Samenvatting Emoties: Wetenschappelijke en
Klinische Aspecten
--- Kennisclip 1: Introductie tot Emoties ---
Emoties
Emoties worden universeel door iedereen gevoelt, maar
waarom mensen emoties op een bepaald moment voelen,
en waarom we het uiten op een specifieke manier, is
afhankelijke per individu. Emoties zijn affectieve
fenomenen. Emoties omvatten subjectieve gevoelens,
patronen van expressief gedrag waar Darwin zich op richtte,
lichamelijke reacties die James intrigeerden, neigingen om te handelen en emotie-
specifieke manieren om de wereld waar te nemen.
Emoties: affectieve fenomenen
• Voorkeuren: iets leuker/ beter vinden dan iets anders op basis van gevoel, bijv.
tomatensoep lekkerder vinden dan groentesoep.
• Attitudes: gaat over houding op basis van cognitie en gevoel, vaak ten aanzien
maatschappelijke aspecten, zoals euthanasie.
• Stemmingen: hierbij hoeft geen uitlokkende situatie/ stemming te zijn, bijv. je
’s ochtends neerslachtig voelen, maar geen idee hebben waarom dit zo is.
Stemmingen duren langer dan emoties.
• Affectieve predisposities: persoonlijkheidskenmerken, vaak beschrijven we
een persoon als iemand met een geneigdheid om met een bepaalde emotie te
reageren, bijv. “hij heeft een kortlontje” of “hij is een norse vent”.
• Interpersoonlijke houdingen: vriendelijkheid, verlegenheid, sociaal angstig,
etc.
Alle bovenstaande begrippen zijn geen emoties.
• Esthetische emoties: soorten emoties, maar wetenschappers weten niet hoe
ze deze kunnen verklaren. Emoties die opgewekt worden door luisteren naar
muziek, kijken naar kunst. Als we een emoties willen ervaren, moet er iets
gebeuren wat we belangrijk vinden.
• Gebruiksgerichte emoties: emoties waarbij wetenschappers een duidelijk
beeld van de ontstaanswijze en functie.
, Emoties: Wetenschappelijke en Klinische Aspecten: Uitgebreide samenvatting hoorcolleges (2022)
Ivyvanekert
Kenmerken van Emoties
Een definitie geven aan emoties is erg lastig, omdat er veel definities zijn die het begrip
emoties proberen te duiden. Wel weten we dat emoties een belangrijke functie
hebben, namelijk dat het ons helpt om optimaal gedrag te vertonen in een bepaalde
situatie. Enkele kenmerken van emoties:
• Reactie op een stimulus: gebeurtenis, herinnering, fantasie. Er is altijd een
concrete aanleiding waardoor de emotie wordt opgewekt. De gebeurtenis is
belangrijk voor ons, want als het niet belangrijk is, zullen we geen emoties
voelen. Hierbij spreken we beide altijd over een sociale gebeurtenis of sociale
herinnering.
• Appraisal: waardering die een persoon aan een emotie geeft, bijv. wanneer je
een leuke date hebt gehad, waardeer je dit als positief en ga je positieve
emoties voelen, zoals geluk en vrolijkheid.
• Ervaring en expressie: iemand kan iets voelen/ ervaren, en iets wel/ niet uiten.
• Korte duur.
• Motivatie op specifiek gedrag te uiten: geneigdheid om bepaald gedrag te
vertonen en ander gedrag niet te vertonen, wordt vergroot.
• Emotie regulatie: mensen hebben het vermogen om emoties te reguleren.
• Effect op jezelf en anderen: het uiten kan zowel van nut zijn of jezelf, als een
effect hebben op anderen, zoals emotionele expressie als sociale informatie.
Bijv. als je ziet dat een persoon boos reageert, dan zegt dat niet alleen iets over
zijn reactie, maar ook iets over hoe die persoon over de situatie denkt. Wanneer
we zien dat iemand emotioneel wordt, dan heeft ons dat de nodige informatie
over die persoon.
• Adaptief: emoties prioriteren onze reacties om zo de best mogelijke reactie te
geven.
֍ Emoties over het verleden: spijt (“had ik toch maar…”)
֍ Emoties over het heden.
֍ Emoties over de toekomst: hoop.
֍ Geanticipeerde emoties: men kan dingen gaan doen of laten vanwege
een bepaalde emotie.
Tijdsduur
• Expressies (gezichtsuitdrukkingen): paar seconde.
• Autonome veranderingen (hartslag, bloeddruk,
huidgeleiding): paar seconde.
• Zelf gerapporteerde emoties (“ik voel me blij”, wat
onderzocht wordt door onderzoekers middels vragenlijsten): paar minuten –
paar uur.
• Stemming (vreugde, verdriet): paar dagen – paar weken.
