CHE HBO-V voltijd jaar 2 (2022/2023)
Lichamelijk
Functioneren 6:
Thema 1 Oncologie
,Inhoud
Thema 1: Oncologie................................................................................................................................2
Algemene principes tumorgroei, behandeling kanker, soorten maligne tumoren en naamgeving
(Path H4).............................................................................................................................................2
4.1 & 4.2: inleiding & risicofactoren...............................................................................................2
4.3: etiologie en pathofysiologi.......................................................................................................2
4.4: Symptomen..............................................................................................................................3
4.5: Diagnostisch Onderzoek..........................................................................................................3
4.6: Behandeling.............................................................................................................................3
4.7 & 4.8: prognose en preventie...................................................................................................4
Mammacarcinoom (borstkanker) (Path 11.4.1)..................................................................................4
Goedaardige knobbeltjes................................................................................................................4
Mammacarcinoom..........................................................................................................................4
Longcarcinoom (Path 8.5.4)................................................................................................................6
Coloncarcinoom (Path § 9.7.7 + .8).....................................................................................................7
Poliepen en polyposis coli...............................................................................................................7
Colorectaal Carcinoom....................................................................................................................7
Huidkanker (Path. §17.6)....................................................................................................................8
Basaalcelcarcinoom........................................................................................................................9
Plaveiselcelcarcinoom.....................................................................................................................9
Melanoom....................................................................................................................................10
Prostaatkanker (Path §10.6.3)...........................................................................................................11
Cervixkanker (Path §11.4.3)..............................................................................................................11
Urologische kankers (CHE syllabus p. 18)..........................................................................................12
Tumoren v.d. nieren en urinewegen.............................................................................................12
Kanker van het nierbekken en urineleiders...................................................................................13
,Thema 1: Oncologie
Thema 1: Oncologie Leerstof
Algemene principes tumorgroei, behandeling Path: H4
kanker, soorten maligne tumoren en Appendix c syllabus
naamgeving
Mammacarcinoom Path § 11.4.1 (goedaardige knobbeltjes,
mammacarcinoom)
longcarcinoom Path § 8.5.4
Coloncarcinoom Path § 9.7.7 + .8
Huidkanker Path § 17.6
Prostaatkanker Path §10.6.3
Baarmoederhalskanker Path §11.4.3 (cervixcarcinoom)
Urologische kankers Syllabus p. 18
Algemene principes tumorgroei, behandeling kanker, soorten
maligne tumoren en naamgeving (Path H4)
4.1 & 4.2: inleiding & risicofactoren
Kanker: belangrijke oorzaak van sterfte.
Vijf meest voorkomende vormen: huid-, borst-, long-, prostaat- en dikke darm kanker.
Belangrijkste algemene risicofactoren voor kanker:
70 jaar of ouder
Erfelijkheid
Leefstijlfactoren, zoals roken, onvoldoende lichaamsbeweging, alcoholgebruik
Overgewicht
Omgevingsfactoren, zoals UV straling, röntgenstraling, asbest
Verminderde afweer, bepaalde bacterie- en virusinfecties
4.3: etiologie en pathofysiologi
Tijdens de DNA verdubbeling in mitose kunnen er foutjes worden gemaakt. Deze fouten worden
vaak gerepareerd. Wanneer dit niet lukt doet de betreffende cel aan zelfdestructie > apoptose (ook
wel celdood genoemd). Benigne Maligne
Door ongeremde celdeling kan een
Langzame groei Snelle groei
tumor (zwelling) ontstaan.
Goed gedifferentieerd: cellen Slechter gedifferentieerd: cellen
Goedaardig: benigne
lijken op oorspronkelijke cel. lijken niet op oorspronkelijke cel.
Kwaadaarding: maligne (kanker)
Kanker ontstaat door mutaties van het Geen doorgroei naar omliggend Invasieve groei, doorgroei naar
DNA en verstoorde apoptose. weefsel omliggend weefsel
Mutaties zijn erfelijk of ontstaan Geen metastasen (uitzaaiingen) Metastasen mogelijk
later.
DNA bevat aantal specifieke genen:
Proto-oncogenen: bevorderen celgroei en mitose
Tumorsuppressorgenen: gaan tegen ongeremde celgroei en mitose.
o Een mutatie op een v.d. genen kan de kans op kanker vergroten of verkleinen
Oorzaken van mutaties die later ontstaan:
Carcinogenen: factoren buiten het lichaam die kankerverwekkend zijn.
o Bijv. stralingen, bepaalde virussen of bacteriën, chemische stoffen.
, Langdurige verminderde afweer: afwijkende cellen worden minder goed herkend en
afgebroken. Dit verhoogt kans op kanker.
Naamgeving kanker: >
Naam Type weefsel Voorbeeld
Metastasen (uitzaaiingen) ontstaan
doordat losgeraakte tumorcellen via Carcinomen Epitheelweefsel, Mammacarcinoom,
lymfe- (lymfogeen) of bloedbanen incl. klierweefsel prostaatcarcinoom
(hematogeen) op een andere plek in het Sarcomen Bind- en Liposarcoom,
lichaam terechtkomen. spierweefsel myosarcoom
Leukemie of Bindweefselvormen Leukemie,
lymfoom van bloedkanker nonhodgkinlymfoom
4.4: Symptomen
Symptomen van kanker hangen af v.d. plaats, tumorgrootte en doorgroei in en/of druk op de
omgeving.
Algemene symptomen: vermoeidheid, gewichtsverlies en pijn.
o Oorzaken vermoeidheid: de kanker zelf, anemie, psychosociale factoren, de behandeling
o Oorzaken gewichtsverlies: verminderde voedselintake door pijn bij slikken,
vermoeidheid, verhoogt metabolisme.
o Oorzaken pijn: invasieve groei, druk op omliggende weefsels, zoals zenuwen,
bloedvaten, organen en bot.
Sommige vormen geven pas laat symptomen: kans op aanwezigheid van metastasen is
hierdoor groter.
Metastasen in andere orgaanstelsels kunnen symptomen geven.
4.5: Diagnostisch Onderzoek
Labonderzoek
Bloedonderzoek: bepaling tumormarkers
o Worden door lichaam zelf gemaakt als reactie op de tumor.
o Bijv. PSA > prostaat specifiek antigeen, CEA > carcino-embryonaal antigeen.
Afwijkingen veroorzaakt door kanker of bijwerkingen v.d. behandeling.
Beeldvormend onderzoek
Belangrijk voor diagnostiek v. kanker en evalueren van effect v.d. behandeling.
Histologie en cytologie
Microscopisch onderzoek v.h. weefsel (histologie) en de cellen (cytologie).
Nodig om (de vorm van) kanker vast stellen.
Stadiëring
Bepalen in welk stadium een kankerpatiënt zit.
Hiervoor wordt TNM/G classificatie gebruikt
o T = tumor (T1 tot T4)
o N = lymfekliermetastering (node) (N0 tot N3)
o M = metastase op afstand. (M0 of M1)
o G = differentiatie (G1 tot G4)
4.6: Behandeling
De keuze voor een bepaalde behandeling hangt af v.h. type kanker, de locatie, stadium, de specifieke
kenmerken v.d. kankercellen en de algehele conditie v.d. zorgvrager.
Operatief: verwijderen v.h. kwaadaardige weefsel
Radiotherapie: bestraling, DNA v.d. tumorcellen beschadigen zodat er geen celgroei en
mitose kan plaatsvinden.
o Brachytherapie: inwendige radiotherapie.
o Protonentherapie: nieuwere vorm van radiotherpie.
