Tentamenstof: hoofdstuk 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8
Moraal begint bij je mening
1.1 Je mening komt vanzelf
- Moreel oordeel: een oordeel dat gaat over gedrag van mensen hoe ze met elkaar omgaan.
o Je spreekt uit wat je behoorlijk vindt van jezelf en van anderen.
o Je geeft aan hoe je verwacht dat die ander met jou of anderen om zou moeten gaan.
- Intuïtief moreel oordeel: een moreel oordeel dat vanzelf komt. Je denkt er niet over na.
o Een moreel oordeel dat kant-en-klaar ontstaat in je bewustzijn zonder dat je erover
na hoeft te denken.
- Intuïtieve morele oordeel wordt bewust: als de ander het niet met je eens is, dan valt het op
dat je oordeelt.
o Het gebeurt dan vaak dat een gesprek ontstaat, of een discussie, over het
standpunt.
- Vijf kenmerken van morele oordelen:
o Een moreel oordeel gaat over menselijk gedrag.
o Een moreel oordeel overstijgt het individuele.
Wat ik voor mij goed vind om te doen, verwacht ik ook van jou.
Dat wat ik in jouw gedrag afkeur, kan ik zelf ook niet maken (het
universaliteitsprincipe). Het universaliteitsprincipe houdt in dat morele
oordelen inherent veralgemeniseerbaar zijn.
o Een moreel oordeel is normatief.
Een moreel oordeel gaat over hoe je behoort handelen.
o Een moreel oordeel is gericht op het goede.
Gericht op zaken die op zichzelf goed of nastrevenswaardig zijn.
Morele oordelen gaan altijd over goed samenleven.
o Een moreel oordeel kan morele verontwaardiging veroorzaken.
De verontwaardiging is een gevolg van het oordeel en niet het oordeel zelf.
De verontwaardiging is geen reden voor het oordeel.
De wijze waarop je behandeld wordt, is niet immoreel omdat je er
verontwaardigd over bent. Je bent verontwaardigd omdat je immoreel
behandeld wordt.
- Wat doe je als je oordeelt:
o Subjectief: je voelt dat je het oneens bent met de ander. Het oordeel brengt een
bepaald gevoel met zich mee.
Ieder heeft een eigen ervaring, een eigen subjectiviteit.
Een moreel oordeel is nooit subjectief!
o Objectief: je weet wat je mening is. Je kent je oordeel.
Ligt buiten jou, is onafhankelijk van jou en voor iedereen hetzelfde.
Er is één waarheid, één objectieve manier van kennen (los van het feit dat
het niet altijd lukt om deze waarheid te vinden).
Een moreel oordeel is nooit objectief!
Objectiviteit is een verbinding tussen kenner en gekende.
o Normatief: je oordeelt dat iets goed of slecht is. Je vindt dat het goed is.
Een moreel oordeel is normatief.
, In een moreel oordeel vergelijk jij het gedrag waarover je oordeelt, met
morele idealen, principes. Dit oordelen is een toekennen van een betekenis
(goed of niet goed) aan het gedrag waarover je oordeelt, door het te
vergelijken met de morele principes.
- Ieder heeft een eigen waarheid.
- Morele principes, de idealen, zijn uitwisselbaar en uitlegbaar aan anderen.
o De verzamelnaam voor alle idealen en principes is morele uitgangspunten.
- Een moreel oordeel is een waardering van menselijk gedrag aan de hand van morele
uitgangspunten.
1.2 Hoe werkt dat als je samenwerkt?
Morele oordelen verleiden tot een gesprek.
- Moraal: gedeeld moreel oordeel van meerdere mensen of een groep.
o Moraal is het geheel van gedeelde morele oordelen van een groep dat ontstaat in
een gesprek. Het is het geheel van morele regels waaraan wij onszelf en anderen in
redelijkheid gehouden achten.
Een moreel gesprek leidt tot een moraal.
- Ethiek: ‘studie, de wetenschap van de morele regels’.
o Ethiek is de wetenschap die moraal bestudeert en die tracht de moraal verder te
helpen door nieuwe argumenten te ontwikkelen en te gebruiken in afwegingen.
