Emoties; samenvatting
Kennisclip 1: Introductie emoties
Affectieve fenomenen
Er zijn verschillende soorten affectieve fenomenen:
Voorkeuren: nooit helemaal beredeneerd, er zit ook gevoel bij
Attitudes: houding t.a.v. maatschappelijke kwesties; cognitie, maar ook gevoel
Stemmingen: wordt soms als synoniem gebruikt voor emoties, maar kent verschillen
o Bij emoties is er een uitlokkende situatie of stimuli, bij stemming is het minder
duidelijk waardoor dit bepaald wordt
o Emoties duren minder lang dan stemming
Affectieve predisposities: persoonlijkheidskenmerken; iemand beschrijven als een persoon
met geneigdheid om met een bepaalde emotie te reageren (bv. norse vent)
Interpersoonlijke houdingen: bv. vriendelijkheid, verlegenheid
Esthetische emoties: wetenschappers weten niet goed hoe deze emoties te verklaren (bv.
opgewekt door muziek)
Gebruiksgerichte emoties: duidelijk beeld hoe dit ooit in de evolutie is ontstaan, vervullen
nuttige functie
Globale tijdsduur affectieve fenomenen
Kenmerken van emoties
Reactie op een stimulus: concrete aanleiding waardoor de emotie wordt opgewekt. Bv.
gebeurtenis, herinnering, fantasie, iets op tv
Appraisal (waardering): stimulus is belangrijk voor ons, anders zouden we geen emotie
ervaren (vaak sociale gebeurtenis of sociale herinnering)
Ervaring en expressie: ervaring (bv. boosheid) op een bepaalde manier uiten (=expressie)
Korte duur
Motivatie om specifiek gedrag te uiten: geneigdheid om bepaald gedrag te vertonen wordt
vergroot door emotie
Vermogen om emoties te reguleren
Effect op zelf en anderen: emotionele expressie als sociale informatie voor anderen
Adaptief: prioriteren onze reacties
o Emoties over verleden (bv. spijt), heden en toekomst (bv. hoop)
o Geanticipeerde emoties: bepaald gedrag laten door geanticipeerde spijt
,Voorwaarden adaptieve emoties
Functie emoties: emoties helpen ons om optimaal gedrag te vertonen in een bepaalde situatie.
Echter zorgen emoties niet altijd voor optimaal gedrag. Emoties kunnen ook resulteren in conflicten,
jaloezie, beperking in functioneren. Er moet aan bepaalde voorwaarden voldaan worden om te
kunnen profiteren van emoties.
Accurate appraisal: emoties moeten door de juiste situatie opgewekt worden (boos worden
om niets is niet adaptief)
Juiste mate van belang die aan een situatie gehecht wordt
Prioriteren doelen komt overeen met belang: emoties moeten geprioriteerd worden, anders
gaat het interfereren met je normale bezigheden en is het weinig adaptief
Reacties zijn zinvol voor de situatie: emotie kunnen reguleren is daarom belangrijk
Hoge emotionele intelligentie: functie van emotie kennen en weten hoe je emoties kunt
gebruiken, anders kun je er niet van profiteren
Hoorcollege 1: Evolutionaire benadering
Het ontstaan van soorten
Charles Darwin deed onderzoek naar de oorsprong van soorten door middel van natuurlijke selectie.
Hij kwam met twee belangrijke punten over de oorsprong van soorten.
1. Evolutie is de verklaring voor de diversiteit van leven op aarde
2. Natuurlijke selectie is de drijvende kracht achter adaptieve evolutie.
Daarnaast benoemde Darwin drie belangrijke kenmerken van evolutie
1. Overvloed (bv. aan genetische combinaties)
2. Variatie
3. (Natuurlijke) selectie
Natuurlijke selectie= differentiële reproductie van kenmerken die zorgen voor een betere overleving
door aanpassing aan een bepaalde omgeving. Het product van natuurlijke selectie is de aanpassing
van populaties van organismen in hun omgeving.
‘Surviving of the fittest’ is een reproductief succes. Het gaat hierbij niet om individuen, maar om de
genen.
Epigenetica= ‘Aan- en uitzetten’ van genen, afhankelijk van de omgeving.
Voorbeelden adaptaties
Probleem / Druk Adaptatie
Eten van giftige stoffen vermijden Afkeer van bitterheid
Delen van kosten voor het grootbrengen van Voorkeur voor man met status
nakomelingen
Vinden van vruchtbare partner Voorkeur voor jonge partner
Beschermen van nakomelingen ‘Schattigheid’ of baby-achtige signalen
Verschillende strategieën
Om de hoogste kans op overleven te produceren, hebben mannen en vrouwen verschillende
strategieën. Mannen hebben een statistische strategie, omdat sperma vervangbaar is. Een man
produceert bij een zaadlozing namelijk miljoenen spermacellen. De strategie van vrouwen richt zich
op investering, omdat eitjes kostbaar zijn. Een vrouwtje produceert bij haar ovulatie slechts één eitje.
,Seksuele selectie
Intraseksuele selectie: Individuen van één geslacht (meestal mannen) ontwikkelen
eigenschappen die hen in staat stellen te concurreren met andere individuen van hetzelfde
geslacht en winnen hiermee mogelijkheden om te paren (bv. grote spieren).
