Samenvatting Persoonlijkheidstheorie- en onderzoek
Hoofdstuk 1: Inleiding tot de Persoonlijkheidspsychologie
Eigenschap-bijvoeglijke naamwoorden worden gebruikt om kenmerken van mensen te
beschrijven, zeggen iets over innerlijke leven en effect op anderen. Definitie persoonlijkheid:
een geheel van psychologische eigenschappen en mechanismen in een individu die
georganiseerd en relatief stabiel zijn, en die interacties met en aanpassingen zijn aan
intrapsychische, fysieke, en sociale omgeving beïnvloeden.
Psychologische eigenschappen beschrijven gemiddelde neigingen van een persoon. Ze
beschrijven mensen en dimensies van verschillen, verklaren gedrag en voorspellen
toekomstig gedrag.
Psychologische mechanismen verwijzen naar persoonlijkheidsprocessen. Deze kenmerken
en mechanismen kunnen effect hebben op het leven van mensen invloedrijke krachten.
Interactie tussen mens en omgeving bestaat uit: perceptie, selectie, evocatie en manipulatie.
Persoonlijkheid wordt geanalyseerd op drie niveaus: (1) menselijke natuur, wat iedereen
beheert. (2) individuele en groepsverschillen, kan nomothetisch (statistische vergelijkingen)
of idiografisch (algemene principes). (3) verschillen tussen groepen, uniekheidsniveau.
Een kennisdomein is een vakgebied waarbij er op specifieke en beperkte aspecten van de
menselijke natuur wordt gericht.
1. Dispostionele domein, verschillen van individuen onderling.
2. Biologische domein, biologische systemen waarbij verwezen wordt naar genetica,
psychofysiologie en evolutie.
3. Intrapsychische domein, mentale mechanismen (vele buiten bewustzijn, Freud).
4. Cognitieve ervaringsdomein, cognitieve en subjectieve ervaring.
5. Sociale en culturele domein, dat persoonlijk beïnvloedt en beïnvloed wordt door
sociale en culturele context.
6. Aanpassingsdomein, persoonlijkheid is sleutelrol rondom het aanpassen aan
gebeurtenissen.
Normen evaluatie van persoonlijkheidstheorieën: comprehensiviteit, heuristische waarde,
testbaarheid, parcimonie, en compatibiliteit en integratie tussen domeinen en niveaus.
Hoofdstuk 2: Persoonlijkheidsbeoordeling, Meting en
Onderzoeksopzet
Bronnen van persoonlijkheden:
- Zelfrapportage (S-data), kan ongestructureerd (open) zoals Twenty Statements Test
en gestructureerd zoals Asjective Check List met een Likert-beoordelingsschaal.
- Waarnemersrapportage (O-data), hiermee kan natuurlijk gedrag en meerdere sociale
persoonlijkheden worden geobserveerd. Dit kan in een natuurlijke en kunstmatige
omgeving.
- Testgegevens (T-data), gestandaardiseerde testen. Dit kent wat beperkingen,
gewenst gedrag, en invloeden van onderzoeker. Voorbeelden hiervan:
o Mechanische opnameapparaten, actometer horloge om
persoonlijkheidsverschillen in activiteit of energieniveau te beoordelen.
o Fysiologische gegevens.
, o fMRI
o projectieve technieken (inktvlekken).
- Life-outcome gegevens (L-data), betrekking op informatie verkregen uit de
gebeurtenissen en resultaten in het leven die beschikbaar is voor het publiek.
Twee kwesties in persoonlijkheidsbeoordeling, (1) gebruik van meer gegevensbronnen
binnen één onderzoek, variabele varieert laag tot matig. En (2) feilbaarheid en of meerdere
gegevensbronnen een aantal problemen kan corrigeren die verband houden met
afzonderlijke gegevensbronnen.
Beoordeling van persoonlijkheid wordt gebruik gemaakt van betrouwbaarheid, validiteit en
generaliseerbaarheid.
Onderzoeksontwerpen:
- Experimenteel moet sprake zijn van manipulatie van variabelen en
gelijkwaardigheid onder deelnemers.
- Correlatiestudies
- Case studies
Hoofdstuk 3: Eigenschappen en Eigenschap Taxonomieën
Formuleringen van het woord eigenschap:
- Interne eigenschappen die gedrag veroorzaken van persoon.
- Beschrijvende samenvatting van feitelijk gedrag
Handelings-frequentiebenadering stelt dat eigenschappen categorieën van handelingen zijn.
Met drie belangrijke elementen: (1) handelingsnominatie, bepalen welke handelingen in
welke eigenschap categorieën samen horen. (2) prototypisch oordeel en (3) registratie van
handelingen.