- Universele morele principes = normen en waarden
o Morele oordelen zijn geen normen en waarden!
Het gesprek over moraal is overal.
- Moraal is het product van een gesprek in een groep.
Het gesprek over moraal noemen we vertoog.
- Moreel vertoog: een groep mensen heeft interactie en vormt daarmee een moraal.
o Het moreel vertoog is het geheel aan communicatie en interactie waarin mensen
hun morele oordelen, en daarmee hun moraal, vormen en op elkaar afstemmen.
- De moraal is doorlopend in ontwikkeling.
1.3 Morele competenti es
Morele intuïtie parkeren.
- Er zijn een aantal redenen waarom dit oordelen met behulp van je morele intuïtie
tekortschiet in het functioneren van een professional:
o Je morele intuïtie is niet uit te leggen aan anderen.
o Als je alleen intuïtief oordeelt, kun je niet leren van je fouten en successen.
o Je intuïtie bereidt je niet voor op nieuwe situaties.
Redelijke argumenten vinden.
- We beschouwen ons morele oordeel als een antwoord op een morele vraag.
- Morele uitgangspunten: de verzamelnaam voor morele redenen.
, - Je kunt hetzelfde standpunt hebben, maar om verschillende redenen. Je bent het dan niet
echt met elkaar eens, al lijkt dat wel zo.
1.4 Ethiek en professioneel functi oneren
- Beroepsmoraal: elke beroepsgroep heeft zijn eigen moraal.
o Deze toont zich in details van gedrag en kun je herkennen als je leden van de
beroepsgroep bij elkaar ziet, bijvoorbeeld in de opleiding.
- Voor moreel functioneren is het belangrijk om jezelf te verbinden met jouw morele
argumenten. Als je spreekt in een moreel gesprek toon je wie je bent, en wat je belangrijk
vindt. Je laat jezelf kennen.
o Mensen die dit kunnen noemen we integer.
Integere mensen durven zich te laten kennen in hun morele oordelen.
Ze weten dat professioneel functioneren ook een persoonlijk functioneren
is, niet in de betekenis van subjectief maar in de normatieve betekenis. Je
mag jezelf verbinden aan je professionele handelen. Als je dat durft,
noemen we dat integriteit.
- De relatie tussen morele uitgangspunten en gedrag is door de Amerikaanse filosoof John
Dewey omschreven als:
o Gedrag op basis van morele uitgangspunten onthult aan anderen wie je bent en
graag wilt zijn. Men leert je kennen.
o Gedrag op basis van morele uitgangspunten is ook een toets voor je persoon. Sta je
voor wat je belangrijk vindt? Maak je het waar, ook als het moeilijk wordt? In
moeilijke tijden leer je jezelf kennen.
o Gedrag op basis van morele uitgangspunten vormt de persoon. Het uitvoeren van
gedrag vergroot de kans dat je daarna hetzelfde gedrag vaker vertoont. Als het je
lukt je mannetje te staan in een moeilijke situatie, wordt de kans groter dat je later
succes herhaalt. Je ontwikkelt jezelf.
- Moed is altijd gericht op het moreel juiste, het goede.
o Moed is het welbewust overwinnen van je angsten omwille van een morele reden.
o Moed is het onder ogen zien van je angsten, ze omwille van een morele overweging
overwinnen en dit omzetten in gedrag.
o Moed heeft alles te maken met zelfrespect; als het een ontbreekt, ontbreekt het
ander ook.
- Schema van het boek:
o Om onze morele competentie te verhogen, moeten we onze morele oordelen beter
onderbouwen.
o Hiertoe formuleren we een morele vraag, waarop ons intuïtief moreel oordeel een
antwoord kan zijn.
o Deze vraag gaan we vervolgens systematisch beantwoorden.
o In het proces van het systematisch beantwoorden van de vraag komen de relevante
morele argumenten boven water.
Ethiek levert nieuwe argumenten
2.1 Wat zijn morele argumenten?