Interseksuele selectie: individuen van een geslacht ontwikkelen eigenschappen (fysiek en
gedragsmatig) die de voorkeur hebben bij leden van het andere geslacht. Dit wordt
‘partnerkeuze’ genoemd (mooie veren, status, zorgzaam).
Sommige eigenschappen kunnen zowel behoren tot intraseksuele als interseksuele selectie.
Evolutie en de geest
Cruciale sociale motivatoren
Om de overlevingskansen van de genen in ons als sociale dieren te vergroten, ontstonden er sterke
sociale motivatoren. Een aantal motieven spelen in meer of mindere mate een cruciale rol en vormen
de basis voor veel emoties.
Boek ‘Understanding emotions’: tabel over link tussen motieven en verschillende emoties.
Gehechtheid (attachement)
o Voor bescherming
o Bv. ontwikkelen van romantische relatie
Hiërarchie
o Bv. statushiërarchieën: inclusief het zorgen voor degenen die lager in de hiërarchie
staan / het stoppen van conflicten tussen groepsleden door alfa’s (prominent in niet-
menselijke primaten). Zorgt voor competitie
Affiliatie (gehechtheid, maar in mindere mate)
o Voor elkaar zorgen / samenwerking
Preferentie aan in-group (leden van eigen groep bevooroordelen t.o.v. andere groep)
o Kan op bewust niveau gecorrigeerd worden, maar op onbewust niveau niet
o Vaak antisociaal gedrag naar andere groepen
Methodes om evolutionaire psychologie en emoties te onderzoeken
Zoölogie: onderzoeken van dieren die verwant zijn aan mensen
Archeologie: menselijke afkomst onderzoeken
o Lastig, want men moet dan duizenden jaren terug in de tijd
Antropologie: wetenschap die de mens in al zijn aspecten bestudeert, zowel fysiek als
cultureel
o Wordt moeilijk wanneer samenlevingen uit een eerder fase (bv. jager-verzamelaars)
vandaag de dag nog steeds in deze fase leven
Evolutionaire psychologie en emoties
Waarom hebben we emoties?
Er bestaat een adaptief probleem van het hebben van veel context-specifieke hersenprogramma’s.
Deze kunnen tegenstrijdige resultaten opleveren wanneer ze gelijktijdig worden geactiveerd (bv.
beheren van slaap vs. bedreiging van roofdier.
Een oplossing is om de geest uit te rusten met bovengeschikte programma’s die lagere niveau’s
overschrijven en arrangeren: emoties. Emoties helpen dus om prioriteiten te stellen.
, Definitie emoties
Emoties zijn manieren van functioneren. Ze coördineren gedragingen en gevoelens op fysiologisch,
cognitief, motivationeel, gedragsmatig en subjectief gebied. Dit vergroot het vermogen om tegemoet
te komen aan de adaptieve uitdagingen van situaties die zich in de loop van de evolutionaire tijd
hebben herhaald. Emoties zijn daarom gevormd door natuurlijke selectie.
Emotieprogramma’s detecteren evolutionair betrouwbare aanwijzingen dat er sprake is van een
bepaalde situatie. Wanneer ze worden geactiveerd, voeren ze een specifieke reeks subprogramma’s
mee voor het oplossen van problemen in die situatie gesteld in een voorouderlijke omgeving. Het
gevolg: het hele systeem werkt harmonieus.
Wat heb je ervoor nodig?
Om aan een evolutionair terugkerende situatie of toestand te voldoen (het adaptief probleem), heb
je het volgende nodig:
1. Signalen die de aanwezigheid van de situatie signaleren
o Dingen die je ziet, hoort, ruikt, etc.
2. Situatie-detecterende algoritmen
o Algoritmen die controleren op situatiebepalende signalen (sensorische detectie,
drempel-/vergelijkingsalgoritme, etc.)
3. Algoritmen die prioriteiten toekennen
4. Een intern communicatiesysteem
o Communicatie naar subsystemen in je lijf
Dit zorgt voor een gearrangeerde reactie.
Onderzoek naar emoties
Meestal proximaal (meest duidelijk zichtbare (bv. mensen bevragen)
o Wat is het en hoe werkt het?
o Hoe ontwikkelt het zich in een individu?
Even belangrijk zijn echter evolutionaire vragen
o Hoe ontwikkelde de eigenschap zich in de loop van de tijd in de geschiedenis van
soorten?
o Welke evolutionaire eigenschappen hebben de eigenschap gevormd?
Evolutionair genetisch perspectief (‘de egoïstische genen’)
o Onze genen hebben de leiding. Ze gebruiken ons om gereproduceerd te worden door
onze kenmerken, inclusief emoties
Invloed van taal
Ontwikkeling van Theory of Mind
o kunnen inbeelden / verplaatsen in hoe iets voelt
Verbreding van het repertoire van emotie-expressie
De focus van het gedrag uitbreiden van het huidige moment naar het heden en toekomst
o Links kunnen maken tussen verleden en toekomst
Uitbreiding van mogelijkheden voor samenwerking
Classificatie van emoties
Valentie wordt het vaakst gebruikt voor classificatiesystemen: is de emotie prettig of onaangenaam?
Arousal: hoe geactiveerd wordt je systeem door emotie?