Deze benadering houdt niet rekening met context.
Benaderingen om belangrijke kenmerken te identificeren:
- Lexicale benadering, alle in het woordenboek opgesomde en gedefinieerde
eigenschappen vormen de basis van de natuurlijke manier om verschillen tussen
mensen te beschrijven. Criteria hiervan: synoniemfrequentie, meerdere synoniemen
des te belangrijkere dimensie. Cross-culturele universaliteit, hoe belangrijkere
verschil, in hoe meer talen term voor is.
- Statistische aanpak, om groepen of clusters te identificeren. Meest gebruikte hiervan
is factoranalyse, die groepen identificeert die covariaat zijn. De factorladignen zijn
indexen van hoeveel van de variatie in een item wordt verklaard door de factor.
- Theoretische benadering, theorie die bepaalt welke variabelen belangrijk zijn.
Onderzoekers selecteren meestal eerst een set eigenschappen (lexicale) waartussen
ze een relatie verwachten (theorie) en structureren deze vervolgens (statistiek).
Hiërarchisch persoonlijkheidsmodel van Eysenck is gebaseerd op dat eigenschappen die
volgens hem zeer erfelijk waren en een psychofysiologische basis hadden. Deze
eigenschappen omvatten extraversie, neuroticisme-emotionele stabiliteit en psychotiek. Bij
deze hiërarchie staat super eigenschap bovenaan, smallere kenmerken op tweede niveau,
op derde niveau gewone handelingen en onderaan specifieke handelingen.
, Cattell had 16 persoonlijkheidsfactorsysteem dat zestien basiseigenschappen identificeert.
Leary en Wiggins ontwikkelde de circumplex taxonomieën van persoonlijkheid, die
cirkelvormige representaties van de persoonlijkheid bieden. Focus lag op interpersoonlijke
kenmerken, die invloed hebben op liefde en status. Dit model geeft relaties aan tussen
verschillende persoonlijkheidskenmerken:
- Nabijheid, hoe dichter hoe meer positief gecorreleerd.
- Bipolariteit, afstand tussen persoonlijkheids kenmerkken tegenovergesteld aan
elkaar dan zijn ze bipolair.
- Orthogonaliteit, eigenschappen die loodrecht op elkaar staan, die hebben geen
correlatie met elkaar.
Meest bekende model is vijffactorenmodel met extraversie, vriendelijkheid,
consciëntieusheid, emotionele stabiliteit en openheid voor ervaringen. Bij HEXACO model is
er nog integriteit bij genomen.
Hoofstuk 4 Theoretische en Meetvraagstukken in de
Eigenschapspsychologie
Over persoonlijkheidskenmerken zijn er drie aannames: zinvolle individuele verschillen,
stabiliteit of consistentie in de tijd, en consistentie tussen situaties.
Differentiaalpsychologie kijken naar verschillen tussen mensen. Situationisme stelt dat als
het gedrag verschilt per situatie, gedrag bepaalt wordt door situationele verschillen. Maar
gedrag is een functie van situatie en persoonlijkheid (B = f(P x S)).
Situationele specificiteit zegt dat een persoon op een specifieke manier handelt in specifieke
situaties. In sterke situaties reageert iedereen op dezelfde manier. Manieren waarop
persoonlijkheidskenmerken op situatie reageren:
- Situationele selectie, neiging situaties te kiezen waarin men zich bevindt.
- Evocatie, bepaalde kenmerken roepen bepaalde reacties op.
- Manipulatie, beïnvloeden van gedrag van anderen.
Om meetproblemen van zelfrapportagevragenlijsten op te lossen kan gebruikt gemaakt
worden van een infrequentieschaal, waarbij een vraag wordt toegevoegd waar eigenlijk wel
iedereen hetzelfde antwoord op geeft maar als er een afwijkend antwoord wordt ingevuld
heeft persoon vragenlijst niet zorgvuldig ingevuld. Kan ook opgelost worden door dubbele
vragen.
Verschillende response set: instemming, extreem reageren, en sociale wenselijkheid.
Kan gebruik gemaakt worden van persoonlijkheidstest op werkplek, bijvoorbeeld voor
personeelsselectie, integriteitstesten, of zorgen over nalatige in dienst name.
In zakelijke omgevingen wordt vaak gebruikt gemaakt van Meyers-Briggs Type Indicator,
maar deze kent wat problemen:
- Hierbij worden mensen opgedeeld in types, het indelen van persoonlijkheden in
‘types’ wordt niet ondersteund door onderzoekers.
- Scores zullen vaak onbetrouwbaar zijn.
- Bij MBTI is er geen sprake van verschillen binnen de categorieën.