• Emotionele stoornissen: paar weken, paar maanden – paar jaren.
• Persoonlijkheidstrekken: stabiele kenmerken die jaren tot levenslang
aanhouden.
2
, Emoties: Wetenschappelijke en Klinische Aspecten: Uitgebreide samenvatting hoorcolleges (2022)
Ivyvanekert
Adaptieve emoties
Men kan zich afvragen hoe het kan dat we nog steeds negatieve emoties ervaren,
terwijl emoties bij uitstek adaptief zouden zijn. Echter, moet men in gedachte houden
dat wanneer je depressief bent, je emotioneel afgevlakt bent, waardoor je geen
emoties meer ervaart. Het ervaren van emoties, zowel positief als negatief geeft een
gevoel van leven.
Emoties zorgen niet altijd voor een optimale reactie, aangezien ze ook aanleiding
kunnen zijn voor conflicten. Angst kan mensen beperken in hun functioneren; jaloezie
kan relaties verwoesten. Er moet aan bepaalde voorwaarden voldaan worden om te
kunnen profiteren van emoties:
• Accurate appraisal: emoties moeten door de juiste situaties opgewekt worden.
Als je boos bent om helemaal niets, is dit niet adaptief.
• Belang dat aan een situatie wordt gehecht: filteren wat op een bepaald
moment belangrijk is. Als het gaat interfereren met andere bezigheden is het
niet adaptief. Bijv. als je een tentamen hebt, maar intussen ook ruzie hebt met
je vriend/ vriendin, dan is het van belang om de ruzie even te parkeren en te
focussen op je tentamen.
• Prioriteren van doelen komt overeen met belang.
• Reacties zijn zinvol voor de situatie: regulatie is belangrijk om beter te
reageren op een situatie. Een emotie en wat het teweeg brengt, is geen reflex,
want je hebt de vrijheid om reacties aan te passen.
• Hoge emotionele intelligentie: je moet weten wat je met emoties kunt, wat de
functie van emoties is, en hoe je emoties kunt gebruiken. Als je dat weet kun je
er optimaal van profiteren.
“Iedereen kan boos worden, dat is makkelijk, maar boos worden op de juist persoon,
in de juiste mate, op het juiste moment, om de juiste reden en op de juiste manier, dat
heeft niet iedereen in zich en is niet makkelijk (Aristoteles 384-322 VC)”.
3
, Emoties: Wetenschappelijke en Klinische Aspecten: Uitgebreide samenvatting hoorcolleges (2022)
Ivyvanekert
--- Hoorcollege 1: Emoties in Evolutionair, Psychologisch
Perspectief ---
Darwin (1859)
Charles Darwin ontwikkelde “The Origin of Species by Means of Natural Selection”,
waarin hij meerdere belangrijke punten over de evolutie aanhaalde:
• Evolutie is de verklaring voor de diversiteit van leven op aarde.
• Natuurlijke selectie is de drijfveer achter adaptieve evolutie.
Eenvoudige organismen adapteren aan de omgeving, maar de betekent niet dat deze
niet meer nodig zijn. Kijk bijv. naar eencellige bacteriën.
Evolutie
Evolutie is de theorie over hoe soorten zijn ontwikkeld. In “The Origin of Species”
beschreef Darwin evolutie in termen van 3 processen:
• Superabundance: overvloed van genetisch materiaal, planten en dieren
produceren meer nakomelingen dan nodig om zichzelf te reproduceren.
• Variatie: iedere nakomeling is net iets anders dan anderen door variantie in
genetisch materiaal, en verschillen worden doorgegeven door erfelijkheid.
• (Natuurlijke) Selectie: de mogelijkheid tot selectie doordat er bepaalde
kenmerken zijn die betere aanpassing aan de omgeving mogelijk maken,
waardoor de kans op overleving groter is. Deze eigenschappen worden
doorgegeven aan de nakomelingen.
Natuurlijke Selectie
Natuurlijke selectie is de differentiële reproductie van kenmerken die zorgen voor een
betere overleving door aanpassing aan een bepaalde omgeving. Het product van
natuurlijke selectie is de adaptatie van populaties van organismen aan hun omgeving.
Hierbij komt ook survival of the fittest kijken; de natuurlijke selectie die optreedt door
het overleven van het nageslacht die het best aangepast is binnen een populatie.
Voorbeelden van Adaptatie
Probleem/ druk Adaptatie
Vermijd het eten van giftige stoffen Afkeer van bitterheid (mensen hebben
van nature een aangeboren afkeer van
bitterheid).
Deel de kosten van de opvoeding van het Voorkeur voor mannetje met status
nageslacht (betere bescherming van
nageslacht)
Vruchtbare partner vinden Voorkeur voor jonge partner
Nageslacht beschermen "Schattigheid" van baby-achtige signalen
4
