kwamen in opstand tegen simonie & nicholaïsme
Gang naar Canossa
Hendrik IV van Duitsland werd koning opstand van de Saksen omdat hij Saliër was
en niet Saksisch; wordt neergeslagen in 1075 gesterkt door succes wil hij ook meer
macht in Italië
Stelde zijn eigen kandidaat voor als aartsbisschop van Milaan verzet van Patarci en
paus Gregorius VII (die pauselijke suprematie wilde) conflict
Paus excommuniceert Hendrik hij verliest geestelijke legitimiteit, edelen hoeven
hem niet meer trouw te zijn Saksen hebben excuus om in opstand te komen
Hendrik voelt zich bedreigd
Regelt ontmoeting met de paus reist naar het zuiden door de Alpen naar Canossa
waar dit plaatsvindt; paus weigert hem binnen te laten Hendrik moet boetedoen en
3 dagen zonder eten in de sneeuw wachten
Mathilde van Toscane woonde in Canossa; bemiddelde tijdens onderhandelingen,
beschermde de paus, nodigde hem uit in haar kasteel
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper socialhermitcrab. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 71498 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen